Παρασκευή βράδυ και το θέατρο Rex σφύζει από ζωή. Ουρές από έφηβους αλλά και γονείς περιμένουν να μπουν στην παράσταση «Μετά το Πάρτι», που εμπνέεται από αληθινές μαρτυρίες νέων παιδιών που έχουν πέσει θύματα μπούλινγκ.
Το έργο καταπιάνεται με το ακανθώδες ζήτημα του ψηφιακού και σχολικού εκφοβισμού, της ψυχικής υγείας, της πρόληψης και της αντιμετώπισης του φαινομένου της βίας.
Με τα κινητά στο χέρι, παιδιά του Γυμνασίου και του Λυκείου, βρίσκονται ήδη ανάμεσα σε δύο κόσμους, τον ψηφιακό και τον πραγματικό, μια κατάσταση που η εν λόγω παράσταση, που αυτές τις μέρες αποτελεί talk of the town, προσπαθεί να γεφυρώσει.
«Ενα εφηβικό πάρτι ξεκινάει. Η γενιά των social media, που κατακλύζεται από την τεχνολογία, έρχεται αντιμέτωπη με τους κινδύνους του ψηφιακού κόσμου. Τίποτα δεν είναι πια αθώο. Τίποτα δεν είναι πια κρυφό. Eφηβοι, γονείς και εκπαιδευτικοί καλούνται να πάρουν θέση σε ένα περιστατικό διαδικτυακού εκφοβισμού. Το σχολείο, τα εφηβικά δωμάτια και ο ελεύθερος χρόνος μετατρέπονται σε φυλακές». Με αυτά τα λόγια συνοψίζει στην «Κ» την παράσταση, η σκηνοθέτης Γιολάντα Μαρκοπούλου, λίγο πριν ανοίξει η αυλαία. Τα φώτα σβήνουν και το έργο ξεκινάει.
Οι ατάκες
ΤΑΣΟΣ: Αυτό ακριβώς είναι το θέμα. Δεν είμαι παιχνιδάκι της. Τη μια να μου το παίζει ότι έχει crush και την άλλη να κάνει spread φήμες ότι θα με χωρίσει. Θα την κάνω και εγώ ρόμπα. Απλά, cancel Ιριδα. Το συμφωνήσαμε αυτό. Τώρα είναι αργά να κάνεις πίσω.
Με αυτές τις ατάκες ξετυλίγεται μια ιστορία εκδίκησης, cyber bulling, από αυτές που συχνά ακούμε δεξιά και αριστερά. Οι τέσσερις έφηβοι ήρωες της παράστασης μπλέκονται σε μια ιστορία μυστηρίου, όπου καλούνται να ανακαλύψουν ποιος/ποια έχει διαρρεύσει φωτογραφίες από μια σεξουαλική συνεύρεση.
Like, κόκκινες καρδούλες, video games, γυμνές φωτογραφίες, cyber bulling, cat fishing, συνθέτουν έναν σχεδόν «ψεύτικο κόσμο» με στόχο την εξερεύνηση της παραβίασης της ιδιωτικότητας αλλά και των δικαιωμάτων στο διαδίκτυο. Φίλες που αναθεωρούν την φιλία τους, ζευγάρια που φοβούνται να βρεθούν πρόσωπο με πρόσωπο για να μιλήσουν για τις φοβίες τους, λένε τα μυστικά τους στον αδίστακτο κόσμο του διαδικτύου και των social media καθώς βλέπουν τον ψηφιακό τους εαυτό να δικάζεται σε κοινή θέα, να καταδικάζεται και να γκρεμίζεται.
ΑΡΤΕΜΗ: Το κατέβασε! Κοίτα εξαφανίστηκε! Το άφησε μόνο μερικά δευτερόλεπτα.
ΙΡΙΔΑ: Πρόλαβε καμία να βγάλει screenshots;
ΑΡΤΕΜΗ και ΝΕΦΕΛΗ: Oχι!
ΙΡΙΔΑ: Κοιμάστε όρθιες! Τι έγινε; Γιατί να κάνει κάτι τέτοιο;
ΑΡΤΕΜΗ: Δεν ξέρω.
