Οταν πέφτει το σκοτάδι, δεν είναι ασυνήθιστο να βγαίνουν στην επιφάνεια δύσκολα συναισθήματα: θλίψη και αρνητικές σκέψεις κάνουν συχνά την εμφάνισή τους τη νύχτα, δυσκολεύοντάς μας να αποκοιμηθούμε.
Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, μεταξύ άλλων, αναφέρονται σε αυτό ως «νυχτερινή κατάθλιψη». Αλλά υπάρχει πραγματικά; Και αν ναι, γιατί κάποιοι άνθρωποι μελαγχολούν τη νύχτα;
Το να αισθάνεται κανείς πεσμένος μετά το σούρουπο δεν συνεπάγεται απαραίτητα ψυχική διαταραχή, υποστηρίζουν οι ειδικοί. Η κατανόηση των αιτιών αυτού του φαινομένου μπορεί να σας βοηθήσει να λάβετε μέτρα για να βελτιώσετε τη διάθεσή σας. Η «νυχτερινή κατάθλιψη» είναι ένας όρος της καθομιλουμένης που περιγράφει τα καταθλιπτικά συμπτώματα που εμφανίζονται ή εντείνονται αργά το βράδυ. Δεν αποτελεί επίσημη διάγνωση. Ενώ το άγχος μπορεί να αυξηθεί τη νύχτα, προκαλώντας ταραχή, ένταση και ανησυχία, η νυχτερινή κατάθλιψη διακρίνεται κυρίως από την πεσμένη διάθεση.
«Είναι μια αίσθηση θλίψης», εξηγεί η δρ Τερέζα Μισκιμέν Ριβέρα, κλινική καθηγήτρια Ψυχιατρικής στο Πανεπιστήμιο Ράτγκερς και νεοεκλεγείσα πρόεδρος της Αμερικανικής Ψυχιατρικής Εταιρείας. «Είναι εκείνο το συναίσθημα του: Δεν υπάρχει χαρά. Η ζωή μου είναι απλώς βαρετή».
Η νυχτερινή κατάθλιψη μπορεί επίσης να συνοδεύεται από αίσθημα δυσφορίας – «όχι μόνο στο μυαλό, αλλά και στο σώμα», προσθέτει η Ριβέρα, ιδιαίτερα όταν αυτά τα συναισθήματα εμποδίζουν τον επαρκή ύπνο.
Κιρκάδιοι ρυθμοί
Πολλοί παράγοντες μπορούν να ρίξουν τη διάθεσή σας αργά τη νύχτα, όπως η αϋπνία, η μοναξιά, το αλκοόλ ή τα ναρκωτικά. Ομως οι κιρκάδιοι ρυθμοί μας, το ρολόι του σώματος, παίζουν επίσης ρόλο. Το εσωτερικό ρολόι του σώματός μας ρυθμίζει το πότε νιώθουμε σε εγρήγορση το πρωί, πεινάμε την ώρα των γευμάτων και νυστάζουμε τη νύχτα. Ρυθμίζει επίσης σημαντικές λειτουργίες, όπως η θερμοκρασία του σώματος, τα επίπεδα ορμονών και η λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος. Οι κιρκάδιοι ρυθμοί ελέγχουν την έναρξη της «βιολογικής νύχτας» δίνοντας σήμα στην επίφυση να παραγάγει μελατονίνη, μια ορμόνη που συμβάλλει στην πρόκληση ύπνου.
Εάν το ρολόι του σώματός μας δεν είναι συγχρονισμένο με τον κύκλο ύπνου – αφύπνισης, αυτό μπορεί να επηρεάσει αρνητικά τη διάθεσή μας.
Μελέτες σε εργαζομένους νυχτερινής βάρδιας, για παράδειγμα, έχουν δείξει ότι η εργασία εκτός του κανονικού ωραρίου συνδέεται με αυξημένο κίνδυνο κατάθλιψης και άγχους, καθώς και άλλων προβλημάτων υγείας.
Αν και η νυχτερινή κατάθλιψη μπορεί να είναι σύμπτωμα κλινικής κατάθλιψης, η έρευνα δείχνει ότι οι περισσότεροι άνθρωποι, ακόμη και όσοι δεν έχουν διαταραχές διάθεσης, αισθάνονται χειρότερα όταν μένουν ξύπνιοι πολύ αργά ή ξυπνούν πολύ νωρίς.
Θλίψη και αρνητικές σκέψεις εμφανίζονται όταν κάποιος ξαπλώνει στο κρεβάτι του τη νύχτα, δυσκολεύοντάς τον να αποκοιμηθεί.
