Ήταν ένα γλυκό χειμωνιάτικο απόβραδο. Περιδιάβαινα την όμορφη Παλιά Πόλη της Δαμασκού, μόλις λίγους μήνες πριν αρχίσει το κακό να ξεσκίζει τις σάρκες μιας –ακόμα– χώρας. Οι δρόμοι απέπνεαν ηρεμία, όμως στο βλέμμα πολλών ανθρώπων διέκρινες την απελπισία. Σε μια γωνιά κάποιος πλανόδιος είχε στήσει πάνω στο καρότσι του μια μεγάλη χύτρα, με τη φωτιά να σιγοκαίει από κάτω. Ένας πιτσιρίκος, γιος του θαρρώ, σκάρωνε αδιάκοπα χωνάκια από λαδόκολλα. Εκείνος τα γέμιζε γρήγορα, ψαρεύοντας με μια τρυπητή κουτάλα κάτι που αρχικώς δεν διέκρινα τι ήταν, είχα μπροστά μου μεγάλη ουρά. Αγαπώ το φαγητό του δρόμου και δεν έχασα την ευκαιρία. Όταν ήρθε η σειρά μου, τον ρώτησα, νεύοντας, περί τίνος πρόκειται. «Τίρμις», αποκρίθηκε με χαμόγελο, κάποιος πίσω μου συμπλήρωσε «τρε μπιεν». Πλήρωσα, σχεδόν τίποτα δηλαδή, κοίταξα με περιέργεια μέσα στο χωνί, έκανα λίγα βήματα και αμέσως μετά η άγνωστη αραβική λέξη έλαμψε άξαφνα μέσα στο κεφάλι μου. Ήταν βεβαίως βρασμένα λούπινα, το κυκλικό και λείο όσπριο που στο βασίλειο των Σελευκιδών, το οποίο περιλάμβανε τη σημερινή Συρία, αλλά και όπου αλλού ομιλούσαν την ελληνική, αποκαλείτο στην αρχαιότητα «θέρμος». Εκτός από γευστικότατα, αποδείχθηκαν και πολύ χορταστικά· αγόρασα και τις επόμενες μέρες. Μόλις επέστρεψα, επιβεβαίωσα ότι δεν είχα πέσει έξω στην ακαριαία ετυμολόγησή μου. Και κάπως έτσι κατέγραψα μία ακόμη περιπέτεια στην ενασχόλησή μου με το λευκό λούπινο (Lupinus albus), ένα μονοετές φυτό με ωραιότατη ανθοφορία, για το οποίο εξακολουθώ μέχρι σήμερα να τρέφω ελπίδες. Δονκιχωτικές ίσως, επειδή γνωρίζω ότι υπήρξαν και άλλοι πολλοί στο παρελθόν που κήρυσσαν την αναγκαιότητα ενός σχεδίου για την εκτατική λουπινοκαλλιέργεια και επιχειρηματολογούσαν υπέρ του οφέλους που θα καρπωνόταν από αυτήν η χώρα μας. Δεν κατάφεραν όμως κάτι, τα λούπινα παραμένουν σχεδόν άγνωστα μέχρι σήμερα και μόνο μέσα στη Σαρακοστή διακινούνται ευρύτερα. Εξαίρεση αποτελεί η Μάνη, στην οποία διατηρείται ολοζώντανη η εκεί μακραίωνη λατρεία τους. Παραξενεύτηκα, θυμάμαι, όταν επισκέφτηκα για πρώτη φορά το Γύθειο και αντίκρισα μέσα στα ψυγεία των περιπτέρων σακουλάκια με έτοιμα προς κατανάλωση λούπινα. Οι ντόπιοι συνοδεύουν με αυτά το ποτό τους ή τα μασουλάνε στον περίπατο, φτύνοντας χαμαί τη φλούδα. Σε κείμενα παλαιότερων εποχών οι Μανιάτες αποκαλούνταν «λουπινοφάγοι», θεωρείται ότι χάρη σε αυτή τους τη συνήθεια κατόρθωσαν να επιβιώσουν, ακόμα και σε συνθήκες ακραίας φτώχειας. Κι αυτό επειδή τα λούπινα κονταροχτυπιούνται με τη σόγια για τον τίτλο της κορυφαίας φυτικής πηγής πρωτεΐνης, με την περιεκτικότητα σε αυτήν του ξερού σπόρου αμφοτέρων να βρίσκεται κοντά στο 40%. Έτσι, στη Ρώμη μοίραζαν δωρεάν λούπινα στους πεινασμένους πληβείους κατά τη διάρκεια εορτών και θριαμβικών πομπών, ενώ στην αρχαία Ελλάδα αποτελούσαν αγαπημένη τροφή των ξακουστών για τη λιτότητα του βίου τους κυνικών φιλοσόφων. Πρωταγωνιστούσαν επίσης στα δείπνα της Εκάτης, στα εξευμενιστικά για τα οικιακά φαντάσματα και χορταστικά για τους πένητες τραπεζώματα της τελευταίας μέρας κάθε μήνα.
Στην πολυετή ενασχόλησή μου με τα λούπινα έμαθα πώς να τα καλλιεργώ, ικανοποιώντας απαραιτήτως την απαίτησή τους για μη ασβεστούχα εδάφη, αλλά και πώς να απομακρύνω, με πολυήμερο μούλιασμα σε νερό που αλλάζεται τακτικά, τα πικρά αλκαλοειδή που περιέχουν, ώστε να γίνουν βρώσιμα. Ο παραδοσιακός τρόπος επεξεργασίας τους, πάντως, είναι μετά το βράσιμο να μπαίνουν σε σακιά που ποντίζονται στη θάλασσα και έτσι, εκτός από το ξεπίκρισμα, επιτυγχάνεται και το αλάτισμά τους. Σε πολλές χώρες της Ευρώπης και του υπόλοιπου κόσμου η καλλιέργεια διαφόρων ειδών λούπινου, συνήθως μάλιστα νέων ποικιλιών με χαμηλότατη περιεκτικότητα σε αλκαλοειδή, επεκτείνεται διαρκώς. Αν προμηθευτείτε έτοιμα λούπινα και τα απολαύσετε ως καλοκαιριάτικο μεζέ, θα συμφωνήσετε, πιστεύω, μαζί μου ότι είναι πια καιρός να ανοίξει και εδώ ο δρόμος για να κερδίσουν στα χωράφια και στο τραπέζι μας την εξέχουσα θέση που τους αξίζει.
