«Αυτό που παρηγορεί την απουσία της, είναι ότι έχω την αίσθηση ότι κάπου θα συναντήσει και θα συνομιλεί με σοφούς σαν τον Ομηρο για τα ελληνικά αμπελοτόπια, τον Πλάτωνα για τη συμποτική τέχνη και φιλοσοφία, τον Tournefort και τον Pouqueville κι άλλους περιηγητές και θαλασσοπόρους για τις ελληνικές ποικιλίες και το εμπόριο των κρασιών τους, τον Παστέρ για τις αυθόρμητες ή όχι ζυμώσεις, και όλους αυτούς που συμπεριλαμβάνονται στο πάνθεον των μεγάλων του κόσμου του κρασιού, κι ανάμεσά τους αυτή, ίσως η πιο σημαντική γυναίκα επιστήμονας στην ιστορία του κρασιού, παγκόσμια».
Αυτά είπε στην εκδήλωση μνήμης για τη Σταυρούλα Κουράκου ένα χρόνο μετά τον θάνατό της, ο πρόεδρος του Δ.Σ. της Ενωσης Ελλήνων Οινολόγων, Θανάσης Καραθάνος.
Την εκδήλωση τίμησε με χαιρετισμό ο πρόεδρος της Ακαδημίας Αθηνών, καθηγητής Μιχαήλ Τιβέριος, ενώ, συγκινητικές παρεμβάσεις έγιναν από τον πρόεδρο του ΣΕΟ, δρ. Γιάννη Βογιατζή, τον εκδότη Μπάμπη Λέγγα, τον πρώην διευθυντή του Ινστιτούτου Οίνου Παναγιώτη Λαναρίδη και τον δημοσιογράφο οίνου Νίκο Στεργίδη.
Στην εκδήλωση, οργανωμένη από τον Σύνδεσμο Ελληνικού Οίνου, βρέθηκαν φίλοι, συνεργάτες, οινοποιοί, πανεπιστημιακοί και άνθρωποι των γραμμάτων για να τιμήσουν τη μνήμη της στον χώρο του Παλαιού Χημείου, στο σημερινό αναγνωστήριο της Νομικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών – το κτίριο όπου η Κουράκου είχε εγγραφεί ως φοιτήτρια Χημείας. Στον λόγο του ο δρ. Γιάννης Βογιατζής, αποκάλυψε πως βρήκε τον φοιτητικό της φάκελο. Ηταν μια συγκυρία φορτισμένη, σχεδόν σημαδιακή: μια τελετή αποχαιρετισμού στο ίδιο σημείο απ’ όπου ξεκίνησε η πορεία της. Μια εκδήλωση μνήμης χωρίς θρήνο, με λόγια μεγάλα και βαθιά, όπως αρμόζει σε όσους δεν «φεύγουν» ποτέ στ’ αλήθεια.
Η δουλειά της ήταν πάντα ολοκληρωμένη. Είχε σπάνια επιστημονικότητα η οποία έσωσε την ιστορική συνέχεια του κρασιού μας
Η αίθουσα κατάμεστη, όχι μόνο από παρουσίες, αλλά από συγκίνηση. Από ανθρώπους που ήρθαν να καταθέσουν τη μνήμη τους, την ευγνωμοσύνη τους και, πολλές φορές, μια προσωπική ιστορία. Ο Γιάννης Βογιατζής περιέγραψε τη Σταυρούλα Κουράκου μέσα από αφηγήσεις αποσπασμάτων από βιβλία της. Απόλυτα προετοιμασμένη, τελειομανή επιστήμονα με απαράμιλλη επιστημονική ακρίβεια, διορατικότητα και βαθύ σεβασμό στην παράδοση. «Η δουλειά της ήταν πάντα ολοκληρωμένη. Είχε σπάνια επιστημονικότητα η οποία έσωσε την ιστορική συνέχεια του κρασιού μας», είπε αναφέροντας μεταξύ άλλων πως η ίδια δρώντας διεθνώς, είχε βοηθήσει και τους Ισπανούς οινοπαραγωγούς με τις ονομασίες προέλευσης των κρασιών τους.
Η σημερινή βραδιά δεν είναι για να τιμήσουμε απλώς τη μνήμη της. Είναι μια πράξη αποδοχής της απουσίας και συνέχειας της παρουσίας της
Ο εκδότης και στενός της φίλος, Μπάμπης Λέγγας, έδωσε ίσως το πιο προσωπικό πορτρέτο της Κουράκου. Μίλησε για την αφοσίωσή της στο βιβλίο, τόσο ως αντικείμενο γνώσης όσο και ως αισθητικό και πολιτισμικό μέσο. Ηταν, είπε χαμογελώντας, ένας άνθρωπος που δεν αποζητούσε τιμές και λόγια μεγάλα, και «θα είχε σοβαρές επιφυλάξεις για την αποψινή εκδήλωση», για να συμπληρώσει αμέσως: «Αλλά η σημερινή βραδιά δεν είναι για να τιμήσουμε απλώς τη μνήμη της. Είναι μια πράξη αποδοχής της απουσίας και συνέχειας της παρουσίας της». Περιέγραψε τη βιβλιοθήκη της –ένα αρχείο γεμάτο σημειώσεις, υπογραμμίσεις, προσωπικές παρατηρήσεις– που «με μια κίνηση υψηλού συμβολισμού, η οικογένειά της την παραχώρησε ευγενικά στο Ιδρυμα Γιάννη Μπουτάρη, στο οποίο είχε διατελέσει και διευθύντριά του κάποια χρόνια. Με τον τρόπο αυτό, μπήκαν τα θεμέλια της λειτουργίας της πρώτης οινικής βιβλιοθήκης της χώρας, με τη σύμπραξη της Δημόσιας Κεντρικής Βιβλιοθήκης Βέροιας και του Ιδρύματος Μπουτάρη. Στόχος είναι να δημιουργηθεί η πρώτη οργανωμένη οινική βιβλιοθήκη στην Ελλάδα, ένας χώρος όπου η γνώση για τον ελληνικό και διεθνή αμπελώνα θα είναι προσβάσιμη σε ερευνητές, επαγγελματίες, φοιτητές και οινόφιλους» είπε ο Λέγγας και συνέχισε: «Τα βιβλία που έγραψε η ίδια δεν ήταν προϊόντα εμπορίου, αλλά καρποί αγάπης για τη γνώση και τον πολιτισμό του οίνου».
