Στις 18 Δεκεμβρίου 1940 ο Αδόλφος Χίτλερ εξέδωσε την Οδηγία αρ. 21, με την οποία δόθηκε η εντολή για την προετοιμασία των γερμανικών ενόπλων δυνάμεων για την εισβολή στη Σοβιετική Ενωση.
Γερμανία και Σοβιετική Ενωση είχαν υπογράψει τον Αύγουστο του 1939 ένα σύμφωνο μη επίθεσης, γνωστό ως Σύμφωνο Ρίμπεντροπ-Μόλοτοφ, το οποίο είχε επιτρέψει στις δύο χώρες να αφοσιωθούν στο έργο τους. Αφενός η Γερμανία εισέβαλε στην Πολωνία την 1η Σεπτεμβρίου 1939, ενέργεια που σηματοδότησε την έναρξη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Μέχρι τα μέσα του καλοκαιριού του 1940, μάλιστα, κατέκτησε ολόκληρη την Κεντρική και τη Δυτική Ευρώπη έχοντας πλέον ως μοναδικό αντίπαλό της το Ηνωμένο Βασίλειο. Αφετέρου η Σοβιετική Ενωση επέκτεινε την επιρροή της στις βαλτικές χώρες και στην ανατολική Πολωνία.
Το φθινόπωρο του 1940 σημειώθηκε ψύχρανση στις σχέσεις των δύο κρατών. Εχοντας κυριεύσει το μεγαλύτερο μέρος της Γηραιάς Ηπείρου, ο Χίτλερ εστίασε την προσοχή του στην επεξεργασία του σχεδίου για την εκδήλωση του «πραγματικού» πολέμου του εναντίον του «εβραιο-μπολσεβικισμού» και της Σοβιετικής Ενωσης. Για τον Χίτλερ, η καταστροφή της ΕΣΣΔ δεν αποτελούσε μόνον ένα θεωρητικό όραμα της ακραίας ρατσιστικής ιδεολογίας του περί της ανωτερότητας της γερμανικής φυλής έναντι των Σλάβων και των Εβραίων, αποτελούσε και μια πιεστική αναγκαιότητα δεδομένου ότι οι Δυτικοί αντίπαλοί του επρόκειτο πολύ σύντομα να ανασυγκροτηθούν. Ο Γερμανός δικτάτορας ήταν πεπεισμένος, σε αντίθεση με πολλούς από τους επιτελείς του, ότι η Γερμανία μπορούσε να νικήσει ολοκληρωτικά την ΕΣΣΔ έως τις αρχές του 1942. Ηταν αναγκαίο, όπως πίστευε, να καταστραφεί το σοβιετικό κράτος, προκειμένου να δημιουργηθεί ο απαραίτητος ζωτικός χώρος για τους άριους λαούς του Τρίτου Ράιχ του.
Η Οδηγία αρ. 21 έμεινε γνωστή στην Ιστορία ως «Επιχείρηση Μπαρμπαρόσα», παίρνοντας το όνομά της από τον Γερμανό αυτοκράτορα του 12ου αιώνα Φρειδερίκο Μπαρμπαρόσα. Ο αυτοκράτορας εθεωρείτο πρότυπο σοφίας και γενναιότητας, αρετές τις οποίες θαύμαζε ο Χίτλερ.
Από την άλλη, ο Σοβιετικός ηγέτης Ιωσήφ Στάλιν παρέμεινε σχεδόν έως το τέλος δύσπιστος απέναντι στις πληροφορίες που λάμβανε σχετικά με το ενδεχόμενο εκδήλωσης επίθεσης εκ μέρους των Γερμανών. Πίστευε ότι η χώρα του ήταν πολύ σημαντική για τη γερμανική οικονομία ώστε να διακινδυνέψει ο Χίτλερ μια ρήξη στις σχέσεις τους. Οι ιδεολογικές αγκυλώσεις του σοβιετικού καθεστώτος και οι βαθιά ριζωμένες στη σοβιετική γραφειοκρατία αντιλήψεις περί συνωμοσίας των Δυτικών (πολλοί πίστευαν ότι οι φήμες για την προετοιμασία των Γερμανών για πόλεμο εναντίον των Σοβιετικών αποτελούσαν προβοκάτσια της Δύσης) συνετέλεσαν στην καθυστέρηση της προετοιμασίας της Σοβιετικής Ενωσης για την επικείμενη επίθεση. Συν τοις άλλοις, οι σοβιετικές ένοπλες δυνάμεις είχαν αποδυναμωθεί σημαντικά έπειτα από τις εκκαθαρίσεις του 1937-1938. Παρά τις προσπάθειες του στρατηγού Ζούκοφ, ο Κόκκινος Στρατός δεν κατάφερε να προετοιμαστεί κατάλληλα για να αντιμετωπίσει την κυοφορούμενη Επιχείρηση Μπαρμπαρόσα.
Στις 22 Ιουνίου 1941 οι Γερμανοί εκδήλωσαν την επίθεσή τους ρίχνοντας στη μάχη τη μεγαλύτερη δύναμη εισβολής που είχε καταγραφεί έως τότε στην ιστορία. Τις γερμανικές δυνάμεις εισβολής αποτελούσαν 3,3 εκατομμύρια στρατιώτες, 3.350 άρματα μάχης, 7.184 πυροβόλα, 600.000 φορτηγά μεταφοράς υλικού και προσωπικού, και 600.000 άλογα. Επιπλέον, τον γερμανικό στρατό υποστήριζαν 2.500 αεροσκάφη. Οι 148 μεραρχίες των Γερμανών και των συμμάχων τους ήταν οργανωμένες σε τρεις ομάδες στρατιών, οι οποίες κάλυπταν τα μέτωπα στον σοβιετικό Βορρά, το Κέντρο και τον Νότο. Σύντομα, όμως, αποδείχθηκε ότι οι προβλέψεις του Χίτλερ για ταχεία κατάληψη της Σοβιετικής Ενωσης ήταν έωλες. Οι Σοβιετικοί πρόβαλαν ισχυρή αντίσταση υποχωρώντας προς τα ενδότερα της χώρας τους, γνωρίζοντας ότι μεγάλος σύμμαχός τους ήταν ο «ρωσικός χειμώνας», ο οποίος είχε καταστεί μοιραίος στον πόλεμο εναντίον του Ναπολέοντα 130 έτη νωρίτερα.
Επιμέλεια στήλης: Μυρτώ Κατσίγερα, Βασίλης Μηνακάκης, Αντιγόνη-Δέσποινα Ποιμενίδου, Αθανάσιος Συροπλάκης
