Στις 28 Απριλίου 1978, ο πρόεδρος του Αφγανιστάν, Μοχάμεντ Νταούντ Χαν, δολοφονείται μαζί με δεκάδες μέλη της οικογένειάς του στο προεδρικό μέγαρο της Καμπούλ, κατά τη διάρκεια στρατιωτικού πραξικοπήματος που έμεινε γνωστό ως Επανάσταση του Σαούρ. Η ενέργεια αυτή έφερε στην εξουσία το Λαϊκό Δημοκρατικό Κόμμα του Αφγανιστάν (PDPA), σηματοδοτώντας την απαρχή μιας σειράς γεγονότων που έμελλε να οδηγήσουν τελικά στη σοβιετική εισβολή του 1979 και σε δεκαετίες εμφύλιας σύγκρουσης.
Ο Νταούντ Χαν, μέλος της βασιλικής οικογένειας και πρώην πρωθυπουργός, είχε ανέλθει στην εξουσία το 1973 με πραξικόπημα κατά του εξαδέλφου του, βασιλιά Ζαχίρ Σαχ, καταλύοντας τη μοναρχία και εγκαθιδρύοντας την πρώτη αφγανική δημοκρατία. Αρχικά συνεργάστηκε με το PDPA, ένα μαρξιστικό κόμμα με ισχυρή παρουσία στους κρατικούς μηχανισμούς, ιδίως στον στρατό και στις υπηρεσίες ασφαλείας. Ωστόσο, η σχέση αυτή γρήγορα μετατράπηκε σε αντιπαλότητα. Ο Νταούντ επιχείρησε να αποδυναμώσει τους κομμουνιστές, απομακρύνοντάς τους από θέσεις-κλειδιά και καταστέλλοντας τη δράση τους.
Η ένταση κορυφώθηκε τον Απρίλιο του 1978, όταν ο Μιρ Ακμπάρ Καϊμπάρ, εξέχον στέλεχος του PDPA, δολοφονήθηκε υπό αδιευκρίνιστες συνθήκες. Η κηδεία του εξελίχθηκε σε μαζική διαδήλωση, η οποία ανησύχησε ιδιαίτερα την κυβέρνηση. Λίγες ημέρες αργότερα, οι αρχές προχώρησαν σε συλλήψεις ηγετικών στελεχών του κόμματος. Οι αξιωματικοί του στρατού, που είχαν οργανωθεί μέσα από τις γραμμές του PDPA, φοβούμενοι την ολοκληρωτική εξάρθρωση του κόμματος, κινητοποιήθηκαν άμεσα. Το πρωί της 27ης Απριλίου ξεκίνησε μια συντονισμένη επίθεση κατά στρατηγικών στόχων στην Καμπούλ, με τη χρήση τεθωρακισμένων και αεροπορικών μονάδων.
Μέσα σε περίπου 24 ώρες, οι πραξικοπηματίες είχαν καταλάβει την πρωτεύουσα. Την επομένη, μονάδες εισέβαλαν στο προεδρικό μέγαρο και δολοφόνησαν τον Νταούντ και σχεδόν όλα τα μέλη της οικογένειάς του. Η ανάληψη της εξουσίας από το PDPA επισφραγίστηκε με την ίδρυση της Λαϊκής Δημοκρατίας του Αφγανιστάν, η οποία προσέλαβε χαρακτήρα μαρξιστικού-λενινιστικού κράτους με ισχυρούς δεσμούς με τη Σοβιετική Ενωση.
Η αστάθεια και η απώλεια ελέγχου από την κυβέρνηση του PDPA οδήγησαν στη σοβιετική στρατιωτική επέμβαση τον Δεκέμβριο του 1979.
Η νέα κυβέρνηση προχώρησε σε εκτεταμένες μεταρρυθμίσεις στον τομέα της αγροτικής οικονομίας, της εκπαίδευσης και των γυναικείων δικαιωμάτων, ενώ επιχείρησε να περιορίσει τη δύναμη των τοπικών φυλών και των θρησκευτικών ηγετών. Οι μεταρρυθμίσεις αυτές, όμως, αντιμετωπίστηκαν με δυσπιστία και ενίοτε με ανοιχτή εχθρότητα από μεγάλα τμήματα του πληθυσμού, ιδίως στην ύπαιθρο, όπου οι κοινωνικές και πολιτισμικές δομές ήταν βαθιά παραδοσιακές. Η αντίσταση οργανώθηκε ταχύτατα και οδήγησε σε εξέγερση, η οποία εξελίχθηκε σε ευρείας κλίμακας εμφύλιο πόλεμο. Η αστάθεια και η απώλεια ελέγχου από την κυβέρνηση του PDPA οδήγησαν στη σοβιετική στρατιωτική επέμβαση τον Δεκέμβριο του 1979.
Η 28η Απριλίου έμεινε στην ιστορική μνήμη του Αφγανιστάν ως μια ημερομηνία με πολλαπλούς συμβολισμούς. Το 1992, ακριβώς 14 χρόνια μετά τη δολοφονία του Νταούντ Χαν, ισλαμικές οργανώσεις των Μουτζαχεντίν κατέλαβαν την Καμπούλ, ανατρέποντας την κομμουνιστική κυβέρνηση του Μοχάμεντ Νατζιμπουλάχ. Εκτοτε, η ημέρα τιμάται ως «Ημέρα Νίκης των Μουτζαχεντίν» από πολιτικά και θρησκευτικά ρεύματα που βλέπουν την ήττα των κομμουνιστών ως απελευθέρωση. Ωστόσο, η επικράτηση των Μουτζαχεντίν δεν σήμανε το τέλος των συγκρούσεων. Οι φατρίες τους σύντομα στράφηκαν η μία κατά της άλλης, βυθίζοντας τη χώρα σε έναν νέο κύκλο αιματηρής αντιπαράθεσης, που τελικά κατέληξε στην άνοδο των Ταλιμπάν.
Η Επανάσταση του Σαούρ, αν και διήρκεσε μόλις δύο ημέρες, προκάλεσε μακροπρόθεσμες αναταράξεις στο εσωτερικό και τη διεθνή θέση του Αφγανιστάν. Η πολιτική αλλαγή του Απριλίου του 1978 δεν αποτέλεσε μόνο ένα εσωτερικό πραξικόπημα, αλλά ένα γεγονός-καταλύτη για την εμπλοκή ξένων δυνάμεων στην περιοχή, με συνέπειες που διαμορφώνουν τη σύγχρονη ιστορία του Αφγανιστάν έως και σήμερα.
Επιμέλεια στήλης: Μυρτώ Κατσίγερα, Βασίλης Μηνακάκης, Αντιγόνη-Δέσποινα Ποιμενίδου, Αθανάσιος Συροπλάκης
