Περισσότεροι από ένα δισεκατομμύριο άνθρωποι παγκοσμίως ζουν με κάποια ψυχική διαταραχή. Σύμφωνα με έκδοση του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας για την Ψυχική Υγεία που δημοσιοποιήθηκε τον περασμένο Σεπτέμβριο, το 2021 τουλάχιστον ένας στους επτά είχε κάποια ψυχική διαταραχή, όμως το 71% αυτών δεν λαμβάνει κάποια υπηρεσία ψυχικής υγείας. Σε παγκόσμιο επίπεδο, δε, μόνο το 2% των δαπανών υγείας κατευθύνεται στην ψυχική υγεία. Αυτό σε μια περίοδο που ο αριθμός των ατόμων με ψυχικές διαταραχές αυξάνεται ανησυχητικά. Είναι ενδεικτικό ότι μεταξύ 2011 και 2021 ο αριθμός των ατόμων που ζουν με ψυχικές διαταραχές αυξήθηκε ταχύτερα από τον παγκόσμιο πληθυσμό. Η μεγαλύτερη αύξηση παρατηρήθηκε σε νέους 20-29 ετών.
Η Παγκόσμια Ημέρα Ψυχικής Υγείας ορίστηκε για να υπενθυμίζει ότι δεν υπάρχει υγεία χωρίς ψυχική υγεία. Φέτος ειδικά, οι ειδικοί επιστήμονες εστιάζουν την προσοχή τους στο πώς μπορεί να επηρεάσουν καταστροφές και καταστάσεις εκτάκτου ανάγκης και πώς θα πρέπει οι αρμόδιοι φορείς να οργανώσουν παρεμβάσεις που θα υποστηρίξουν την ψυχική υγεία όσων βιώσουν τέτοιες καταστάσεις.
Οπως επισημαίνει η Ελληνική Ψυχιατρική Εταιρεία, φυσικές καταστροφές, π.χ. σεισμοί, πυρκαγιές και πλημμύρες, δυστυχήματα, πόλεμοι, τρομοκρατικές επιθέσεις ή υγειονομικές κρίσεις, όπως είναι οι πανδημίες, που απειλούν τη ζωή και την ασφάλεια μεγάλων πληθυσμών, απαιτούν άμεση ανταπόκριση. Τα τελευταία χρόνια εκατομμύρια άνθρωποι σε όλο τον κόσμο επηρεάζονται από τέτοιες καταστροφές και καταστάσεις εκτάκτου ανάγκης, βιώνοντας σχεδόν στο σύνολό τους έντονη ψυχολογική δυσφορία.
Περίπου 30% αυτών των ανθρώπων αναπτύσσουν τελικά σοβαρή επιβάρυνση της ψυχικής υγείας τους, που περιλαμβάνει διαταραχή οξέος στρες και διαταραχή μετατραυματικού στρες, διαταραχές συνδεόμενες με αλκοόλ ή άλλες ουσίες, κατάθλιψη και αγχώδεις διαταραχές. Ενδεικτικά είναι τα στοιχεία της έκθεσης του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας για την Υγεία στην Ευρώπη 2024. Σύμφωνα με αυτά, ο επιπολασμός των καταθλιπτικών διαταραχών αυξήθηκε από 4,6% το 2019 σε 5,2% το 2021. Οι συντάκτες της έκθεσης συνέδεσαν την αύξηση με την πανδημία του κορωνοϊού. Στην ίδια έκθεση, η Ελλάδα το 2021 βρισκόταν στην υψηλότερη θέση όσον αφορά τη συχνότητα της κατάθλιψης στον πληθυσμό, με ποσοστό 7,6%. «Η Ελλάδα δεν αποτέλεσε εξαίρεση και επλήγη από μια σειρά καταστροφών και επειγουσών καταστάσεων τα τελευταία χρόνια. Η πανδημία, οι φυσικές καταστροφές, με τη μορφή των πλημμυρών και των πυρκαγιών, και τραγικά δυστυχήματα, όπως αυτό που συνέβη στα Τέμπη, συγκλόνισαν τη χώρα μας αφήνοντας το αρνητικό ψυχολογικό αποτύπωμά τους, όχι μόνο σε όσους είχαν τη δυστυχία να επηρεαστούν άμεσα ή έμμεσα από αυτά, αλλά και στο σύνολο της ελληνικής κοινωνίας», τονίζουν οι εκπρόσωποι των Ελλήνων ψυχιάτρων.
«Είναι σημαντικό όσοι έχουν δημόσιο λόγο να μη διαιωνίζουν το στίγμα για τις ψυχικές διαταραχές», σημειώνεται στη φετινή έκθεση του ΠΟΥ.
Σύμφωνα με τους ειδικούς, είναι επιτακτική η ανάληψη πρωτοβουλιών με συμμετοχή της κεντρικής και της περιφερειακής διοίκησης αλλά και της κοινωνίας των πολιτών, προκειμένου να σχεδιαστούν αποτελεσματικές παρεμβάσεις που να αφορούν την ψυχική υγεία των πληθυσμών που θα βιώσουν τέτοιου είδους κρίσεις. Τονίζουν, δε, την ανάγκη κατάλληλης εκπαίδευσης και συνεχούς υποστήριξης όλων των επαγγελματιών που θα κληθούν να παρέμβουν στο πεδίο, καθώς σε τέτοιες ακραίες και απαιτητικές καταστάσεις επιβαρύνεται και η δική τους ψυχική υγεία.
Στοπ στα στερεότυπα
Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Ψυχικής Υγείας, η Ελληνική Ψυχιατρική Εταιρεία κάνει ιδιαίτερη μνεία και πάλι στις προκαταλήψεις και στα στερεότυπα που αφορούν την ψυχική νόσο και τα οποία έχουν ως αποτέλεσμα τον αποκλεισμό και την περιθωριοποίηση όσων πάσχουν από κάποια ψυχική διαταραχή. «Είναι σημαντικό όσοι έχουν δημόσιο λόγο να μη διαιωνίζουν το στίγμα για τις ψυχικές διαταραχές με διάφορους τρόπους· για παράδειγμα, συνδέοντας με αντιεπιστημονικό τρόπο σοβαρές ψυχικές διαταραχές με την επικινδυνότητα, προβάλλοντας το ανίατο των ψυχικών διαταραχών και μη λαμβάνοντας υπόψη την πρόοδο που έχει γίνει στη θεραπεία τους τις τελευταίες δεκαετίες, αγνοώντας τη σύγχρονη κοινοτική κατεύθυνση στη φροντίδα των ανθρώπων που αντιμετωπίζουν ψυχικές διαταραχές, παραβιάζοντας το ιατρικό απόρρητο και τα προσωπικά δεδομένα ανθρώπων που αντιμετωπίζουν προβλήματα ψυχικής υγείας», τονίζει.
Τέλος, σημειώνει ότι η ανάπτυξη ενός υποστηρικτικού, αλληλέγγυου και συμπεριληπτικού κοινωνικού περιβάλλοντος για τους ανθρώπους με προβλήματα ψυχικής υγείας, που επιδεικνύει σεβασμό στα ανθρώπινα δικαιώματά τους, αποτελεί γνώμονα πολιτισμού και προόδου για μια σύγχρονη ευρωπαϊκή χώρα.
