Ο Ντέρεκ Αντόσιεκ θεωρεί τον εαυτό του σχεδόν ειδικό σε θέματα ύπνου. Εχει δοκιμάσει κάθε λογής πείραμα με έναν στόχο: να επιτύχει τον τέλειο νυχτερινό ύπνο. Δεν είναι ο μόνος. Σύμφωνα με έρευνα για το πώς οι Αμερικανοί ξοδεύουν τον χρόνο τους, ο συνολικός χρόνος ύπνου έχει αυξηθεί τις τελευταίες δύο δεκαετίες, ιδιαίτερα τα τελευταία χρόνια. «Η τάση αλλάζει», αναφέρει ο Μάθιου Γουόκερ, καθηγητής Νευροεπιστήμης και Ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας στο Μπέρκλεϊ και διευθυντής ενός κέντρου ύπνου στη σχολή. «Οι άνθρωποι –ιδίως η Gen Z– έχουν διεκδικήσει το δικαίωμά τους σε μια ολόκληρη νύχτα ύπνου».
Οι βασικές συστάσεις των ειδικών παραμένουν ίδιες: τουλάχιστον επτά ώρες ύπνου, περίπου την ίδια ώρα κάθε βράδυ, με όσο το δυνατόν λιγότερες διακοπές. Αυτό που διαφέρει είναι ο αυξανόμενος αριθμός ανθρώπων για τους οποίους ο ύπνος έχει γίνει εμμονή.
Στο Διαδίκτυο αυτά τα άτομα επιδεικνύουν με υπερηφάνεια τα ακραία μέτρα που λαμβάνουν για να επιτύχουν έναν καλύτερο ύπνο. Στα βίντεό τους υπόσχονται λύσεις σε προβλήματα που δεν ήξεραν καν ότι είχαν. Ενας ενθουσιώδης χρήστης προτείνει ένα ρυθμιζόμενο μαξιλάρι για τη μείωση της πίεσης στο πρόσωπο. Μια γυναίκα βιντεοσκοπεί τον εαυτό της να ξυπνάει με τα μαλλιά μέσα σε σκούφο, φορώντας έναν ιμάντα σαγονιού, ενώ μετά βίας μπορεί να μιλήσει λόγω της ταινίας στο στόμα της. Το να καυχιέται κανείς για το πόσο νωρίς πηγαίνει για ύπνο έχει γίνει εξίσου δημοφιλές στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, με το να επιδεικνύει πολυτελείς διακοπές. Σήμερα, για όσους αναζητούν λύσεις για τον ύπνο, υπάρχουν ταινίες στόματος (που προωθούν την αναπνοή από τη μύτη), ρινικοί διαστολείς ρουθουνιών (που υποτίθεται ότι μειώνουν το ροχαλητό), ταινίες μύτης (για το άνοιγμα των ρινικών διόδων) και ιμάντες σαγονιού (που τυλίγονται γύρω από το κεφάλι και κρατούν το στόμα κλειστό). Υπάρχουν σπρέι για μαξιλάρια, σπρέι ποδιών με μαγνήσιο και το «sleepy girl mocktail», ένα μείγμα από χυμό κεράσι, πρεβιοτική σόδα και σκόνη μαγνησίου.
Υπάρχει και η προηγμένη τεχνολογία, όπως ένας ανεμιστήρας ο οποίος μπορεί να κοστίζει σχεδόν 500 ευρώ, και ολόκληρες σειρές από wearable ύπνου –κάποια φτάνουν τα 900 ευρώ–, που παρακολουθούν και μετρούν την ποιότητα του ύπνου. Υπάρχει ένα ξυπνητήρι «ανατολής», που οι δημιουργοί του ισχυρίζονται ότι ξυπνάει τους ανθρώπους σύμφωνα με τους φυσικούς κιρκάδιους ρυθμούς. Για τους πολύ ενθουσιώδεις υπάρχει ακόμη και ένα σύστημα στρώματος που ρυθμίζει τη θερμοκρασία, ανιχνεύει το ροχαλητό και δονείται όταν είναι ώρα να ξυπνήσετε. Το κόστος του φτάνει τα 3.500 ευρώ.
Κορυφαίοι επιστήμονες του ύπνου έχουν στραφεί στην αναπτυσσόμενη, πολλών δισεκατομμυρίων δολαρίων, βιομηχανία του ύπνου. Μετά την κυκλοφορία του μπεστ-σέλερ του Γουόκερ «Why We Sleep» (Γιατί κοιμόμαστε) το 2017, η εταιρεία παρακολούθησης ύπνου Oura τον προσέλαβε ιατρικό σύμβουλο.
