Σχεδόν κάθε ινφλουένσερ που ασχολείται με τη μακροζωία έχει κάποιο συμπλήρωμα διατροφής –ή και περισσότερα– στο οποίο πιστεύει ακράδαντα. Αναρίθμητες φιγούρες του Instagram και του TikTok διαβεβαιώνουν ότι ποτέ δεν έχουν νιώσει ή δείξει καλύτερα, χάρη στα αγαπημένα τους συμπληρώματα – για την προώθηση των οποίων συχνά πληρώνονται. Είναι κάποιο από αυτά τα «μαγικά» σκευάσματα πραγματικά αποτελεσματικό;
Γιατροί και επιστήμονες που μας μίλησαν, τόνισαν ότι δεν υπάρχει κανένα σκεύασμα που να έχει αποδειχθεί με κλινική δοκιμή ότι παρατείνει τη ζωή του ανθρώπου. Ως εκ τούτου, αρκετοί επισήμαναν ότι τα δεδομένα που στηρίζουν τα συμπληρώματα μακροζωίας είναι εξαιρετικά αδύναμα, ενώ η ίδια η βιομηχανία παραμένει ανεξέλεγκτη, γι’ αυτό και δεν ενθαρρύνουν το κοινό να δαπανά χρήματα σε αυτά. «Ολα τα σκευάσματα που διαφημίζονται και προωθούνται από ινφλουένσερ ή από λεγόμενους “ειδικούς” στη μακροζωία, απλώς δεν στηρίζονται σε δεδομένα», τονίζει ο δρ Ερικ Τόπολ, ιδρυτής του Ινστιτούτου Εφαρμοσμένων Ερευνών Scripps Research και συγγραφέας του «Super Agers». Αλλοι, ωστόσο, εμφανίζονται πιο αισιόδοξοι για τις δυνατότητες των συμπληρωμάτων να παρατείνουν τη λεγόμενη «διάρκεια υγείας» –δηλαδή τα χρόνια που ζει κανείς χωρίς σοβαρές ασθένειες–, υποστηρίζοντας ότι χάπια και σκόνες μπορούν να συμβάλουν στη διατήρηση της καλής κατάστασης του οργανισμού όσο μεγαλώνουμε. «Πιστεύω ότι ολόκληρος ο τομέας αποτελεί μια ευκαιρία», λέει ο δρ Ερικ Βερντίν, πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος του Ινστιτούτου Buck για την Ερευνα της Γήρανσης. «Ταυτόχρονα όμως είναι κι ένας χώρος γεμάτος κινδύνους για τους καταναλωτές, και ψεύτικες υποσχέσεις». Τα συμπληρώματα που προωθούνται για «υγιή γήρανση» χωρίζονται γενικά σε δύο κατηγορίες: τις κλασικές βιταμίνες και τα πιο πειραματικά σκευάσματα.
Κλασικές βιταμίνες
Πολλοί ειδικοί επισημαίνουν ότι η βιταμίνη D, η βιταμίνη B12 και τα ωμέγα-3 είναι τα τρία θρεπτικά συστατικά που συνήθως συνιστούν στους ηλικιωμένους. Ο βασικός λόγος είναι ότι δεν θεωρείται σπάνιο να παρατηρούνται ελλείψεις σε αυτά, ιδίως όσο μεγαλώνει κανείς. Οι μεγαλύτεροι σε ηλικία συχνά δυσκολεύονται να απορροφήσουν τη βιταμίνη B12, ενώ ορισμένα φάρμακα μπορεί να επιδεινώσουν το πρόβλημα. Οσοι ζουν σε περιοχές με περιορισμένη ηλιοφάνεια διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο ανεπάρκειας βιταμίνης D, ενώ όσοι δεν καταναλώνουν τακτικά ψάρι μπορεί να μην προσλαμβάνουν επαρκή ποσότητα ωμέγα-3.
Μελέτες παρατήρησης έχουν δείξει ότι τα χαμηλά επίπεδα βιταμίνης D και ωμέγα-3 φαίνεται να συνδέονται με αυξημένο κίνδυνο για παθήσεις που σχετίζονται με τη γήρανση, όπως οι καρδιακές νόσοι, ο καρκίνος και η οστεοπόρωση. Τα ευρήματα αυτά ώθησαν τους ερευνητές να εξετάσουν αν η λήψη συμπληρωμάτων με αυτά τα θρεπτικά συστατικά θα μπορούσε να συμβάλει στην πρόληψη των συγκεκριμένων ασθενειών. Ωστόσο, τα αποτελέσματα των κλινικών δοκιμών υπήρξαν ως επί το πλείστον απογοητευτικά.
Σε δύο από τις πιο γνωστές μελέτες –τη δοκιμή του VITAL του 2018 στις ΗΠΑ και τη δοκιμή του DO-HEALTH του 2020 στην Ευρώπη– χιλιάδες ηλικιωμένοι έλαβαν βιταμίνη D, ωμέγα-3 (ή και τα δύο), για διάστημα τριών έως πέντε ετών. Oταν αξιολογήθηκαν συνολικά τα δεδομένα, καμία από τις δύο μελέτες δεν έδειξε ότι τα συμπληρώματα πρόσφεραν κάποιο όφελος όσον αφορά τη διάγνωση καρκίνου, την καρδιαγγειακή υγεία, τα κατάγματα ή τη γνωστική λειτουργία.
