Δύο λάδια μόνο έχω στο αρμάρι της κουζίνας μου, ελληνικό αγουρέλαιο, μη κοινολογήσιμης προέλευσης, ώστε να μη στενοχωρήσω κανέναν από τους παραγωγούς φίλους μου, και στυριακό κολοκυθέλαιο. Η Στυρία, αν δεν το γνωρίζετε, είναι ένα από τα ομόσπονδα κρατίδια της Αυστρίας, το οποίο δικαίως προβάλλεται ως η «πράσινη καρδιά» της χώρας. Γεννήθηκα και έζησα κάποια χρόνια εκεί, διατηρώ έτσι μνήμες από τις γυναίκες του χωριού μου να τεμαχίζουν φθινοπωριάτικα τις ώριμες κολοκύθες και να διαχωρίζουν τους σπόρους από τη σάρκα με τα χέρια. Σήμερα, οι επίπονες αυτές εργασίες γίνονται με ογκώδη παρελκόμενα των τρακτέρ, ενώ η διαδικασία παραγωγής του λαδιού από την έκθλιψη των ψημένων κολοκυθόσπορων έχει αυτοματοποιηθεί, ως συνέπεια της μεγάλης ζήτησης που απολαμβάνει παγκοσμίως το κολοκυθέλαιο.
Στην περιοχή η κολοκυθιά (Cucurbita pepo) άρχισε να καλλιεργείται από τα μέσα του 18ου αιώνα, σχετικώς αργά δηλαδή, αν αναλογιστούμε ότι ήρθε από την αμερικανική ήπειρο στην Ευρώπη δύο αιώνες νωρίτερα. Μια φυσική μετάλλαξη όμως που σημειώθηκε εκεί γύρω στο 1870 είχε ως αποτέλεσμα οι κολοκυθόσποροι να μη διαθέτουν πλέον φλούδα, ανοίγοντας έτσι νέους δρόμους για την αξιοποίησή τους. Το μεγαλύτερο μέρος της παραγωγής εξακολουθεί μέχρι σήμερα να μετατρέπεται σε λάδι, καθώς δεν συνηθίζουν εκεί να καταναλώνουν τον κολοκυθόσπορο. Σε αντίθεση με ό,τι συμβαίνει στην Ελλάδα, δηλαδή, όπου λατρεύεται στην ψημένη, αλμυρή εκδοχή του, τον γνωστό μας πασατέμπο.
Επιχείρησα κάποτε να εκμεταλλευτώ το εξαιρετικό πλεονέκτημα που διαθέτει η στυριακή κολοκύθα, το να μη χρειάζονται δηλαδή αποφλοίωση οι σπόροι της, έστησα λοιπόν μια φυτεία της. Όλα έδειχναν να πηγαίνουν κατ’ ευχήν, το τέλος όμως ήταν καταστροφικό. Αμάθητη όπως ήταν στις ζέστες της χώρας μας, η ποικιλία συμπεριφέρθηκε παράδοξα, οι σπόροι της δηλαδή φύτρωσαν και πίκρισαν, ενώ ακόμη βρίσκονταν μέσα στις κολοκύθες, πριν φτάσουν στο επιθυμητό στάδιο ωρίμανσης. Δεν δοκίμασα ποτέ ξανά την τύχη μου μαζί της, η ζημιά ήταν μεγάλη. Κάθε φθινόπωρο λοιπόν μου στέλνουν από το χωριό δύο λίτρα από το σκουροπράσινο λάδι τους. Με την ποσότητα αυτή βγάζω ολόκληρη τη χρονιά – μισή κουταλιά αρκεί, σε συνδυασμό με ελαιόλαδο, για να κεντήσω με ενδιαφέρον και απολαυστικό άρωμα τα λαχανικά που αποτελούν τη βάση των γευμάτων μου.
Από την ελληνική αγορά, πάλι, προμηθεύομαι ψίχα ωμού κολοκυθόσπορου. Φροντίζω να είναι εγχώριος γιατί υπερέχει στη γεύση, αλλά και βιολογικός, ώστε να διατηρούνται στο ακέραιο οι ευεργετικές ιδιότητές του. Αποτελεί πλούσια πηγή πρωτεΐνης, ω-3 και ω-6 λιπαρών οξέων, βιταμίνης Ε και ψευδαργύρου. Αν καταναλώνεται τακτικά, λειτουργεί ως ασπίδα ενάντια στην καλοήθη υπερπλασία του προστάτη, ενώ θεωρείται επίσης πολύ ωφέλιμος για το καρδιαγγειακό μας σύστημα.
Από τον ένα και μόνο ήλιο που γεννάει στην κορυφή του κάθε φυτό γεμίζω ένα μεγάλο δοχείο με ηλιόσπορους.
Καμία χρονιά, πάντως, δεν παραλείπω την καλλιέργεια του ηλίανθου (Helianthus annuus). Φροντίζω να σπέρνω σε σειρές καλλωπιστικές ποικιλίες που ψηλώνουν αρκετά και το θέαμα που παράγουν μέσα στο καλοκαίρι είναι υπέροχο. Βάζω όμως και δύο που ξεχωρίζουν για τα γιγαντιαία κεφάλια τους, τα οποία σε διάμετρο συχνά ξεπερνούν τα σαράντα εκατοστά. Στηρίζω από νωρίς τους χοντρούς βλαστούς πάνω σε πασσάλους, αλλιώς, λόγω του μεγάλου βάρους, ένας δυνατός άνεμος εύκολα τους ξεριζώνει. Δεν παραπονιέμαι όμως για τη φροντίδα, το συχνό πότισμα και την τακτική λίπανση που ζητούν, γιατί από τον ένα και μόνο ήλιο που γεννάει στην κορυφή του κάθε φυτό γεμίζω ένα μεγάλο δοχείο με ηλιόσπορους. Το ξεφλούδισμά τους είναι αναντίρρητα μπελάς, ψωνίζω λοιπόν και ωμή ψίχα, η οποία κερδίζει πολύ σε νοστιμιά όταν καβουρδίζεται ήπια σε στεγνό τηγάνι, ταιριάζει ύστερα σε σαλάτες και πιλάφια. Ο αποφλοιωμένος ηλιόσπορος ταγγίζει σχετικά γρήγορα, καλύτερα να φυλάσσεται στο ψυγείο λοιπόν, ώστε να διατηρούνται στο ακέραιο οι τονωτικές και αντιφλεγμονώδεις ιδιότητές του, καθώς και η θαυμαστή ικανότητά του, με καθημερινή βεβαίως χρήση, να μειώνει αισθητά τη χοληστερίνη.
