Δεν ξέρω αν φταίει που μεγαλώνουμε… αλλά μου φαίνεται δύσκολο να πιστέψω ότι έχουν περάσει δέκα χρόνια από εκείνο το δραματικό καλοκαίρι του 2015. Ισως επειδή η ένταση και τα όσα διακυβεύονταν ήταν τόσο πρωτόγνωρα, να μοιάζει σαν να συνέβη χθες. Κοιτώντας πίσω αναρωτιόμουν τι συμπεράσματα, πέρα από τα γνωστά, μπορούμε να βγάλουμε από εκείνη τη δραματική εμπειρία.
Συμπέρασμα πρώτο. Το 2015 ήταν μια τραγική αποτυχία της ελληνικής πολιτικής, επιχειρηματικής, δημοσιογραφικής, και ό,τι άλλο θέλετε να προσθέσετε, ελίτ, με ή χωρίς εισαγωγικά. Η οποία, αφού άφησε τη χώρα να συρθεί στη χρεοκοπία, δεν έκανε τον κόπο να ακούσει την κοινωνία, και σαν να μην έφτανε αυτό, της κούνησε και το δάχτυλο. Κάθε φορά που έβγαινε στην τηλεόραση ένας βετεράνος πολιτικός ή απόστρατος αξιωματικός ή σοφός διανοούμενος να προειδοποιήσει για τον επερχόμενο κίνδυνο, η υποστήριξη του «Οχι» εκτοξευόταν. Μεγάλο μάθημα, που δεν έμαθε εγκαίρως καμία φιλελεύθερη ελίτ ούτε στη Μ. Βρετανία ούτε στην Αμερική: να ακούμε και να μην κουνάμε το δάχτυλο.
Συμπέρασμα δεύτερο. Η οικονομική κρίση στην Ελλάδα και η κορύφωσή της το 2015 συνέπεσε με την άνθηση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και διαδικτυακής ενημέρωσης, στον κόσμο αλλά και στην Ελλάδα. Η χώρα βρέθηκε σε ένα πρωτοφανές σκηνικό με ένα εντελώς αλλαγμένο ενημερωτικό τοπίο. Η αμφισβήτηση κάθε θεσμού ήρθε και έδεσε με τον νέο κόσμο της ενημέρωσης, τα σάιτ, τις κοινότητες των εξαγριωμένων στο Facebook, τις θεωρίες συνωμοσίας που έσπρωχναν οι έμποροι της οργής, αλλά και οι παμφάγοι αλγόριθμοι των τεχνολογικών κολοσσών. Ολα έπαιξαν κρίσιμο ρόλο. Η Ελλάδα ήταν η πρώτη χώρα που βίωσε το φαινόμενο που σήμερα συζητείται παγκοσμίως, από άλλους σαν αποθέωση της αδιαμεσολάβητης δημοσιογραφίας των πολιτών και από άλλους σαν ένα κλειστό κύκλωμα τοξικότητας και μίσους που διαβρώνει τη δημοκρατία για αδιαφανείς σκοπούς.
Συμπέρασμα τρίτο. Η γεωπολιτική μας θέση είναι ευλογία και κατάρα. Ευλογία, γιατί όσοι βρίσκονται στο τιμόνι της χώρας δεν έχουν να σκεφθούν μόνο αν τα ΑΤΜ θα είναι γεμάτα την επόμενη μέρα, αλλά και το αν η χώρα μπορεί να σταθεί όρθια απέναντι στους εχθρούς της ή αν θα γίνει μια χαψιά. Αυτός ο αναγκαστικός συνυπολογισμός ευθύνης βαραίνει τους ώμους ηγετών αλλά και ψηφοφόρων. Και ταυτόχρονα, προκαλεί το ενδιαφέρον μεγάλων δυνάμεων που καταλαβαίνουν ότι το χάος στην Ελλάδα θα χτυπήσει τα δικά τους συμφέροντα ασφαλείας, είτε με τη μορφή μαζικής εισβολής λαθρομεταναστών είτε με την κατάρρευση μιας δυτικής χώρας σε κρίσιμο γεωπολιτικό σταυροδρόμι. Κατάρα, γιατί μας δημιουργεί την πεποίθηση πως ό,τι βλακεία και να κάνουμε, όσο και να τζογάρουμε τα πάντα, κάποιος θα μας σώσει.
Αυτά μάθαμε. Τι άλλαξε; Προφανώς ωριμάσαμε όλοι· ήταν το ακριβό μας φροντιστήριο το 2015. Αλλαξε όμως σημαντικά η ελληνική «ιθύνουσα» τάξη και το ελληνικό πολιτικό σύστημα; Χμ, δύσκολη η απάντηση, καθώς οι κακές εξαιρέσεις καθορίζουν παραδόξως τον κανόνα. Το τοπίο της ενημέρωσης; Σίγουρα όχι προς το καλύτερο. Η γεωπολιτική μας θέση δεν άλλαξε μόνο, αντιθέτως είναι πιο σημαντική στον αβέβαιο κόσμο που ξημερώνει. Και απείρως πιο επικίνδυνη, με ό,τι αυτό σημαίνει.
