Η εκλογική επικράτηση του Ζοράν Μαμντάνι στη Νέα Υόρκη δεν είναι μια συγκυριακή, τοπικής σημασίας επιτυχία ενός χαρισματικού υποψηφίου, αλλά ένα case study πάνω στη σύγχρονη πολιτική και εκλογική συμπεριφορά. Και παρά τις ιδιαιτερότητες κάθε εκλογικής αναμέτρησης, κάποια συμπεράσματα που προκύπτουν από την εκστρατεία του έχουν ευρύτερη αξία.
Πώς κατάφερε ένας 34χρονος μουσουλμάνος, παιδί μεταναστών και αυτοπροσδιοριζόμενος σοσιαλιστής να κερδίσει το χρίσμα των Δημοκρατικών και στη συνέχεια και τις εκλογές για τη δημαρχία μιας τόσο σημαντικής πόλης;
Πρώτον, έχοντας ένα σαφές μήνυμα. Ολη η καμπάνια του Μαμντάνι χτίστηκε γύρω από το μήνυμα της «προσιτότητας» («affordability»), της υποφερτής καθημερινής ζωής σε μια πανάκριβη πόλη. Συμπύκνωσε δε όλη του την πρόταση σε ένα επαναλαμβανόμενο τρίπτυχο: «πάγωμα» ενοικίων, δωρεάν λεωφορεία, καθολική παιδική φροντίδα.
Δεύτερον, επιμένοντας στην ατζέντα του. Ο Μαμντάνι αντιστάθηκε στον πειρασμό να μιλήσει για όλα τα θέματα. Επέμεινε σταθερά στο κόστος ζωής και στο πώς θα μπορούν οι περισσότεροι να ζουν αξιοπρεπώς στην πόλη τους. Η επιτυχία του ήταν τέτοια που στο τέλος και οι αντίπαλοί του άρχισαν να συζητούν για αυτά τα θέματα. Το να κερδίζεις την ατζέντα των εκλογών είναι το σημαντικότερο βήμα για να κερδίσεις τις ίδιες τις εκλογές.
Τρίτον, με εξαιρετικά πειθαρχημένη επικοινωνία. Η καμπάνια του είχε ενιαίο και διακριτό ύφος και σταθερά επαναλαμβανόμενα μηνύματα. Οποιες επιθέσεις και αν δέχτηκε, ο ίδιος επέστρεφε πάντα στο δικό του μήνυμα. Στις δε επιθέσεις δεν απαντούσε αμυντικά, αλλά συχνά με χιούμορ, ενίοτε αυτοσαρκαστικά και ποτέ φοβικά, καθώς δεν δίστασε να εκτεθεί και σε «εχθρικά μέσα».
Τέταρτον, χάρη στην ευρηματικότητα της εκστρατείας του και στο επικοινωνιακό χάρισμα του ιδίου. Η στρατηγική του στα σόσιαλ μίντια, η σκηνοθεσία των σποτ και των αναρτήσεών του, η ενέργειά του, η κατά κανόνα αισιόδοξη και κάθε άλλο παρά τοξική παρουσία του λειτούργησαν εξαιρετικά και κινητοποίησαν κόσμο υπέρ του.
Ασχέτως του πώς θα εξελιχθεί η θητεία του, η συγκεκριμένη εκστρατεία θα αποτελέσει τομή στον χώρο της πολιτικής επικοινωνίας. Οπως παλαιότερα οι καμπάνιες του Μπιλ Κλίντον, του Μπαράκ Ομπάμα, του Ντόναλντ Τραμπ. Δεν εξέλεξαν απλώς προέδρους, άλλαξαν τον τρόπο που διεξάγονται οι εκλογικές εκστρατείες.
Το να επιχειρεί κάποιος να αντιγράψει τις επικοινωνιακές πρακτικές ενός ταλαντούχου υποψηφίου κρύβει πολλούς κινδύνους. Το ίδιο και οι μεταπρατικές αναλύσεις, που παραβλέπουν τις ιδιαιτερότητες κάθε περιοχής. Κάποια συμπεράσματα ωστόσο έχουν αξία και σε ό,τι αφορά τη δική μας πολιτική πραγματικότητα.
Οι εκλογές κρίνονται κυρίως στο πεδίο των ψυχικών ταυτίσεων και των αφηγημάτων. Οι ταυτίσεις είναι δυσκολότερο να οικοδομηθούν. Τα αφηγήματα, ωστόσο, οφείλουν να είναι ξεκάθαρα.