ΙΡΙΔΑ: Ποιος τράβηξε τις φωτογραφίες;
ΝΕΦΕΛΗ: Πού να ξέρουμε;
ΙΡΙΔΑ: Τι κάνω εγώ τώρα;
Η ιστορία ξεκινά με τη φιλία μιας δεμένης παρέας πέντε παιδιών, η οποία διαλύεται μετά από ένα πάρτι. Η διασπορά μιας ψεύτικης φήμης από στόμα σε στόμα οδηγεί τα παιδιά σε αυθόρμητες, αλλά βίαιες πράξεις. Ο Τάσος, πληροφορημένος από τον κολλητό του Νίκο ότι η κοπέλα του, η Iριδα, τον έχει απατήσει, αποφασίζει να την εκδικηθεί. Σε μια στιγμή οργής, δημοσιεύει μια προσωπική της φωτογραφία, η οποία γίνεται viral στο σχολείο.
Οι φίλες της Iριδας, η Aρτεμη και η Νεφέλη, στην αρχή προσπαθούν να τη στηρίξουν, αλλά σταδιακά την εγκαταλείπουν, υπό την πίεση της κατάστασης. Η Iριδα βρίσκεται απομονωμένη από τους φίλους της και έρχεται αντιμέτωπη με τον κοινωνικό αποκλεισμό. Παγιδευμένη σε μια δύσκολη πραγματικότητα, αγωνίζεται να βρει τη δύναμη να σταθεί ξανά στα πόδια της.
«Στα social media δεν κρύβεται τίποτα»
«Oλο αυτό μου δημιούργησε το συναίσθημα ότι εγώ έπαιζα εκεί πάνω. Aνοιγε και κένταγε την ψυχή των εφήβων. Πώς σκέφτονται οι έφηβοι; Πώς σκέφτεται ένας ενήλικας; Πώς αντιδράει ένας έφηβος για να μπορέσει να αντιμετωπίσει ένα τέτοιο πρόβλημα;» λέει στην «Κ» η Μυρτώ, μαθήτρια της τρίτης Γυμνασίου. «Οταν συμπεριφέρεσαι άσχημα σε έναν άνθρωπο, μπορεί να σου το γυρίσει με τον διπλάσιο, χειρότερο τρόπο. Διότι η Νεφέλη, θύμα της Ιριδας ήταν στην πραγματικότητα. Της συμπεριφερόταν πάρα πολύ άσχημα, με αποτέλεσμα να της δώσει το ξεκάθαρο κίνητρο για να της κάνει αυτό που της έκανε. Και έβγαλε τη φήμη ότι θέλει να χωρίσει τον Τάσο. Αν αγαπούσε αληθινά την Ιριδα μπορεί να μη γινόταν αυτό. Οποτε η παράσταση ανοίγει και ένα παραθυράκι, που είναι οι λυκοφιλίες. Δεν ξέρεις ποτέ ποιος είναι φίλος σου και ποιος όχι, γιατί μπορεί κατευθείαν να σε ανεβάσει στα social media με μια φωτογραφία, η οποία μπορεί να σε στιγματίσει για όλη σου τη ζωή. Στα social media δεν κρύβεται τίποτα. Μόνο που μερικές φορές υπάρχει μεγαλύτερο σκοτάδι από ότι μπορούμε να φανταστούμε» καταλήγει το νεαρό κορίτσι.
Aπό την στιγμή που μπαίνει στο παιχνίδι η εκδίκηση, όλο αυτό γίνεται ένας φαύλος κύκλος, Και όπως είδαμε, εναλλάσσονταν οι ρόλοι του θύτη και του θύματος, αυτό δηλαδή που ζούμε και εμείς πολύ σε μεγάλο βαθμό στην καθημερινότητα μας.
