ΓΙΩΡΓΟΣ ΣΚΑΜΠΑΡΔΩΝΗΣ
Φάλτσα κεφαλής
εκδ. Πατάκη, σελ. 185
Τι καθιστά τον Γιώργο Σκαμπαρδώνη έναν από τους σπουδαιότερους συγχρόνους Ελληνες διηγηματογράφους; Το οξυδερκές βλέμμα, η περιγραφική δεινότητα και η λοξή ματιά του· η ικανότητα να παρατηρεί όσα βλέπουμε τριγύρω μας, να τα αναπλάθει με μεγάλη ζωηρότητα και ταυτόχρονα να τα νοηματοδοτεί – να αναδεικνύει σημασίες που θα μπορούσαμε να πούμε πως βρίσκονται κρυμμένες στην ψυχή τους. Ολοι θαυμάζουμε τη φύση, βιώνουμε παθήματα, ακούμε περιπέτειες· κι όσοι διαθέτουν λόγο μπορούν να αφηγηθούν αυτές τις ιστορίες. Το δυσκολότερο όμως είναι να προσδώσεις σε περιπέτειες, βιώματα και αισθήματα νόημα που τα υπερβαίνει, σημασία που μας βάζει μέσα από τους περιορισμούς των καθεκάστων στην επικράτεια συνθηκών καθολικής βαρύτητας. Και αυτό το κατορθώνει ο Σκαμπαρδώνης.
Δωδέκατη συλλογή στα τριάντα πέντε χρόνια της παρουσίας του στην πεζογραφία, το «Φάλτσα κεφαλής» περιλαμβάνει δεκαέξι κείμενα στα οποία συναντάμε μερικές από τις αγαπημένες θεματικές του – με κορωνίδα την εμμονή του σε κάποιου είδους αξία που θα μπορούσαμε να την ονομάσουμε αναζήτηση του αυθεντικού. Εμμονή στην αυθεντικότητα λοιπόν, την οποία ο συγγραφέας βρίσκει στις ιδιόρρυθμες, συχνά περιθωριακές, μορφές, στην ανιδιοτελή σχέση που αναπτύσσουν με εμάς τα ζώα, στον αναγκαστικό ασκητισμό σε χρόνους ανέχειας και πενίας, στην πλαστική δύναμη που προσφέρουν στον άνθρωπο τα φυσικά τάλαντα και η χάρη, στη συγχώνευση των ηρώων του με τη φύση. Αφηγήσεις σε τρίτο ή σε πρώτο πρόσωπο, σε παρελθόντα ή σε παρόντα χρόνο, με τον Σκαμπαρδώνη να αναζητά αξίες, να γυρεύει κάτι ανώτερο, να νοσταλγεί το υπερβατικό. Οχι όμως το μεταφυσικό υπερβατικό, αλλά το υπερβατικό που επιτυγχάνεται στον υλικό μας κόσμο. Τότε ο αφηγητής απογειώνεται, μεθά και μας μεταδίδει το πανηγύρι της ψυχής του.
Ο συγγραφέας συγκεντρώνει τις ιστορίες του από τον πεζό περίγυρο. Δυο μάνες κοψοχολιάζονται όταν, μέσα στο πλήθος, χάνουν τα πολύ μικρά τους κοριτσάκια. Ο αποκλεισμός του αφηγητή παραμονή Χριστουγέννων σε μοναστήρι του Αγίου Ορους λόγω δυσμενών καιρικών συνθηκών. Η αναζήτηση ενός πανάκριβου ρολογιού Cartier στον βυθό της θάλασσας που θα αλλάξει τη μοίρα του αφηγητή. Το στήσιμο αυτοσχέδιων γλεντιών. Η αναπάντεχη εμφάνιση ενός παγωνιού στον κήπο ενός λογιστή. Δεν είναι λόγιος συγγραφέας ο Σκαμπαρδώνης, οι ήρωές του καμιά σχέση δεν έχουν με τα γράμματα, στα πεζά του δεν βρίσκουμε αναφορές στη λογοτεχνία. Ο ενθουσιασμός ωστόσο που μεταδίδουν τα κείμενα γίνεται εφικτός με τους τρόπους της ποίησης, ο συγγραφέας τον κατορθώνει δημιουργώντας ισοδύναμα ανάμεσα στα πράγματα (που θέλει να πει) και στις λέξεις (που τα εκφράζουν). Και τότε ήρωες και αναγνώστες βιώνουμε στιγμές σπάνιας ομορφιάς που φέρνουν δάκρυα στα μάτια.
«Εκείνο κάνει ένα δύο βήματα προς αυτόν, στέκει επιδεικτικά, φουσκώνει και αρχίζει να ξεδιπλώνει προς τα άνω, να ανασταίνει κλιμακωτά την παραδείσια ουρά του. Την ανοίγει αργά, με αυτοπεποίθηση, σαν δαντελωτή βεντάλια, ένα πτυχωτό, ημικυκλικό φωτοστέφανο με το μήκος του να φθάνει ακτινωτά στα δύο μέτρα. Τα φτερά του είναι πηδαλιώδη, σμαραγδοπράσινα μπλε του μαλαχίτη, μαύρα με στίγματα κίτρινης σανδαράχης (μεταξύ χρυσού και πορτοκαλί) και με οφθαλμοειδή σχέδια, μάτια – χαλκομανίες, που φαίνονται και χάνονται σαν υδατόσημα. Γιατί το πτέρωμά του δεν είναι χρωσμένο από χρωστικές ουσίες, αλλά έχει διπλές, δισδιάστατες κρυσταλλικές δομές που προκαλούν διαφορετικές αντανακλάσεις αποχρώσεων, ανάλογα με τη γωνία που πέφτει το φως ή το βλέμμα. Ιριδίζουν παράφορα με διακυμάνσεις και σε διαρκείς, φωτοβόλες μεταβλητές. Στέκει έτσι το παγώνι ακίνητο και υπερυψούται, βασιλικό, εστεμμένο, αυτοϋπερούσιο, με υπερχείλιση χρωμάτων σε πλήρη δόξα».