Πρώτο και βασικότερο, η ανάγκη για καθαρά πολιτικά μηνύματα. Ειδικά στην Ελλάδα που η πολιτική σκηνή βρίθει πολυλογίας και επιθετικών προσδιορισμών. Οι αφηρημένες εκθέσεις ιδεών δεν αφήνουν πίσω τους τίποτα, ενώ ο οργισμένα καταγγελτικός λόγος μερικές φορές καβαλά κάποιο υπαρκτό κύμα, σπανίως όμως έχει πολιτική διάρκεια.
Οι εκλογές κρίνονται κυρίως στο πεδίο των ψυχικών ταυτίσεων και των αφηγημάτων. Οι ταυτίσεις είναι δυσκολότερο να οικοδομηθούν. Τα αφηγήματα, ωστόσο, οφείλουν να είναι ξεκάθαρα. Ενίοτε, η δυναμική των εξελίξεων, το ρεύμα αρκεί για να εκλεγεί κάποιος λέγοντας γενικότητες, αρκεί να μην κάνει κάποιο σοβαρό λάθος. Κατά κανόνα, όμως, ένας υποψήφιος πρέπει να μπορεί να διαμορφώνει ο ίδιος το πολιτικό του μήνυμα και να μπορεί να το περιγράψει σε μια παράγραφο.
Πέρα όμως από αυτή την οριζόντια διαπίστωση, είναι σημαντικό κάθε πολιτικός χώρος στη χώρα μας να επεξεργαστεί σε μεγαλύτερο βάθος κάποια πράγματα.
Η Ν.Δ. την ιεράρχηση του πολιτικού της λόγου, επιλέγοντας τους τομείς όπου θα επικεντρωθεί. Η υπερφόρτωση της επικοινωνίας της δυσκολεύει την εμπέδωση ενός βασικού μηνύματος. Κυρίως όμως πρέπει να την απασχολήσει πώς θα διαχειριστεί ένα διαρκώς ενισχυόμενο διεθνές ρεύμα εναντίον του «κατεστημένου». Να ξαναδεί την εικόνα της, τη ρητορική της, τα στελέχη της, την παρουσία της στα Μέσα και στο Διαδίκτυο. Το 2023 η εξαιρετική καμπάνια του πρωθυπουργού στο TikTok και το Instagram βελτίωσε την εικόνα του στις νέες ηλικίες. Τώρα θα χρειαστεί ακόμη μεγαλύτερη προσπάθεια, καθώς το όλο περιβάλλον έχει επιδεινωθεί.
Η πιο «συστημική» Κεντροαριστερά (ΠΑΣΟΚ, ΣΥΡΙΖΑ – «Κόμμα Τσίπρα») επίσης θα πρέπει να επεξεργαστεί τις προτάσεις και το κεντρικό της μήνυμα. Να δει πώς θα συνδεθεί με συγκεκριμένες πολιτικές αντί να αναλώνεται σε ταυτοτικές σκιαμαχίες, που η ίδια η πραγματικότητα αφήνει πίσω της. Η βασική αδυναμία της συστημικής Κεντροαριστεράς είναι η μη παρουσίαση ενός πλαισίου κυβερνησιμότητας και αυτό προϋποθέτει πρωτίστως ένα καθαρό προγραμματικό σχέδιο, όχι μόνο μετωπικές επιθέσεις στην κυβέρνηση.
Τροφή για σκέψη δημιουργείται και για τα μικρότερα κόμματα. Ο Μαμντάνι διεκδίκησε ενεργό πολιτικό ρόλο, διεκδίκησε και κατέκτησε θέση εξουσίας. Δεν περιορίστηκε σε ρόλο ακτιβιστή. Τα μικρότερα κόμματα στη χώρα μας, που ξορκίζουν το ενδεχόμενο ανάληψης ευθυνών μέσω συγκυβερνήσεων, ίσως πρέπει να επαναθεωρήσουν αυτή τους την προσέγγιση.
Εχει ειπωθεί ότι στην πολιτική «η στρατηγική είναι το όπλο του αδύναμου». Στη Νέα Υόρκη ένας άγνωστος νεαρός μουσουλμάνος κέρδισε τον επί τρεις θητείες κυβερνήτη της πολιτείας και πρώην υπουργό χάρη στη σωστή στρατηγική και το χάρισμά του. Αλλά δεν αρκεί πάντα μόνο το χάρισμα. Οι μη χαρισματικοί πολιτικοί που κέρδισαν επειδή είχαν σωστή στρατηγική είναι περισσότεροι από εκείνους που κέρδισαν έχοντας λάθος στρατηγική. Ειδικά στο σημερινό χαοτικό επικοινωνιακό περιβάλλον, το να έχεις σωστή στρατηγική, καθαρό μήνυμα, δεν είναι ζήτημα επιλογής αλλά πολιτικής επιβίωσης.
*O κ. Ευτύχης Βαρδουλάκης είναι σύμβουλος στρατηγικής και επικοινωνίας.