Για τον Βαγγέλη, μαθητή Λυκείου, η παράσταση πέτυχε το ακατόρθωτο, να δείξει πως σκέφτονται οι έφηβοι, αλλά και πώς επικοινωνούν μεταξύ τους. «Φάνηκε ότι είχε γίνει έρευνα για το τι σημαίνουν αυτές οι καταστάσεις για εμάς τους εφήβους. Και αυτό που έδειξε πολύ πετυχημένα η παράσταση, είναι πως από την στιγμή που μπαίνει στο παιχνίδι η εκδίκηση, όλο αυτό γίνεται ένας φαύλος κύκλος. Οπως είδαμε, εναλλάσσονταν οι ρόλοι του θύτη και του θύματος, αυτό δηλαδή που ζούμε και εμείς πολύ σε μεγάλο βαθμό στην καθημερινότητα μας».
Εχω και δικές μου εμπειρίες, αλλά και πάρα πολλές ιστορίες από φίλες μου που έχουν δεχτεί αυτή την κακοποίηση μέσω social media. Εχουμε γίνει φοβικοί. Δεν εμπιστευόμαστε κανέναν πια.
Η Αλεξία, μαθήτρια της δευτέρας Λυκείου, εξομολογείται στην «Κ» ότι έχει υπάρξει και η ίδια θύμα cyber bulling και προβληματίζεται για το πώς αντιμετωπίζονται τέτοια ζητήματα στα σχολεία. «Εχω και δικές μου εμπειρίες, αλλά και πάρα πολλές ιστορίες από φίλες μου που έχουν δεχτεί αυτή την κακοποίηση μέσω social media. Εχουμε γίνει φοβικοί. Δεν εμπιστευόμαστε κανέναν πια. Η επιλογή του συντρόφου μας είναι πολύ δύσκολη. Οι νέοι σήμερα αγαπούν ένα σώμα, μια φωτογραφία, όχι τον ίδιο τον άνθρωπο. Είναι κρίμα αυτό. Πέρα από αυτό, θα ήθελα να θίξω και το θέμα των σχολικών ψυχολόγων. Η αλήθεια είναι ότι είναι ουτοπικό να νομίζουμε ότι θα έρθει ο ψυχολόγος μια μέρα στο σχολείο για πέντε ώρες και θα λύσει όλα αυτά τα προβλήματα που αντιμετωπίζουμε. Μπορεί ένας άνθρωπος να χειριστεί τα προβλήματα που έχουν 300 παιδιά στο σχολείο; Αυτό δεν γίνεται».
Παρόμοια είναι και η αντίδραση της Εύας, μαθήτριας της πρώτης Λυκείου, η οποία όπως μας λέει, βίωσε bulling από τις συμμαθήτριές της με αποτέλεσμα να αναγκαστεί να αλλάξει τάξη. «Αυτό που ένοιωσα βλέποντας την παράσταση είναι πως δεν ξέρω τελικά αν έκαναν κακό σε εμένα ή στον ψηφιακό μου εαυτό, έναν δεύτερο μου εαυτό. Και αν αυτός παύει να υπάρχει τη στιγμή που βγαίνουμε από τα social media;» διερωτάται η νεαρή μαθήτρια.
Θυμάμαι, σε κάποια φάση, δεν είχα πολύ επαφή με τον έξω κόσμο. Εβλεπα το thread στα social media και έλεγα από μέσα μου, “περνάνε τόσο τέλεια όλοι και εγώ είμαι μίζερος”; Και μετά συνειδητοποίησα, ότι τελικά δεν είναι έτσι, είναι απλά όλα ψέματα.
