Το μυθιστόρημα του Αμερικανού συγγραφέα Μαρκ Τουέιν εκδόθηκε αρχικά στο Ηνωμένο Βασίλειο και στις αρχές του επόμενου χρόνου κυκλοφόρησε και στις ΗΠΑ.
Γράφτηκε μεταξύ του 1876 και του 1883 και αρχικά ο Τουέιν το είχε φανταστεί ως συνέχεια του εξαιρετικά επιτυχημένου και διαχρονικού έργου του με τίτλο «Οι περιπέτειες του Τομ Σόγιερ». Αλλωστε, ο Χακ Φιν είναι μυθιστορηματικός φίλος του Τομ Σόγιερ. Ωστόσο, θα ακολουθούσε μια πιο «αυτόνομη» πορεία.
Στις σελίδες του Χακ Φιν μεταφέρονται εικόνες της κοινωνίας και του περιβάλλοντος από τις περιοχές γύρω από τον Μισισιπή. Διερευνώνται θέματα που αφορούν στη φυλή και την ταυτότητα, το τι σημαίνει να είσαι ελεύθερος και πολιτισμένος, το περιεχόμενο του ανθρωπισμού και της κοινωνικής ευθύνης σε μια μεταβαλλόμενη κοινωνική πραγματικότητα, όπως αυτή του αμερικανικού Νότου λίγο πριν από τον Εμφύλιο Πόλεμο (1861-1865).
Ο συγγραφέας ήθελε πρωτίστως να υπογραμμίσει την υποκρισία σε μια κοινωνία που φαινομενικά βασίζεται στην ηθική, αλλά αποδέχεται τη δουλεία.
Ο Τουέιν ήθελε πρωτίστως να υπογραμμίσει την υποκρισία που υπάρχει σε μια κοινωνία η οποία φαινομενικά τουλάχιστον βασίζεται στην ηθική, αλλά αποδέχεται τη δουλεία. Για να το επιτύχει επέλεξε μια μεταφορά: να δείξει τον πατέρα του Χακ να υποδουλώνει τον γιο του, να τον κακοποιεί και να τον απομονώνει. Αφού δραπέτευσε, ο Χακ συνάντησε τον Τζιμ, έναν σκλάβο, ο οποίος επίσης μόλις έχει διαφύγει κρυφά από τη σκληρή ιδιοκτήτριά του – επομένως και οι δύο έχουν στην ουσία κάνει το ίδιο. Από τη συνάντηση αυτή θα προκύψει μια πορεία ωρίμανσης, με τον Χακ να ξεπερνά τις προκαταλήψεις του και να συνδέεται βαθιά με τον Τζιμ. Σε όλη την ιστορία, ο Χακ παρουσιάζεται σε διαρκή σύγκρουση με τις ηθικές αξίες της κοινωνίας στην οποία ζει. Παρότι δεν είναι σε θέση να τις επικρίνει συνειδητά, τις υπερβαίνει κάνοντας μια επιλογή που εδράζεται κατά βάση στην αξία της φιλίας και αντιμετωπίζει τον Τζιμ όχι ως δούλο αλλά ως άνθρωπο που έχει αξία. Οπως έγραψε στις σημειώσεις του ο Τουέιν, επιθυμία του ήταν να αναδείξει ότι μια καρδιά που είναι «αγνή» μπορεί να υπερβεί την αξιακά «παραμορφωμένη» συνείδηση –αν οι δύο πλευρές του ανθρώπινου εαυτού έρθουν σε σύγκρουση– και να επικρατήσει έναντι της δεύτερης.
Οταν το βιβλίο κυκλοφόρησε στις Ηνωμένες Πολιτείες, δέχθηκε δριμεία κριτική. Αρκετές βιβλιοθήκες απαγόρευσαν να βρίσκεται στα ράφια τους, καθώς θεωρήθηκε ότι ενείχε μια «ωμότητα» η οποία δεν μπορούσε να γίνει ανεκτή. Σύμφωνα με την Boston Transcript, «η επιτροπή της Δημόσιας Βιβλιοθήκης του Κόνκορντ [στη Μασαχουσέτη] αποφάσισε να αποκλείσει το τελευταίο βιβλίο του Μαρκ Τουέιν από τη βιβλιοθήκη. Ενα μέλος της επιτροπής […] ενώ δεν θέλει να το χαρακτηρίσει ανήθικο, πιστεύει ότι περιέχει […] χιούμορ […] χονδροειδές». Τα μέλη της επιτροπής, σύμφωνα με το δημοσίευμα, το χαρακτήρισαν «αληθινό σκουπίδι» και ένα βιβλίο που ταίριαζε «περισσότερο στις φτωχογειτονιές παρά σε ευφυείς, αξιοσέβαστους ανθρώπους».
Το βιβλίο θεωρείται ένα από τα σημαντικά έργα της αμερικανικής αλλά και της παγκόσμιας λογοτεχνίας και έχει μεταφραστεί σε πολλές γλώσσες.
Κριτική προς το βιβλίο, όμως, αλλά από άλλη σκοπιά υπήρξε και αργότερα, κυρίως όσον αφορά στη χρήση στερεοτύπων για τους σκλάβους, καθώς και στη χρήση του ρατσιστικού «nigger», γεγονός που οδήγησε στην αλλαγή της λέξης στις τελευταίες αγγλόφωνες εκδόσεις.
Σε κάθε περίπτωση, το βιβλίο θεωρείται ένα από τα σημαντικά έργα της αμερικανικής αλλά και της παγκόσμιας λογοτεχνίας και έχει μεταφραστεί σε πολλές γλώσσες. Μάλιστα, ο Ερνεστ Χέμινγουεϊ το θεωρούσε ως το καλύτερο βιβλίο που του παραδόθηκε, ενώ ο βραβευμένος με Πούλιτζερ Ρον Πάουερς έχει δηλώσει ότι είναι ένα διαχρονικό «συμπεριληπτικό» αριστούργημα.
Επιμέλεια στήλης: Μυρτώ Κατσίγερα, Βασίλης Μηνακάκης, Αντιγόνη-Δέσποινα Ποιμενίδου, Αθανάσιος Συροπλάκης