Μια μελέτη σε 21 υγιείς ενηλίκους κατέγραψε τα θετικά και τα αρνητικά συναισθήματα σε τετράωρα διαστήματα, διαπιστώνοντας ότι τα αρνητικά συναισθήματα κορυφώνονται στη μέση της νύχτας, γύρω στις 3 π.μ.
Μια άλλη μικρή μελέτη χρησιμοποίησε έναν διαφορετικό τρόπο μέτρησης, την οπτική κλίμακα διάθεσης, για να αξιολογήσει πώς αισθάνονταν οι συμμετέχοντες κάθε ώρα, και έδειξε μια συσχέτιση μεταξύ των κιρκάδιων ρυθμών και των συμπτωμάτων που μπορεί να μοιάζουν με καταθλιπτική διάθεση. Στη μελέτη, η πεσμένη διάθεση εντεινόταν καθ’ όλη τη διάρκεια της νύχτας, φθάνοντας στο αποκορύφωμά της γύρω στις 8 π.μ. Αυτά τα συναισθήματα μπορεί να κορυφώνονται νωρίτερα για όσους είναι από τη φύση τους πρωινοί τύποι.
Για να προλάβετε τα συμπτώματα κατάθλιψης τη νύχτα, ξεκινήστε με τα βασικά της σωστής υγιεινής του ύπνου.
Η δρ Σάρα Λ. Τσελάπα, αναπληρώτρια καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο του Σαουθάμπτον, έχει μελετήσει τη σχέση μεταξύ κιρκάδιου ρυθμού και διάθεσης, και προτείνει να καθιερώσετε σταθερές ώρες ύπνου και αφύπνισης, να αποφεύγετε τους υπνάκους κατά τη διάρκεια της ημέρας και να απομακρύνετε τις ηλεκτρονικές συσκευές τουλάχιστον μία ώρα πριν από τον ύπνο. Η διατήρηση μιας άνετης και δροσερής θερμοκρασίας στην κρεβατοκάμαρά σας είναι επίσης σημαντική.
Εάν συνεχίζετε να αισθάνεστε άσχημα τη νύχτα παρά τα παραπάνω μέτρα, σκεφθείτε τι μπορεί να έχει συμβάλει σε αυτό.
Υπάρχει κάποιος φυσικός παράγοντας; Για παράδειγμα, μήπως καταναλώσατε μεγάλη ποσότητα καφέ, αλκοόλ ή μήπως φάγατε ένα βαρύ γεύμα ακριβώς πριν από τον ύπνο; Αυτά μπορούν να επηρεάσουν την ποιότητα του ύπνου και, στη συνέχεια, να προκαλέσουν καταθλιπτικά συμπτώματα.
Υπάρχει κάτι που σας απασχολεί; Η Ριβέρα προτείνει να έχετε στυλό και χαρτί δίπλα στο κρεβάτι σας για να σημειώνετε τις σκέψεις που σας έρχονται, ώστε να τις ξαναδείτε με καθαρό μυαλό την επόμενη μέρα. Ετσι μπορείτε να αντιμετωπίσετε τις ανησυχίες σας αργότερα, καθώς στις 2 π.μ. συνήθως δεν υπάρχουν πολλά που μπορείτε να κάνετε γι’ αυτές.
Τι να αποφύγετε
Προσπαθήστε να αποφύγετε να παίρνετε αποφάσεις ή να κάνετε κρίσεις όταν είστε ξύπνιοι τη νύχτα και αντ’ αυτού επικεντρωθείτε σε λιγότερο σοβαρά πράγματα, συμβουλεύει ο δρ Αλφρεντ Τζ. Λιούι, ομότιμος καθηγητής Ψυχιατρικής στο Πανεπιστήμιο Υγείας και Επιστημών του Ορεγκον, ειδικός στη μελατονίνη και στους κιρκάδιους ρυθμούς. «Οταν ξυπνήσετε το πρωί, η διάθεσή σας θα πρέπει να βελτιωθεί, και πιθανότατα θα έχετε μια λιγότερο απαισιόδοξη οπτική για όσα σας απασχολούσαν έντονα λίγες ώρες πριν», λέει.
Εάν παρατηρήσετε ότι η πεσμένη σας διάθεση δεν βελτιώνεται μέσα στην ημέρα και αντίθετα επιμένει για εβδομάδες, είναι σημαντικό να αναζητήσετε βοήθεια από έναν επαγγελματία υγείας, συμβουλεύουν οι ειδικοί.
Εάν τα συναισθήματά σας τη νύχτα γίνονται έντονα και περιλαμβάνουν φόβο, παράνοια, ευερεθιστότητα, παρορμητικότητα ή αυτοκτονικές σκέψεις, είναι απαραίτητο να αναζητήσετε άμεσα βοήθεια ή να καλέσετε την εθνική γραμμή παρέμβασης για την αυτοκτονία, τονίζει η Ριβέρα.