Αυτή ήταν η Σταυρούλα: αυστηρή, αλλά πάντα δίκαιη. Γενναία απέναντι στον θάνατο και ακόμα πιο γενναία στη ζωή
Από τα λόγια του Θανάση Καραθάνου, η φιγούρα της Κουράκου υψώθηκε σαν σύμβολο του ελληνικού οίνου. «Ηταν ό,τι πιο φωτεινό ανέδειξε το σύγχρονο ελληνικό κρασί. Και η ίδια το ανέδειξε». Θυμήθηκε την επιρροή της στα πρώτα του βήματα, όταν τα λόγια της στα πανεπιστημιακά έδρανα τον ώθησαν να στραφεί από τη Χημεία στην Οινολογία, αλλά και τη γενναιοδωρία της στη μετάδοση της γνώσης. «Μου έδωσε όχι μόνο τις βιβλιογραφικές πηγές, αλλά και την έγκρισή της για να συνεχίσω τη συγγραφή της ιστορίας του ελληνικού κρασιού. Αυτή ήταν η Σταυρούλα: αυστηρή, αλλά πάντα δίκαιη. Γενναία απέναντι στον θάνατο και ακόμα πιο γενναία στη ζωή». Στο τέλος των ομιλιών δεν ήταν λίγοι οι άνθρωποι από το κοινό που θέλησαν να μοιραστούν μια προσωπική τους στιγμή, μια ανέκδοτη ιστορία μαζί της. Η οινοποιός Ρωξάνη Μάτσα θυμήθηκε μια φράση, την οποία η Κουράκου έλεγε με στόμφο: «Οταν το Ξινόμαυρο δεν είναι ποιοτικόν, βάζουμε Merlot και το ονομάζουμε βελτιωτικόν!» και έκανε την αίθουσα να γελάσει.
Η πορεία της Κουράκου δεν χωράει σε βιογραφικά. Ξεκίνησε το 1953 στο Ινστιτούτο Οίνου, ανέλαβε τη διεύθυνσή του στα 36 της, και εξελέγη πρώτη γυναίκα πρόεδρος του Διεθνούς Οργανισμού Αμπέλου και Οίνου (OIV) το 1979. Χάρη σε εκείνη, κατοχυρώθηκαν 27 ελληνικές Ονομασίες Προέλευσης, από το Ασύρτικο και το Ξινόμαυρο, μέχρι τον Vinsanto και τις Μαλβάζιες. Ηταν εκείνη που αναγνώρισε τη σημασία της πρώτης ύλης, που πήγε σε κάθε αμπελουργική γωνιά της Ελλάδας με τζιπ και ιπποειδή, μιλώντας με καλλιεργητές και δοκιμάζοντας κρασιά σε καφενεία. Εζησε κοντά στη γη για να τη γνωρίσει, όχι μόνο για να τη μελετήσει.
«Νιώθω απλά ένας άνθρωπος που άξιζε να ζήσει… Αν ήταν να ξαναγεννηθώ, θα ευχόμουν να ζήσω και πάλι την ίδια αυτή ζωή, ακόμα και τις δύσκολες στιγμές της»
Η συμβολή της εκτείνεται πολύ πέρα από τα οινοποιεία και τις καλλιέργειες. Ηταν και συγγραφέας, στοχαστής, μια γυναίκα των γραμμάτων. Τα βιβλία της, τα περισσότερα από τα οποία εξέδωσε με τον Λέγγα στις εκδόσεις του Φοίνικα, παραμένουν έργα αναφοράς. Το «Αμπελος και Οίνος στον Αρχαίο Ελληνικό Κόσμο», βραβευμένο από τον OIV, χαρακτηρίστηκε από διεθνείς κριτικούς ως έργο που συνδυάζει μοναδικά την τεχνική γνώση και την κλασική παιδεία. Η αρθρογραφία της στην Καθημερινή, από το 1996 έως και το 2002, και τα δοκίμιά της, συγκεντρωμένα στο Οινάνθη, στήριξαν τον ελληνικό οινικό λόγο για δεκαετίες και ακόμα επιστρέφουμε σε αυτά όσοι αναζητούμε τη βάση της γνώσης.
Το πιο συγκινητικό ίσως απόσπασμα της ίδιας λέει: «Νιώθω απλά ένας άνθρωπος που άξιζε να ζήσει… Αν ήταν να ξαναγεννηθώ, θα ευχόμουν να ζήσω και πάλι την ίδια αυτή ζωή, ακόμα και τις δύσκολες στιγμές της». Μια ζωή «στην υπηρεσία του αμπελοοινικού τομέα», όπως έλεγε.
Η χθεσινή βραδιά ήταν μια αναγνώριση ότι το έργο της Κουράκου παραμένει ζωντανό, μια ρίζα βαθιά φυτεμένη στην ελληνική γη, που συνεχίζει να δίνει καρπούς. Μια κατάθεση ευγνωμοσύνης σε μια γυναίκα που τίμησε τον τόπο της, την επιστήμη της, και με τον δικό της αμίμητο τρόπο και τη ζωή την ίδια.
