Πληθωρικός, παρεμβατικός, με βαθιά γνώση του θεάτρου και της γλώσσας, με λόγο οξύ και ενίοτε συγκρουσιακό. Ανήκε σε μια εποχή που η κριτική ήταν το «διαβατήριο» ή το «φρένο» για μια παράσταση και τους συντελεστές της. Ο Κώστας Γεωργουσόπουλος, ο οποίος έφυγε από τη ζωή την Παρασκευή 6 Δεκεμβρίου, υπήρξε μια μεγάλη προσωπικότητα στον χώρο της θεατρικής κριτικής μέσα από τις εφημερίδες «Τα Νέα» και «Το Βήμα», της μετάφρασης του αρχαίου δράματος, της διδασκαλίας αλλά και της μουσικής, γράφοντας, μεταξύ άλλων, τους στίχους για την «Ιθαγένεια» και το «Χρονικό» με το ψευδώνυμο Κ. Χ. Μύρης. Η κηδεία του θα γίνει την Τετάρτη 11 Δεκεμβρίου και ώρα 1 μ.μ. στο κοιμητήριο Παπάγου.
Σ. Ι.
ΡΕΑ ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ
(∆ιδάκτωρ Ιστορίας – ∆ραματολογίας, ΑΠΘ, κριτικός θεάτρου)
Ανεκτίμητη συμβολήστην κριτική
Ο Κώστας Γεωργουσόπουλος, μια πολυσύνθετη προσωπικότητα, που διέθετε ισχυρή μνήμη, σύνθετη σκέψη, ευφυΐα και ρητορική δεξιότητα. Παρακολουθούσε με πάθος, συστηματικά και συνδυαστικά τη θεατρική δράση, προσέγγιζε την παράσταση με φιλολογικό ένστικτο, αλλά και έντονα προσωπικά κριτήρια.
Δεν προσέδιδε επιστημονικό φόντο στα κείμενά του, δεν θεωρητικολογούσε, μιλούσε με βιωματικό ύφος για τα θεατρικά φαινόμενα, με τρόπο που πρόδιδε την πολύπλευρη γνώση και την πλούσια θεατρική του εμπειρία.
Ο Γεωργουσόπουλος, γοητευμένος από τον Δημήτρη Ροντήρη, τον θεωρούσε κορυφαίο δάσκαλό του, αγάπησε το θέατρο, σπούδασε στη δραματική σχολή του Ωδείου Αθηνών, αλλά ποτέ δεν θέλησε να ασχοληθεί ο ίδιος με την υποκριτική, να γίνει ηθοποιός ή σκηνοθέτης.
Ανέλαβε τη στήλη της θεατρικής κριτικής στο «Βήμα» μέσα στη δικτατορία (1971) κι έγραφε κάθε εβδομάδα σχεδόν για μισόν αιώνα. Μελέτησε και αφομοίωσε το κριτικό έργο του Τερζάκη, του Καραγάτση, του Αλκη Θρύλου και του Χουρμούζιου.
Ερεύνησε σε βάθος το θεατρικό φαινόμενο με την ευαισθησία του δημιουργού και τον στοχασμό ενός θεωρητικού του θεάτρου, ιστορικού ή δραματολόγου. Η γραφή του προδίδει μια προσωπική αίσθηση της παράστασης και ποτέ δεν έκρυψε την εμμονή του στο αρχαίο δράμα, την αδυναμία του στον Σπύρο Ευαγγελάτο, την εκτίμησή του στους Ελληνες θεατρικούς συγγραφείς και την αρνητική θέση του απέναντι στη «θεατροποίηση της λογοτεχνίας».
Η κριτική του ήταν μαχητική, ο λόγος του χειμαρρώδης, η γραφή του πληθωρική, χωρίς λεκτικές αναστολές και συχνά η έντασή της προκαλούσε συγκρούσεις, αλλά και ενδιαφέρουσες συζητήσεις, κυρίως όταν υπερασπιζόταν καλλιτεχνικά φαινόμενα αμφιβόλου αισθητικής ποιότητας ή όταν στήριξε κωμικούς ηθοποιούς ενός συγκεκριμένου ύφους.
Ασχολήθηκε και ανέδειξε ελάσσονα θεατρικά είδη, όπως η επιθεώρηση, και προώθησε τη νεοελληνική δραματουργία στηρίζοντας τους Ελληνες δραματουργούς. Αποτίμησε θετικά τα έργα του Καμπανέλλη, του Διαλεγμένου, του Ζιώγα, του Σκούρτη, του Μάτεσι, του Ποντίκα και άλλων συγγραφέων, με τρόπο που φανερώνει μια θεώρηση ελληνοκεντρική, έως και εσωστρεφή ως προς τη μελέτη της εγχώριας δραματουργίας.
