«Οι άνθρωποι έχουν ταλέντο στο να μην ξέρουν. Από ένστικτο, στρέφουν το βλέμμα όπου αλλού εκτός από το σκοτάδι», λέει η Ιοκάστη στον Οιδίποδα του Ρόμπερτ Αϊκ. Είναι η στιγμή της αποκάλυψης. Οχι της ιστορίας του Οιδίποδα αλλά της Ιοκάστης. Το τρομερό μυστικό της δεν είναι η άγνοιά της για αυτό που όλοι γνωρίζουμε, αλλά κάτι άλλο πολύ πιο βαθύ και προσωπικό: η Ιοκάστη του Βρετανού σκηνοθέτη αποκαλύπτει ότι ο Λάιος τη βίασε όταν ήταν 13 ετών και εκείνη έμεινε έγκυος (στον Οιδίποδα).
«Ο Λάιος γούσταρε τις μικρές. Δεν μπορεί να ήμουν η μόνη, θέλω να πω, δεν ήμουν η μόνη», λέει λίγο αργότερα. «Ημουν τρία πράγματα: παιδί εγώ η ίδια, η μάνα ενός παιδιού και η ερωμένη ενός ισχυρού άνδρα. Νόμιζα ότι τον αγαπούσα».
Ο βραβευμένος με το περίφημο Ολίβιε σκηνοθέτης δίνει εδώ μια άλλη διάσταση στην ψυχοσύνθεση και στην προσωπικότητα της κόρης του Μενοικέα και αδελφής του Κρέοντα. Αντί να ακολουθήσει τον μύθο που θέλει την Ιοκάστη να παρασέρνει τον Λάιο στο κρεβάτι, παρά τους χρησμούς των Δελφών, αντιστρέφει τους όρους για να φωτίσει ένα κοινωνικό ζήτημα. Αυτομάτως μεταφέρει το βάρος της ιστορίας στην Ιοκάστη, θίγοντας το δύσκολο θέμα της σεξουαλικής εκμετάλλευσης ανηλίκων κοριτσιών από μεγαλύτερους και ισχυρούς άνδρες και της συγκάλυψης αυτών των περιστατικών. Οι άνθρωποι έχουν ταλέντο στο να μην ξέρουν και ποιος θα το αρνηθεί; Πόσες φορές δεν έχουμε δει το ίδιο «μοτίβο»; Μια υπόθεση «σκάει» στα μέσα ενημέρωσης και το περιβάλλον, οικογενειακό ή φιλικό, πέφτει από τα σύννεφα. Μην ανησυχείτε: Πριν από εμάς τις συνδέσεις με την υπόθεση Επσταϊν έχουν ήδη κάνει κριτικές και αναλύσεις της παράστασης στο εξωτερικό.
Δεν είναι, φυσικά, η μόνη αλλαγή που κάνει στη (πολύ ελεύθερη) διασκευή του μύθου, αλλά ίσως η πιο ουσιαστική. Κάπως έτσι μοιάζει να αποκτούν νόημα τα θέματα περί εξουσίας και συγκάλυψης που θίγονται, επίσης, στην παράσταση. Ο Οιδίποδας δεν είναι βασιλιάς αλλά υποψήφιος –το φαβορί– κάποιων εκλογών. Στην πόλη δεν υπάρχει λοιμός, αλλά ακυβερνησία. Δεν προσπαθεί να θεραπεύσει μια συμφορά, αλλά να βρει την αλήθεια. Το αν λειτουργούν τα παραπάνω δραματουργικά θα το κρίνουν ειδικότεροι από εμάς. Δεν μπορείς, όμως, παρά να συμπαθήσεις δύο πρόσωπα που προσπάθησαν να ξεπεράσουν τα τραύματά τους, να ξεκινήσουν μια νέα ζωή και να ξαναγράψουν την ιστορία τους. Στο τέλος, όπως ξέρουμε, έβγαλαν τα μάτια τους. Μεταφορικά και κυριολεκτικά.
«Η ιστορία των τραγωδιών είναι η ιστορία τού πώς ξαναλέμε τις ιστορίες. Είναι κρίμα να αφήσουμε τέτοια θεατρικά έργα να γίνουν μουσειακά εκθέματα», υπογράμμισε ο Ρόμπερτ Αϊκ στη συνέντευξή του στην «Κ» (23/11). Προσωπικά δεν συμφωνώ· αν η θέση των τραγωδιών ήταν στα μουσεία, δεν θα παίζονταν εδώ και 2.500 χρόνια. Αλλά, ναι. Ο Ρόμπερτ Αϊκ ξέρει πολύ καλά να λέει ιστορίες.
