Η Βαρβάρα ήταν σκυμμένη πάνω από τα τελάρα, στοιβάζοντας τα κουνουπίδια στην παλέτα, όταν άκουσε τη φωνή του εργοδότη της: «Κοίτα!». Ενα ουράνιο τόξο είχε απλωθεί πάνω από τα χωράφια, οι αποχρώσεις του καθαρές, σχεδόν εξωπραγματικές. Γύρω της, οι υπόλοιποι εργάτες είχαν σταματήσει για μια στιγμή, αφήνοντας τη δουλειά στην άκρη. «Δεν περίμενα ότι θα ζούσα τέτοιες στιγμές σε ένα χωράφι», λέει η Βαρβάρα. «Στην Κρήτη, όταν δούλευα στις ελιές, κανείς δεν σταματούσε, παρά μόνο για μικρά, ολιγόλεπτα διαλείμματα. Ούτε τα χέρια σου δεν προλάβαινες να κοιτάξεις, όχι να σηκώσεις το κεφάλι στον ουρανό».
Η απόφαση να φύγει
Είχα ακούσει για τις δουλειές στα χωράφια της Γαλλίας, ήξερα ότι οι μισθοί ήταν καλύτεροι. Δεν ήξερα ούτε λέξη γαλλικά, αλλά αυτό δεν με σταμάτησε». Μέσω γνωστών, αλλά και μιας σελίδας στο facebook που φέρνει σε επαφή εργοδότες με εργαζόμενους, βρήκε δουλειά σε μια καλλιέργεια στη Βρετάνη. «Η δουλειά μου είναι κυρίως στο πακετάρισμα», λέει η Βαρβάρα. «Φτιάχνω τα τελάρα με τα κουνουπίδια, τα στοιβάζω στις παλέτες και ελέγχω να είναι σωστά ταξινομημένα. Το κάθε τελάρο ζυγίζει 10 με 12 κιλά. Οι πιο δύσκολες μέρες είναι αυτές που βρέχει, και η αλήθεια είναι πως αποτελούν τον κανόνα και όχι την εξαίρεση. Οταν χρειάζεται, δουλεύω και στο φυτώριο, κάνοντας κλάδεμα ή ξεχορτάριασμα».
Δουλεύουμε πέντε μέρες την εβδομάδα. Με το συμβόλαιο, ξέρω ακριβώς τι χρήματα θα πάρω: 1.400 ευρώ τον μήνα. Οχι παζάρια, όχι αβεβαιότητα.
Η καθημερινότητα της είναι σταθερή. Δουλεύει από τις 08:00 έως τις 12:00 με ένα 10λεπτο ενδιάμεσο διάλειμμα. Ξεκουράζεται μέχρι τις 13:30 και μετά πιάνει ξανά δουλειά μέχρι τις 17:00. «Δουλεύουμε πέντε μέρες την εβδομάδα. Με το συμβόλαιο, ξέρω ακριβώς τι χρήματα θα πάρω: 1.400 ευρώ τον μήνα. Οχι παζάρια, όχι αβεβαιότητα». Στην Ελλάδα, έπαιρνε 8,5 ευρώ την ώρα, χωρίς ένσημα».
Η Βαρβάρα δεν είναι η μόνη. Τα τελευταία χρόνια, όλο και περισσότεροι νέοι από την Ελλάδα επιλέγουν να δουλέψουν σε αγροτικές καλλιέργειες στο εξωτερικό, αναζητώντας καλύτερες συνθήκες εργασίας και υψηλότερες αμοιβές. Από τα αμπέλια της Γαλλίας και τα οπωροφόρα της Δανίας μέχρι τις δενδροκαλλιέργειες της Ιταλίας και τα θερμοκήπια της Ολλανδίας, γίνονται μέρος μιας πολυεθνικής κοινότητας που ακολουθεί τις σοδειές ανά την Ευρώπη. «Δεν είναι ότι δεν θέλουμε να δουλέψουμε στα χωράφια», λέει η Βαρβάρα. «Απλά, έξω μας σέβονται περισσότερο».
Από τα αμπέλια της Ελβετίας στις κλημεντίνες της Κορσικής
Ο Φώτης μεγάλωσε σε χωριό, αλλά η σχέση του με τη φύση δεν ήταν δεδομένη. Μετά από χρόνια σε δουλειές της πόλης –σερβιτόρος, απεντόμωση– και μια περίοδο ανεργίας, αποφάσισε να ψάξει κάτι διαφορετικό. «Ηθελα κάτι που να με φέρνει κοντά στη φύση, αλλά και στον κόσμο. Να μην έχω το άγχος που είχα στις προηγούμενες δουλειές». Μαζί με έναν φίλο του άρχισαν να ψάχνουν δουλειές σε καλλιέργειες στο εξωτερικό. Αντάλλαξαν email με αγροκτήματα και τελικά διέσχισαν οδικώς τα Βαλκάνια για να καταλήξουν στο Εγκλ, μια μικρή πόλη στην Ελβετία, κοντά στις Αλπεις, γνωστή για τα αμπέλια της.
