Οι εξελίξεις που έλαβαν χώρα στην Ανατολική Ευρώπη κατά το δεύτερο εξάμηνο του 1989 αιφνιδίασαν όχι μόνο τη Δύση αλλά και την ηγέτιδα δύναμη του σοσιαλιστικού στρατοπέδου, τη Σοβιετική Ενωση. Τον Οκτώβριο του 1989, το Σύμφωνο της Βαρσοβίας, η αμυντική συμμαχία των σοσιαλιστικών κρατών της Ευρώπης, διακήρυξε ότι ο Κόκκινος Στρατός δεν θα επενέβαινε πλέον στις εσωτερικές υποθέσεις των μελών του, εγκαταλείποντας στην ουσία το Δόγμα Μπρέζνιεφ. Τα αποτελέσματα αυτής της απόφασης έγιναν άμεσα εμφανή. Ενα προς ένα τα κομμουνιστικά καθεστώτα κατέρρευσαν, αλλού με ομαλό τρόπο, όπως στη Βουλγαρία, και αλλού με βίαιο, όπως στη Ρουμανία, όπου ο Νικολάε Τσαουσέσκου και η σύζυγός του Ελενα συνελήφθησαν, δικάστηκαν με συνοπτικές διαδικασίες και εκτελέστηκαν ανήμερα των Χριστουγέννων του 1989. Διάχυτη ήταν η αίσθηση ότι ο Ψυχρός Πόλεμος έφτανε στο τέλος του.
Την περίοδο που ο Ψυχρός Πόλεμος βρισκόταν στο απόγειό του, οι ΗΠΑ και η Σοβιετική Ενωση διατηρούσαν τεράστια αποθέματα χημικών όπλων, τα οποία θεωρούνταν απαραίτητα, όπως και τα πυρηνικά όπλα, για τη διαμόρφωση της στρατηγικής τους. Σταδιακά, ιδιαίτερα τη δεκαετία του 1980, όταν έγιναν διεθνώς γνωστά τα αποτελέσματα της χρήσης χημικών όπλων στον πόλεμο Ιράν – Ιράκ (1980-1988), άρχισε να τίθεται προς συζήτηση το θέμα της μείωσης ή και της εξάλειψης αυτών των όπλων.
Λίγους μήνες μετά την ανάληψη των καθηκόντων του, ο Γκορμπατσόφ έδειξε τα πρώτα σημάδια μεταστροφής της εξωτερικής πολιτικής της Σοβιετικής Ενωσης.
Το διεθνές πολιτικό κλίμα άλλαξε ριζικά τον Μάρτιο του 1985, όταν εξελέγη γενικός γραμματέας της Κ.Ε. του ΚΚΣΕ ο Μιχαήλ Γκορμπατσόφ, ένας νέος σχετικά πολιτικός ο οποίος υποστήριζε καινοφανείς για τα σοβιετικά δεδομένα ιδέες. Λίγους μήνες μετά την ανάληψη των καθηκόντων του, ο Γκορμπατσόφ έδειξε τα πρώτα σημάδια της μεταστροφής της εξωτερικής πολιτικής της Σοβιετικής Ενωσης απέναντι στη Δύση. Ο Σοβιετικός ηγέτης εξέπληξε τους συνομιλητές του με τις ριζοσπαστικές προτάσεις του στο θέμα του περιορισμού των πυρηνικών όπλων και της μείωσης των σοβιετικών συμβατικών δυνάμεων στην Ευρώπη. Από την πλευρά τους, οι ΗΠΑ, ευρισκόμενες έως τον Ιανουάριο του 1989 υπό την ηγεσία του Ρόναλντ Ρέιγκαν και στη συνέχεια του Τζορτζ Χ. Ο. Μπους, αναγνώρισαν τη στρατηγική σημασία της συνεργασίας με τη Σοβιετική Ενωση στον τομέα του ελέγχου των μη συμβατικών όπλων.
Τον Μάιο-Ιούνιο του 1990, Μπους και Γκορμπατσόφ συζήτησαν στην Ουάσιγκτον το θέμα της καταστροφής των χημικών όπλων.
Στο πλαίσιο των διαπραγματεύσεων για το μέλλον της Γερμανίας στην Ουάσιγκτον, τον Μάιο-Ιούνιο του 1990, Μπους και Γκορμπατσόφ συζήτησαν το θέμα της καταστροφής των χημικών όπλων, τα οποία διέθεταν στα οπλοστάσιά τους. Την 1η Ιουνίου, οι δύο ηγέτες υπέγραψαν σχετική συμφωνία, η οποία προέβλεπε την εξάλειψη τουλάχιστον του 80% των αποθεμάτων τους σε χημικά όπλα μέχρι το 2002, επιτρέποντας επιθεωρήσεις για την επαλήθευση της συμμόρφωσής τους, τη μη παραγωγή νέων όπλων και την ανταλλαγή πληροφοριών των δύο χωρών αναφορικά με αυτό το θέμα.
Ηταν η πρώτη φορά που οι ΗΠΑ και η Σοβιετική Ενωση υπέγραφαν μια συμφωνία για τον περιορισμό των χημικών όπλων. Η συμφωνία δεν είχε μόνο πρακτικά αλλά και συμβολικά αποτελέσματα, καθότι επιβεβαίωνε την πολιτική βούληση των δύο υπερδυνάμεων να κινηθούν πέρα από τη λογική της σύγκρουσης και της ισορροπίας του τρόμου και να θεμελιώσουν ένα διεθνές καθεστώς βασισμένο στη συνεργασία και τον κοινό έλεγχο των εξοπλισμών.
Επιμέλεια στήλης: Μυρτώ Κατσίγερα, Βασίλης Μηνακάκης, Αντιγόνη-Δέσποινα Ποιμενίδου, Αθανάσιος Συροπλάκης