Τα αποτελέσματα φάνηκαν κάπως πιο ενθαρρυντικά για μια υποομάδα συμμετεχόντων που πιθανότατα είχαν έλλειψη ωμέγα-3. Συγκεκριμένα, όσοι κατανάλωναν λιγότερο από μιάμιση μερίδα ψάρι την εβδομάδα παρουσίασαν μείωση σε εγκεφαλικά και εμφράγματα χάρη στη λήψη συμπληρωμάτων. Αντίθετα δεν καταγράφηκε καμία διαφορά στα αποτελέσματα για όσους συμμετείχαν στις δοκιμές με χαμηλότερα επίπεδα βιταμίνης D.
Με βάση αυτά τα ευρήματα, πολλοί κλινικοί γιατροί υιοθετούν πλέον μια πιο διαφοροποιημένη προσέγγιση όταν συμβουλεύουν τους ασθενείς τους σχετικά με τη λήψη βιταμινών. Η δρ Aλισον Μουρ, διευθύντρια του Ινστιτούτου Eρευνας για τη Γήρανση Stein και του Κέντρου για την Υγιή Γήρανση στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας στο Σαν Ντιέγκο, αναφέρει ότι περιστασιακά συνιστά ωμέγα-3, βιταμίνη D ή B12, εφόσον έχει λόγους να πιστεύει ότι υπάρχει ανεπάρκεια. Ωστόσο διευκρινίζει: «Αν η διατροφή τους είναι υγιεινή, τότε πραγματικά δεν προτείνω τη λήψη συμπληρωμάτων».
Πρόσφατες αναλύσεις παρακολούθησης από τις δοκιμές VITAL και DO-HEALTH προσέθεσαν ένα νέο επίπεδο ενδιαφέροντος στη συζήτηση για τα συμπληρώματα. Η βιταμίνη D φάνηκε να συνδέεται με πιο αργή βράχυνση των τελομερών, ενώ τα ωμέγα-3 συσχετίστηκαν με βραδύτερους ρυθμούς βιολογικής γήρανσης.
Η δρ Τζοάν Μάνσον, καθηγήτρια Ιατρικής στην Ιατρική Σχολή του Χάρβαρντ και επικεφαλής της μελέτης VITAL, εκτιμά ότι αυτά τα αποτελέσματα ίσως οφείλονται στις αντιφλεγμονώδεις ιδιότητες των συμπληρωμάτων. Προσθέτει, ωστόσο, ότι «παραμένει αρκετά ασαφές» το πώς ακριβώς αυτό μεταφράζεται σε μεγαλύτερη διάρκεια ζωής.
Πειραματικά
Η πιο πειραματική κατηγορία συμπληρωμάτων μακροζωίας περιλαμβάνει ουσίες όπως το δινουκλεοτίδιο νικοτιναμίδης αδενίνης (NAD+), τη σπερμιδίνη και την ουρολιθίνη Α. Ορισμένοι ερευνητές θεωρούν ότι αυτές οι ουσίες ίσως μπορούν να βελτιώσουν τη διάρκεια υγείας και να αντισταθμίσουν τη μείωση της λειτουργίας οργάνων και μυών. Πολλά από αυτά τα μόρια παράγονται ήδη από τον οργανισμό για την υγεία των κυττάρων και, θεωρητικά, μπορεί να προσφέρουν αντιγηραντικά οφέλη αν αυξηθούν τα επίπεδά τους μέσω συμπληρωμάτων. Για παράδειγμα, το NAD+ παίζει καθοριστικό ρόλο στην παραγωγή κυτταρικής ενέργειας, όμως μειώνεται με την ηλικία. Η σπερμιδίνη φαίνεται να διεγείρει την αυτοφαγία – τη διαδικασία με την οποία το σώμα «ανακυκλώνει» κατεστραμμένες πρωτεΐνες και κυτταρικά μέρη. Η ουρολιθίνη Α, τέλος, παράγεται από τα βακτήρια του εντέρου και θεωρείται ότι βελτιώνει την υγεία των μιτοχονδρίων.
Δοκιμές σε τρωκτικά και σκουλήκια, αλλά και σε ανθρώπινα κύτταρα σε εργαστηριακά τρυβλία, έχουν δείξει ότι τα συγκεκριμένα μόρια μπορούν να μετριάσουν ορισμένες επιπτώσεις της γήρανσης και, σε ορισμένες περιπτώσεις, να παρατείνουν τη διάρκεια ζωής.
Ο Τόπολ χαρακτηρίζει τέτοιους ισχυρισμούς παραπλανητικούς. «Υπάρχει τεράστια διαφορά», τονίζει, «ανάμεσα στο να βελτιώνεις την υγεία ενός ποντικιού ή να παρατείνεις τη ζωή ενός σκουληκιού και στο να αποδεικνύεις το ίδιο όφελος σε ανθρώπους». Στην πραγματικότητα, οι λιγοστές κλινικές μελέτες που έχουν γίνει γι’ αυτά τα συμπληρώματα κατέγραψαν ελάχιστες –αν όχι μηδενικές– βελτιώσεις στην ανθρώπινη υγεία.