Οπως υποστηρίζει και ο Δημήτρης, μαθητής Λυκείου, για να τονίσει την γενικότερη κατάσταση που επικρατεί, «υπάρχει μονίμως ένα άγχος. Ελα να βγάλουμε στόρι. Δεν βγήκα καλά σε αυτή την φωτογραφία. Το μάτι μου είναι λίγο πιο κλειστό από δω, δεν πέφτει καλά το φως στα μαλλιά μου. Θέλεις να δείξεις το πορσελάνινο εαυτό σου. Αλλά είναι ανούσιο όλο αυτό. Γιατί να χρειάζεται να ενημερώνεις όλο σου το περιβάλλον για το τι κάνεις ανά πάσα στιγμή; Mε τους περισσότερους από αυτούς τους ανθρώπους συνήθως δεν έχεις καμία επαφή. Γιατί πας σε μια συναυλία για να βγάλεις βίντεο; Κάτσε στη συναυλία και απόλαυσε την ή απόλαυσε τη ζωή σου. Θυμάμαι, σε κάποια φάση, δεν είχα πολύ επαφή με τον έξω κόσμο. Εβλεπα το thread στα social media και έλεγα από μέσα μου, “περνάνε τόσο τέλεια όλοι και εγώ είμαι μίζερος”; Και μετά συνειδητοποίησα, ότι τελικά δεν είναι έτσι, είναι απλά όλα ψέματα. Αυτό θεωρώ πως η παράσταση το αποτύπωσε πολύ καλά».
H γλώσσα των εφήβων
Για τους δημιουργούς της παράστασης η πρόκληση ήταν να αναπαραχθεί με συνέπεια αυτός ο κόσμος των εφήβων, ο οποίος δεν είναι εύκολα ορατός από τους ενήλικες.
«Το ταξίδι αυτό ξεκίνησε με συνεντεύξεις που πήρα σε εφήβους, μια αποκαλυπτική διαδικασία, γιατί το ένα έφερε το άλλο και έβρισκα συνέχεια καινούργιες περιπτώσεις, τόσο θυμάτων όσο και παιδιών που είχαν παραβατική συμπεριφορά. Και το ενδιαφέρον είναι ότι πολλές φορές, όπως είδαμε και στο έργο, ο θύτης με το θύμα εναλλάσσονταν. Οπότε άρχισα να μπαίνω μέσα σε ένα κόσμο που ήταν πολύ λιγότερο προβλέψιμος από ό,τι πίστευα στην αρχή και μέσα από αυτό να μαθαίνω και εγώ και να συνειδητοποιώ ότι υπάρχει μια πάρα πολύ σοβαρή διάσταση βίας ανάμεσα στους εφήβους σήμερα. Αυτό με έφερε απέναντι στον εαυτό μου» λέει στην «Κ» η συγγραφέας του έργου, Μαρία Ζαβάκου. «Μέσα από τις συνεντεύξεις και αυτό το μοίρασμα συγκεντρώθηκε όλο το υλικό για τη σύνθεση της παράστασης» προσθέτει.
Τα παιδιά θέλανε πάρα πολύ να μιλήσουν. Είχαν ανάγκη να εκφράσουν όλο αυτό που είχαν βιώσει. Με αυτόν τον τρόπο συγκέντρωσα την πρώτη ύλη.
Η κυρία Ζαβάκου εξηγεί πως «τα παιδιά θέλανε πάρα πολύ να μιλήσουν. Είχαν ανάγκη να εκφράσουν όλο αυτό που είχαν βιώσει. Με αυτόν τον τρόπο συγκέντρωσα την πρώτη ύλη. Και ως προς τη γλώσσα και ως προς τις συνθήκες που βιώνουν τέτοια συναισθήματα και αυτό που είδαμε ως χιονοστιβάδα εκδίκησης. Πώς δηλαδή ξεκινά ένα περιστατικό, το οποίο φέρνει άλλο ένα, και άλλο ένα, και τελικά συσσωρεύονται πολλά περιστατικά βίας και εκδίκησης, τα οποία δεν έχουν τέλος. Παράλληλα, εκτός από τις συνεντεύξεις με τα παιδιά, μίλησα με ψυχολόγους, με εγκληματολόγους, με εκπαιδευτικούς, με γονείς».
«Στόχος ήταν να νιώθουμε και οι θεατές και οι χαρακτήρες ότι βρισκόμαστε μέσα σε αυτό το ψηφιακό σύμπαν. Για αυτό και τα βίντεο αλλά και ο ήχος που φτιάξαμε στοχεύουν ακριβώς σε αυτό, να δημιουργηθεί ένας κόσμος γνώριμος για τα παιδιά, ώστε να μπορούν να ταυτιστούν» λέει στην «Κ» η σκηνοθέτης Γιολάντα Μαρκοπούλου, η οποία έχει πειραματιστεί στο παρελθόν με VR και βίντεο.
