Επικίνδυνες και ενίοτε θανατηφόρες μπορεί να αποδειχθούν οι παρενέργειες δημοφιλών ηρεμιστικών που περιέχουν βενζοδιαζεπίνες. Η κατάχρηση των φαρμάκων αυτών έχει καταστεί ιδιαίτερα συχνή στις ΗΠΑ, όπως επισημαίνει η ιατρική κοινότητα. Την ίδια στιγμή, το φαινόμενο απασχολεί και το Χόλιγουντ με δημοφιλείς τηλεοπτικές σειρές να εντάσσουν την κατάχρηση ηρεμιστικών στα σενάριά τους, όπως στη σειρά «Λευκός λωτός» (White Lotus). «Βλέπουμε ολοένα και περισσότερα τέτοια κρούσματα στην καθημερινότητα. Οπως έδειξαν πολλές πρόσφατες μελέτες, το πρόβλημα είναι μεγαλύτερο από ό,τι νομίζαμε», λέει ο δρ Ιαν Νιλ, ειδικός της γηριατρικής στο πανεπιστημιακό νοσοκομείο του Σαν Ντιέγκο της Καλιφόρνιας.
Τα φάρμακα αυτά, γνωστά ως «μπένζος», συνταγογραφούνται κυρίως για την αντιμετώπιση του χρόνιου άγχους, των κρίσεων πανικού και των διαταραχών του ύπνου, ενώ έχουν αποδειχθεί χρήσιμα και στη διαχείριση της απεξάρτησης από το αλκοόλ. Ορισμένα από τα πιο δημοφιλή είναι τα Valium, Klonopin και Xanax.
Τα λεγόμενα «μπένζος» είναι ιδιαίτερα δημοφιλή στο Χόλιγουντ και συνταγογραφούνται κυρίως κατά του χρόνιου άγχους, των κρίσεων πανικού και των διαταραχών ύπνου.
Σε αντίθεση με τα αντικαταθλιπτικά, που απαιτούν εβδομάδες χορήγησης προτού ενεργήσουν, οι περισσότερες βενζοδιαζεπίνες προσφέρουν ανακούφιση μέσα σε λίγα λεπτά, ιδανικό για αγχώδεις ταξιδιώτες σε πτήσεις και άλλους που αναζητούν άμεση λύση για συγκεκριμένες περιστάσεις.
Η χρόνια χρήση τους, όμως, μπορεί να οδηγήσει σε ανοχή μέσα σε λίγες εβδομάδες χορήγησης, ακόμη και όταν αυτή γίνεται κάτω από ιατρική επίβλεψη και με νόμιμη συνταγογράφηση, λέει η δρ Λουντμίλα ντε Φαρία, πρόεδρος του συμβουλίου γυναικείας ψυχικής υγείας της Αμερικανικής Ψυχιατρικής Ενωσης. «Αυτή είναι η στιγμή που οι ασθενείς βρίσκονται σε επικίνδυνο στάδιο. Η ίδια δόση δεν τους απαλλάσσει πια από τα συμπτώματα», λέει η δρ Ντε Φαρία.
Την ίδια ώρα, φάρμακα όπως το clonazepam και το diazepam παραμένουν στο ανθρώπινο σώμα για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα από ό,τι φάρμακα μικρότερης ισχύος, όπως το alprazolam. «Οι περισσότεροι δεν το συνειδητοποιούν και παίρνουν πολλαπλάσιες δόσεις με την ουσία να συσσωρεύεται στον οργανισμό τους. Το αποτέλεσμα είναι ότι αισθάνονται διαρκώς σαν να έχουν πιει μερικά ποτά», επισημαίνει η δρ Ντε Φαρία.
Οι παράγοντες αυτοί έχουν οδηγήσει σε ευρεία κατάχρηση των συγκεκριμένων φαρμάκων. Το 2019, τα αμερικανικά φαρμακεία διαχειρίσθηκαν 92 εκατ. συνταγές βενζοδιαζεπίνης, σύμφωνα με την ομοσπονδιακή Υπηρεσία Τροφίμων και Φαρμάκων. Ερευνες δείχνουν ότι τα φάρμακα αυτά συνταγογραφούνται κυρίως σε ενηλίκους μεταξύ 50 και 64 ετών.
Το 2020, η υπηρεσία ανανέωσε τις οδηγίες της προς τους ιατρούς και τους ασθενείς, με προειδοποιήσεις για τον κίνδυνο σωματικής εξάρτησης, στερητικού συνδρόμου, κατάχρησης και εθισμού. Ιδανικά, οι κίνδυνοι αυτοί επεξηγούνται στον ασθενή από τον ιατρό πριν από τη χορήγηση της πρώτης δόσης. Αυτό, όμως, δεν συμβαίνει πάντα. «Είναι άλλο πράγμα να το λες και άλλο να το βιώνεις», αναφέρει λέει ο δρ Νιλ.
Ο Νιλ λέει ότι βλέπει συχνά ασθενείς, οι οποίοι λαμβάνουν ήδη κοκτέιλ άλλων φαρμάκων και δεν συνειδητοποιούν τον κίνδυνο της ανάμειξής τους με βενζοδιαζεπίνη. Αν πάλι ο ασθενής σχεδιάζει να πιει αλκοόλ ή να κάνει χρήση κάνναβης, είναι καλύτερο να μην έχει βενζοδιαζεπίνη στον οργανισμό του. Ο συνδυασμός ουσιών που προκαλούν κατασταλτικά συμπτώματα μπορεί να επηρεάσει ακόμη και την αναπνοή.
Ιδιαίτερα ευάλωτοι στις βενζοδιαζεπίνες είναι οι ηλικιωμένοι, καθώς η δραστική ουσία μεταβολίζεται διαφορετικά στις μεγάλες ηλικίες, παραμένοντας στον οργανισμό για μεγάλα χρονικά διαστήματα. Τα φάρμακα αυτά μπορούν ακόμη και να προκαλέσουν παραισθήσεις σε ασθενείς που πάσχουν από άνοια.
Ερευνα του 2019 έδειξε ότι ποσοστό 20% των ασθενών που λαμβάνουν βενζοδιαζεπίνες κάνουν κατάχρηση. Τα συμπτώματα της στέρησης είναι ιδιαίτερα δυσάρεστα και περιλαμβάνουν διαταραχές του ύπνου, εκνευρισμό, εφίδρωση, καρδιακές αρρυθμίες, υψηλή αρτηριακή πίεση και στομαχικά προβλήματα.
Η απεξάρτηση από το φάρμακο πρέπει να γίνει σταδιακά και ιδανικά κάτω από την επίβλεψη ιατρού. «Είναι σχεδόν σαν να προσγειώνεις αεροπλάνο με κλιμακωτή κάθοδο», λέει ο δρ Τζον Τόρους, ψυχίατρος του ιατρικού κέντρου Μπεθ Ιζραελ στη Βοστώνη. Ενόσω η απεξάρτηση προχωράει, λέει ο δρ Τόρους, ο ασθενής μπορεί να δοκιμάσει διαφορετικές μεθόδους βελτίωσης του ύπνου του και να έλθει σε επαφή με ψυχοθεραπευτή για τη διαχείριση του άγχους του.