«Orthosomnia»
Το 2017, ερευνητές από το Rush Medical College και την Ιατρική Σχολή Feinberg του Πανεπιστημίου Northwestern επινόησαν τον όρο orthosomnia (ορθός ύπνος), για να περιγράψουν την εμμονή με την αντιμετώπιση αυτοδιαγνωσμένων προβλημάτων ύπνου που προκύπτουν από τη χρήση συσκευών και εφαρμογών παρακολούθησης ύπνου. Οι ερευνητές εξέφρασαν την ανησυχία τους για τις επιπτώσεις μιας «τελειοθηρικής αναζήτησης του ιδανικού ύπνου», συγκρίνοντας αυτό που έβλεπαν με την ορθορεξία, την εμμονική προσκόλληση στην υγιεινή διατροφή. «Ο ύπνος είναι μια παθητική διαδικασία», λέει η δρ Μιλένα Πάβλοβα, ιατρός διευθύντρια του Κέντρου Δοκιμών Yπνου στο Νοσοκομείο Faulkner στη Βοστώνη. «Πρέπει να προστατεύεται, όχι να επιβάλλεται ή να “μεγιστοποιείται”».
Αυξάνονται οι άνθρωποι που κυνηγούν ένα πλήρες οκτάωρο και τα γκάτζετ που υπόσχονται βοήθεια στους χρήστες, αλλά οι ειδικοί είναι επιφυλακτικοί.
Για πολλούς λάτρεις του ύπνου η ενασχόλησή τους με τα «τρικ» παραμένει ένα ακίνδυνο χόμπι. Σε άλλους γύρισε μπούμερανγκ. Η 26χρονη Σάρα Ελ Κατάν, κάτοικος Φρανκφούρτης, δεν είχε ποτέ δώσει ιδιαίτερη σημασία στον ύπνο. Προς τα τέλη του 2021 διάβασε το βιβλίο του Γουόκερ και η προσοχή της στράφηκε στον ύπνο. Οπως λέει, τότε ήταν που ενεργοποιήθηκε κάτι σαν διακόπτης στο μυαλό της. Ξαφνικά, η προοπτική του ύπνου άρχισε να της προκαλεί άγχος και άρχισε να εμφανίζει σωματικά συμπτώματα. «Ξεκίνησε με ταχυπαλμία», λέει η Ελ Κατάν. Οσο περισσότερο σκεφτόταν τον ύπνο, τόσο χειροτέρευε η κατάσταση. Τη νύχτα ήξερε ότι κάθε λεπτό που περνούσε ήταν ένα λεπτό χαμένου ύπνου και οι εμμονικές σκέψεις της δημιουργούσαν έναν φαύλο κύκλο που την κρατούσε πιο πολύ ξύπνια.
Ο Γουόκερ λέει ότι έμαθε και από άλλους ότι αντιμετώπιζαν προβλήματα ύπνου μετά την ανάγνωση του βιβλίου του. Πρότεινε στους ανθρώπους αυτούς να πάψουν να εστιάζουν στον ύπνο –«μην ακούτε το πόντκαστ μου, μη διαβάζετε το βιβλίο, μην κάνετε τίποτα από αυτά», είπε ο Γουόκερ– και αντ’ αυτού να ζητήσουν βοήθεια από έναν ειδικό.
Δοκιμασμένη συνταγή
Τα δημοφιλή τρικ και οι νέες εφευρέσεις δεν υποκαθιστούν τους δοκιμασμένους κανόνες, όπως το να πηγαίνει κανείς για ύπνο και να σηκώνεται την ίδια ώρα κάθε μέρα, να περιορίσει την κατανάλωση αλκοόλ και να αφιερώσει χρόνο για να χαλαρώσει. Η Ελ Κατάν, για παράδειγμα, άρχισε τελικά να κοιμάται καλύτερα όταν σταμάτησε να καταναλώνει καφεΐνη και έμαθε να είναι πιο επιεικής με τον εαυτό της.
Στην περίπτωση του Αντόσιεκ, οι ωτοασπίδες, η ταινία στόματος και ο ρινικός διαστολέας βοήθησαν, όπως λέει. Αλλά άλλα γκάτζετ δεν έκαναν διαφορά. «Επιασα τον εαυτό μου να ξυπνάει και να κοιτάζει αμέσως το “σκορ” μου, σκεπτόμενος: “Κοιμήθηκα καλά;”», λέει. Σήμερα, ο Αντόσιεκ παραδέχεται ότι μάλλον άφησε τα πράγματα να ξεφύγουν από τον έλεγχο. «Είχα γίνει εμμονικός, ίσως σε άρρωστο βαθμό κάποια στιγμή», παραδέχεται.
Ο Σιαμάλ Πατέλ, αντιπρόεδρος της Oura στον επιστημονικό τομέα, λέει ότι το Oura Ring δεν «σχεδιάστηκε για τη μεγιστοποίηση της δέσμευσης» και προτείνει στους ανθρώπους που έχουν εμμονή με τα δεδομένα του ύπνου τους να κάνουν ένα διάλειμμα από την παρακολούθηση.
Ο Αντόσιεκ προχώρησε ένα βήμα παραπέρα: αποφάσισε να σταματήσει εντελώς να χρησιμοποιεί το προϊόν. Δεν πιστεύει ότι ανέπτυξε ποτέ orthosomnia, λέει, αλλά κατανοεί πώς οι άνθρωποι μπορούν να παρασυρθούν υπερβολικά στη μεγιστοποίηση του ύπνου. Σήμερα, αν ξυπνήσει νιώθοντας ξεκούραστος και σε εγρήγορση, του είναι αρκετό.