Η αμοιβή ήταν 18 ευρώ την ώρα, 144 ευρώ τη μέρα σταθερά. «Ο φίλος μου, που κουβαλούσε κιόλας, έπαιρνε 21 ευρώ, 160 τη μέρα. Αυτά είναι χρήματα που στην Ελλάδα δεν τα παίρνεις ούτε σε άλλη δουλειά, πόσο μάλλον στη γη».
«Εκεί κάναμε τρύγο. Δουλεύαμε από το πρωί, κόβαμε τα σταφύλια, τα μεταφέραμε σε κάσες και τα παραδίδαμε. Η ομάδα είχε από Γάλλους και Ιταλούς μέχρι Ρουμάνους και Πορτογάλους. Οι ηλικίες ήταν από 22 μέχρι 65. Οι πιο πολλοί, σαν εμάς: 20-35. Ολοι ήμασταν εκεί για τον ίδιο λόγο και το κλίμα μεταξύ μας ήταν πολύ καλό». Η αμοιβή ήταν 18 ευρώ την ώρα, 144 ευρώ τη μέρα σταθερά. «Ο φίλος μου, που κουβαλούσε κιόλας, έπαιρνε 21 ευρώ, 160 τη μέρα. Αυτά είναι χρήματα που στην Ελλάδα δεν τα παίρνεις ούτε σε άλλη δουλειά, πόσο μάλλον στη γη». Μετά τον τρύγο, ήρθε η επόμενη στάση. Μέσω μιας ομάδας στο Facebook, κανόνισαν να συνεχίσουν στην Κορσική, στο Βάλλε ντ’Ορεζά, ένα χωριό γνωστό για τα φυσικά του τοπία. Αυτή τη φορά εργάστηκαν στη συγκομιδή κάστανων.
«Διαφορετική δουλειά, πιο απαιτητική. Τα κάστανα δεν είναι σαν τα σταφύλια, τα χέρια σου γεμίζουν γρατζουνιές. Χρειάζεται υπομονή. Αλλά πάλι, η αμοιβή ήταν καλύτερη από την Ελλάδα». Αφού τελείωσε η σεζόν των κάστανων, η διαδρομή συνεχίστηκε. Παρέμειναν στην Κορσική, στη Γκιζονάτσια, σε μια περιοχή επίσης γνωστή για την αγροτική της παραγωγή. Εκεί εργάστηκαν στη συγκομιδή κλημεντίνων. «Το κλίμα ήταν πιο ήπιο, η δουλειά πιο σταθερή, καθώς η αρχική μας συμφωνία ήταν για 1,5 μήνα. Μαζεύαμε κλημεντίνες, τις βάζαμε σε κουβάδες και τις φορτώναμε. Η ομάδα είχε και ανθρώπους από τη Σαρδηνία και το Μαρόκο. Κάθε φορά υπογράφαμε συμβόλαιο. Ηξερες από πριν τι θα πάρεις, τι ώρες θα δουλέψεις». Ο Φώτης επέστρεψε τον Δεκέμβριο στην Ελλάδα και ήδη σκέφτεται το πότε θα ξαναφύγει και για πού.
Η δουλειά στα χωράφια της Δανίας
Οπως ο Φώτης, έτσι και άλλοι Ελληνες ακολουθούν τις σοδειές από χώρα σε χώρα, προσαρμόζοντας τη ζωή και την εργασία τους στις εποχές και τις ανάγκες των καλλιεργειών. Αλλοι ταξιδεύουν σε διαφορετικές περιοχές κάθε λίγους μήνες, ενώ κάποιοι βρίσκουν έναν πιο σταθερό ρυθμό, επιστρέφοντας στα ίδια αγροκτήματα κάθε χρόνο. Ο Βασίλης είναι ένας από αυτούς. Εχει βρει τη δική του διαδρομή στις καλλιέργειες της Δανίας, στο νησί Σάμσο, σε καλλιέργειες πατάτας, αχλαδιών και μήλων. Εκεί η δουλειά είναι λιγότερο εποχική, αλλά οι συνθήκες δεν παύουν να έχουν τις δικές τους προκλήσεις.
«Οι συνθήκες είναι αρκετά καλές και τα λεφτά είναι πολύ καλά, 21 ευρώ την ώρα και μετά τους φόρους μένουν καθαρά γύρω στα 15-16». Αυτό που τον ξενίζει, όμως, είναι το ακανόνιστο ωράριο. «Δεν υπάρχει στάνταρ πρόγραμμα. Υπολόγισε 4 μέρες τη βδομάδα, 6-8 ώρες τη μέρα, άρα 30-36 ώρες συνολικά». Αυτό, όπως λέει, έχει τα υπέρ και τα κατά του. «Από τη μία, έχεις χρόνο να κάνεις κι άλλα πράγματα. Από την άλλη, όταν πηγαίνεις στο εξωτερικό για να βγάλεις γρήγορα χρήματα, θέλεις να δουλέψεις όσο περισσότερο μπορείς». Ο ίδιος έχει δουλέψει και στην Ελλάδα, στο χωριό του, όπου ο πατέρας του έχει δικές του καλλιέργειες. «Αλλά δεν είναι το ίδιο. Οι αμοιβές δεν συγκρίνονται και στην Ελλάδα, ειδικά αν δουλεύεις για άλλον, πολλές φορές δεν ξέρεις καν αν θα πληρωθείς στην ώρα σου».
