Η ανάπτυξη υγιεινών διατροφικών συνηθειών από νωρίς αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα δώρα που μπορούν να προσφέρουν οι γονείς στα παιδιά τους. Στην Ελλάδα, όπου η μεσογειακή διατροφή αναγνωρίζεται παγκοσμίως για τα οφέλη της, παρατηρείται ταυτόχρονα αυξημένη ζήτηση ζαχαρούχων τροφίμων και ισχυρές ενδείξεις επιλεκτικής διατροφής σε παιδιά. Η εισαγωγή φυτικών τροφίμων στη διατροφή από τη βρεφική ηλικία είναι μια κρίσιμη στρατηγική για την αποφυγή αυτών των προκλήσεων, με στόχο τη διαμόρφωση ισορροπημένων διατροφικών προτιμήσεων και τη μακροπρόθεσμη υγεία των παιδιών.
Στον απογαλακτισμό
Η πρώιμη παιδική ηλικία είναι μια καθοριστική περίοδος για τη διαμόρφωση των διατροφικών προτιμήσεων. Κατά τη φάση του απογαλακτισμού, όταν τα βρέφη αρχίζουν να καταναλώνουν στερεές τροφές, η έκθεσή τους σε μια ποικιλία φυτικών γεύσεων μπορεί να θέσει τα θεμέλια για την αποδοχή υγιεινών τροφίμων. Κατά τη βρεφική ηλικία υπάρχει αυξημένη πλαστικότητα στη γεύση, με τους γευστικούς κάλυκες να είναι ιδιαίτερα ευπροσάρμοστοι, καθιστώντας αυτή την περίοδο ιδανική για την εισαγωγή λιγότερο γλυκών και πιο πικρών ή αλμυρών γεύσεων. Οι γεύσεις από λαχανικά όπως το μπρόκολο, το σπανάκι ή το κολοκύθι μπορούν να γίνουν αποδεκτές, εάν προσφερθούν επανειλημμένως και με συνέπεια. Η επαναλαμβανόμενη προσφορά μιας ευρείας γκάμας φυτικών τροφίμων, όπως φρούτα, λαχανικά, όσπρια και δημητριακά, αυξάνει την εξοικείωση και μειώνει την πιθανότητα απόρριψής τους στη μετέπειτα ζωή.
Η επιλεκτική διατροφή, μια συχνή ανησυχία των γονέων αλλά και σαφώς ένα υπαρκτό πρόβλημα, μπορεί να προληφθεί μέσω της έγκαιρης και συστηματικής εισαγωγής φυτικών τροφών. Ερευνες δείχνουν ότι η έκθεση σε νέα τρόφιμα μπορεί να απαιτεί 8 έως 15 προσπάθειες πριν γίνει αποδεκτή από το παιδί. Στις στρατηγικές πρόληψης συμπεριλαμβάνεται η εισαγωγή λαχανικών και φυτικών πουρέδων από τους έξι μήνες ζωής, η οποία έτσι θέτει τις βάσεις για τη δημιουργία προτίμησης σε αυτές τις γεύσεις. Η τακτική προσφορά των ίδιων τροφίμων σε διαφορετικές μορφές και συνδυασμούς ενισχύει την αποδοχή τους. Επιπλέον, ο περιορισμός γλυκών σνακ και ποτών κατά τη βρεφική ηλικία μειώνει την πιθανότητα ανάπτυξης προτίμησης για ζαχαρούχες γεύσεις και μείωση της ζήτησης για ζαχαρούχα τρόφιμα. Η φυσική προτίμηση των παιδιών για γλυκές γεύσεις είναι γνωστή, αλλά η υπερβολική έκθεση σε ζάχαρη μπορεί να οδηγήσει σε χρονίως ανθυγιεινές διατροφικές συνήθειες. Συνεπώς, η εξοικείωση με λιγότερο γλυκές, φυσικές γεύσεις είναι κρίσιμη για την πρόληψη αυτής της τάσης. Στις προσεγγίσεις για μείωση της ζήτησης ζάχαρης συνιστάται υποκατάσταση ζάχαρης με φυσική γλυκύτητα. Π.χ., τα φρούτα είναι μια υγιεινή εναλλακτική λύση που προσφέρει φυσικά σάκχαρα μαζί με φυτικές ίνες και βιταμίνες. Χρειάζεται αποφυγή ζαχαρούχων ποτών, με το νερό και το γάλα να είναι προτιμότερες επιλογές, καθώς μειώνουν την εξάρτηση από γλυκές γεύσεις. Τα γλυκά σνακ μπορούν να αντικατασταθούν με επιλογές όπως ξηροί καρποί, στικ λαχανικών ή φρούτα.