Του καταλόγισαν μεροληπτικότητα και ενδεχομένως να διακρινόταν από θετική ή αρνητική προκατάληψη· θετική απέναντι στο ελληνικό έργο και σε συγκεκριμένους Ελληνες σκηνοθέτες και αρνητική απέναντι σε σκηνοθέτες που προωθούσαν μια διαφορετική, σύγχρονη σκηνοθετική αντίληψη όπως για παράδειγμα οι σκηνοθεσίες του Λευτέρη Βογιατζή για τα έργα του Μολιέρου ή του αρχαίου δράματος.
Θεωρούσε επίσης ότι στο Εθνικό Θέατρο επικρατούσε μια «περίεργη λογιότητα» που υποτιμούσε τα ελληνικά έργα και γι’ αυτό όταν «ανέλαβε» στο Εθνικό ανέβηκαν με δική του παρότρυνση η «Χαρτοπαίχτρα» και το «Μακρυκωσταίοι και Κοντογιώργηδες». Θεωρούσε ότι ο ρόλος του κριτικού είναι να καλύπτει τα κενά της παιδείας και αυτό το έλλειμμα παιδείας τον απασχολούσε και ως φιλόλογο εκπαιδευτικό.
Η τεχνική συγγραφής των κειμένων του προδίδει επίσης την πλούσια φιλολογική του κατάρτιση, την άνεση στη γραφή, την πνευματική του συγκρότηση και την ικανότητα της δραματουργικής ανάλυσης ενός έργου. Περισσότερο από την παράσταση επιμένει στην ανάλυση του έργου και στη συνέχεια επεξεργάζεται τη σκηνοθετική εργασία και την επίδοση των ηθοποιών στην ερμηνεία των δραματικών προσώπων.
Ο ίδιος δηλώνει ότι το κριτικό του ιδίωμα «γέρνει εμφανώς προς τα προβλήματα της δραματολογίας, της αισθητικής, της ιστορίας των ιδεών που συζητήθηκαν επί σκηνής» και υποστηρίζει επιπλέον ότι η κριτική «δεν αντλεί τα κριτήριά της από το Απόλυτο», αλλά τα «δανείζεται από το έργο ιδιοφυών συνανθρώπων μας: από τον Πλάτωνα, τον Σαίξπηρ, τον Ελ. Βενιζέλο, τον Αϊνστάιν και, βέβαια, την Παξινού, τον Μινωτή, τον Κουν, τον Ροντήρη, την Αρώνη, τον Βέγγο» (οπισθόφυλλο της μελέτης του «Προσωπολατρία»)
Τα επικοινωνιακά του χαρίσματα αναμφισβήτητα. Ορμητικός, επιθετικός, οξύς, καυστικός, αλλά και οικείος, ευαίσθητος, υποστηρικτικός. Η συμβολή του στην ιστορία της κριτικής είναι αναμφίβολα ανεκτίμητη, όπως ανεκτίμητο είναι το αποτύπωμά του στην εξέλιξη των φαινομένων της εγχώριας θεατρικής πρακτικής.
ΔΗΩ ΚΑΓΓΕΛΑΡΗ
(Θεατρολόγος, διευθύντρια Σπουδών ∆ραματικής Σχολής Εθνικού Θεάτρου)
Αναδείκνυε τον πυρήνα κάθε έργου
Αποχαιρετώ με συγκίνηση τον Κώστα Γεωργουσόπουλο. Ως φιλόλογος, κριτικός θεάτρου και επιφυλλιδογράφος, δάσκαλος, μεταφραστής του αρχαίου δράματος και στιχουργός, σφράγισε με το πολυσχιδές έργο του και την ισχυρή προσωπικότητά του τη θεατρική μας ζωή επί μισόν αιώνα.
Θαύμαζα τη βαθιά φιλολογική του παιδεία και γενικότερα τη φιλομάθειά του, την ουσιαστική σχέση του με την ελληνική γλώσσα και την εξαιρετική εκφραστική του δεινότητα όταν αναδείκνυε τον πυρήνα ενός θεατρικού έργου ή όταν αποκρυπτογραφούσε τον κώδικα της υποκριτικής ενός ηθοποιού. Υπήρξε έως το τέλος άοκνος «γραφιάς» (η διεισδυτική ανάλυσή του για την ποίηση του Καρούζου δημοσιεύθηκε στην εβδομαδιαία σελίδα του στα «Νέα» την ίδια ημέρα με την αναγγελία του θανάτου του), καθώς και άξιος χειριστής του προφορικού λόγου.
Μας συνέδεε το πάθος για το θέατρο, αλλά ως νεότερη θεατρική κριτικός κάποτε διαφώνησα ανοικτά μαζί του με αφορμή ζητήματα δεοντολογίας και θυμικής προσέγγισης σε κριτικές του. Αυτό δεν εμπόδισε τον ζεστό, καλοπροαίρετο διάλογο σε τυχαίες συναντήσεις που ακολούθησαν. Σήμερα, εύχομαι καλό κατευόδιο σε μια σημαίνουσα προσωπικότητα του πνευματικού μας βίου και στέλνω τη σκέψη μου στην κόρη του Εύα.