«Ηταν πολύ σημαντικό να εντάξουμε τέτοια στοιχεία. Οι ήρωες μας για παράδειγμα αναπνέουν σαν τους ήρωες από το παιχνίδι του Fortnite. Τα video games για τα αγόρια είναι σημαντικά. Μπορεί αυτό που θα πω να ακούγεται λίγο κλισέ, αλλά όταν το βλέπεις σοκάρεσαι. Πυροβολείς συνέχεια, σκοτώνεις, πυροβολείς, σκοτώνεις. Δεν έχει αυτό αντίκτυπο και στη ζωή μας; Αντίστοιχα ο Μάξιμος, ένα ψεύτικο προφίλ που κάνει cat fishing, είναι μια φιγούρα του Instagram, ένα γνωστό μοντέλο. Ομως πέρα από το διαδίκτυο, νιώθω ότι και παλιά υπήρχε τρομερό μπούλινγκ. Δε νομίζω ότι είναι κάτι καινούργιο. Τα μέσα αλλάζουν. Απλά νιώθω ότι για τα νέα παιδιά είναι πάρα πολύ έντονο όλο αυτό, και μέσα από τα social media παίρνει ακόμη μεγαλύτερη διάσταση. Νιώθω ότι αυτή είναι μια μεγάλη διαφορά. Παλαιότερα ας πούμε θα το μάθαινε η παρέα σου, θα το μάθαινε η τάξη σου, θα το μάθαιναν κάποιοι άνθρωποι στον κύκλο σου, στον κοντινό. Τώρα πια μπορεί να το μάθει όλο το σχολείο» τονίζει η κ. Μαρκοπούλου. «Αλλά δεν πρέπει αν είμαστε απαισιόδοξοι, σημασία έχει η αληθινή επαφή στον πραγματικό κόσμο, για αυτό και στο έργο μια αγκαλιά, ένα άγγιγμα στο τέλος τα λύνει όλα».
Αυτό το κομμάτι εκείνων των παιδιών που εμπλέκεται με τον διπλανό του, που επενδύει ψυχικά στον διπλανό του, απασχολεί και τον κ. Γιώργο Νικολαΐδη, Ψυχίατρο και Διευθυντή Διεύθυνσης Ψυχικής Υγείας και Κοινωνικής Πρόνοιας του Ινστιτούτου Υγείας του Παιδιού. Παίρνοντας τον λόγο στο τέλος της παράστασης, τόνισε πως «αυτό είναι που μπορεί να μας κρατήσει ως συνεκτική κοινωνία και να μας αποτρέψει από το να γίνουμε βίαιοι ο ένας απέναντι στον άλλο. Οχι το φοβικό κομμάτι που λέει πως πρέπει να γίνονται όλα με αστυνόμευση, γιατί αλλιώς κινδυνεύουμε να δαιμονοποιήσουμε την εποχή. Πρέπει να έχουμε εμπιστοσύνη στη νέα γενιά και στο δυναμικό της». Με αυτά τα λόγια, έκλεισε και η παράσταση. Τα παιδιά έβγαλαν τα κινητά τους από τη λειτουργία πτήσης και προχώρησαν προς την έξοδο του θεάτρου.
- *Η παράσταση, Μετά το πάρτι, σε κείμενο Μαρίας Ζαβάκου και σκηνοθεσία Γιολάντας Μαρκοπούλου παίζεται κάθε Παρασκευή, Σάββατο και Κυριακή, στο Εθνικό Θέατρο, στο θέατρο Rex – Σκηνή «Ελένη Παπαδάκη», έως τις 19/1.
- Παίζουν (με αλφαβητική σειρά): Ασημίνα Αναστασοπούλου, Θεμιστοκλής Μαλεσάγκος, Μιχαήλ Μελίσσης, Ελένη Μιχαηλίδου, Βιβή Φωτοπούλου