Το «σερβίρισμα»
Ο ρόλος της υφής και της παρουσίασης τροφών στα παιδιά είναι επίσης σημαντικός, καθώς αυτά συχνά απορρίπτουν τροφές λόγω υφής ή εμφάνισης παρά λόγω γεύσης. Επομένως, η σωστή παρουσίαση των φυτικών τροφών είναι εξίσου σημαντική. Τακτικές για ελκυστική παρουσίαση περιλαμβάνουν λείες υφές, όπως πουρέδες λαχανικών που είναι συχνά πιο αποδεκτοί από τραχύτερες υφές. Διασκεδαστική παρουσίαση, όπως λαχανικά σε σχήματα αστεριών ή σαν ζωάκια, μπορούν να κεντρίσουν την περιέργεια και το ενδιαφέρον των παιδιών. Επιπλέον, η ανάμειξη λαχανικών με αγαπημένες γεύσεις, όπως λίγο τυρί ή σάλτσα ντομάτας, διευκολύνει την αποδοχή.
Ο ρόλος των γονέων, των παιδικών σταθμών και των σχολείων είναι καθοριστικός στη διαμόρφωση υγιεινών διατροφικών προτύπων συμπεριφοράς.
Ο ρόλος των γονέων, των παιδικών σταθμών και των σχολείων είναι καθοριστικός στη διαμόρφωση υγιεινών διατροφικών προτύπων συμπεριφοράς. Τα παιδιά μιμούνται τις διατροφικές συνήθειες των γονέων τους. Οταν οι γονείς καταναλώνουν φυτικά τρόφιμα, τα παιδιά είναι πιο πιθανό να τα δοκιμάσουν, ενώ η σύνδεση των υγιεινών τροφών με ευχάριστες εμπειρίες επίσης ενισχύει τη θετική στάση απέναντί τους. Τα σχολικά προγράμματα μπορούν να περιλαμβάνουν θρεπτικές επιλογές με έμφαση στα λαχανικά και στα φρούτα. Διατροφική εκπαίδευση, όπως δραστηριότητες κηπουρικής ή μαθήματα μαγειρικής, βοηθούν τα παιδιά να κατανοήσουν την αξία των φυτικών τροφών. Συμπερασματικά, η εξοικείωση των βρεφών και των παιδιών με φυτικά τρόφιμα αποτελεί ένα θεμέλιο για την πρόληψη επιλεκτικής διατροφής και τη μείωση της ζήτησης για ζαχαρούχα τρόφιμα. Μέσω πρώιμης έκθεσης, επαναλαμβανόμενης προσφοράς και συμμετοχής των γονέων, των παιδικών σταθμών και των σχολείων, τα παιδιά μπορούν να διαμορφώσουν υγιεινές διατροφικές συνήθειες που θα τα ωφελήσουν σε όλη τους τη ζωή. Η επένδυση στη σωστή διατροφή των παιδιών μας είναι επένδυση στο μέλλον της υγείας και της ευημερίας τους.
Ο κ. Γεώργιος Π. Χρούσος είναι ακαδημαϊκός – ομότιμος καθηγητής Παιδιατρικής και Ενδοκρινολογίας.
