Αντιμέτωπη με ένα δυσθεώρητο κενό εργαζομένων της τάξης των 515.000 ατόμων εκτιμάται ότι θα βρεθεί η χώρα μας το 2050 λόγω των δυσοίωνων δημογραφικών εξελίξεων και κυρίως της μείωσης των εργαζομένων ηλικίας 20-64 ετών. Ακόμη, δε, κι αν αυτή η πιθανότητα αντιστραφεί με την αύξηση των μεταναστευτικών ροών κατά 700.000 άτομα, η εικόνα των λίγων εργαζομένων που θα συνεισφέρουν για πολλούς συνταξιούχους δεν θεωρείται εύκολο να αλλάξει. Στην άκρως ανησυχητική αυτή διαπίστωση καταλήγει μελέτη του Ινστιτούτου Δημογραφικών Ερευνών και Μελετών (ΙΔΕΜ), επισημαίνοντας ότι όλες οι πρόσφατες προβολές του πληθυσμού της Ελλάδας για το 2025-2050 συγκλίνουν στο ότι, με δεδομένο το μη αναστρέψιμο αρνητικό ισοζύγιο γεννήσεων – θανάτων, ο συνολικός πληθυσμός της Ελλάδας θα μειωθεί, ενώ οι 65 ετών και άνω θα είναι η μόνη ηλικιακή ομάδα που θα αυξηθεί.
Η μελέτη δημοσιεύεται στο Pop News, στο ενημερωτικό δελτίο του ΙΔΕΜ, από τον καθηγητή Δημογραφίας (αφ.) Παν. Θεσσαλίας Βύρωνα Κοτζαμάνη και επικεντρώνεται στις επιπτώσεις των δημογραφικών εξελίξεων στις μεταβολές δύο μεγάλων ηλικιακών ομάδων: των 20-64 ετών και των 65 και άνω. Οι πρώτοι αποτελούν τον πληθυσμό εργάσιμης ηλικίας, ο οποίος με τη σειρά του επηρεάζει και τον πληθυσμό των απασχολουμένων, ενώ οι άνω των 65 λαμβάνονται ως «εξαρτημένοι» από τους απασχολουμένους 20-64 ετών (υπόθεση που γίνεται δεκτή αν και εν μέρει μόνον ισχύει, καθώς σήμερα δεν είναι όλοι οι άνω των 65 ετών –και δεν θα είναι και στο μέλλον– εκτός του κόσμου της εργασίας).
Υιοθετώντας το σενάριο σχεδόν μηδενικής μετανάστευσης (48.200 για την περίοδο 2025-2049), αύξησης του προσδόκιμου ζωής κατά σχεδόν τέσσερα έτη (στα 83,7 για τους άνδρες και στα 88,1 για τις γυναίκες το 2050) και δείκτες γονιμότητας 1,4-1,5 παιδιά ανά γυναίκα, το βασικό συμπέρασμα είναι ότι το 2050 θα έχουμε μια μείωση του συνολικού πληθυσμού κατά 1,36 εκατομμύριο (8,935 αντί 10,293 εκατομμυρίων το 2025), μια μείωση των 20-64 ετών κατά σχεδόν 1,68 εκατομμύριο (4,27 το 2050 αντί 5,95 εκατομμυρίων το 2025), ενώ οι 65 και άνω θα αυξηθούν κατά περίπου 700.000 (3,15 εκατομμύρια το 2050 έναντι 2,45 εκατομμυρίων σήμερα). Με βάση αυτό το σενάριο, το 2050 θα αντιστοιχούν μόνο 1,35 άτομα 20-64 ετών σε κάθε ηλικιωμένο 65 ετών και άνω αντί των 2,43 σήμερα.
Δεχόμενοι, δε, σύμφωνα με τον κ. Κοτζαμάνη, τη μείωση των ατόμων 20-64 ετών τις αμέσως επόμενες δεκαετίες, που δίνει το βασικό σενάριο των προβολών της Eurostat, θα βρεθούμε αντιμέτωποι με τις εξής πιθανότητες:
1. Εάν ο λόγος εργαζόμενοι 20-64 ετών προς άτομα εργάσιμης ηλικίας 20-64 ετών δεν αλλάξει παραμένοντας σταθερός στο 67,5%, θα έχουμε το 2050 2,88 εκατομμύρια εργαζομένους μόνο αντί 4,015 εκατομμυρίων το 2025 και 0,9 απασχολουμένους για έναν ηλικιωμένο άνω των 65 ετών αντί 1,64 σήμερα.
Η εικόνα των λίγων εργαζομένων που θα συνεισφέρουν για πολλούς συνταξιούχους δεν θεωρείται εύκολο να αλλάξει.
2. Εάν ο λόγος εργαζομένων προς άτομα εργάσιμης ηλικίας αλλάξει από 67,5% σήμερα σε 73,9% το 2050, οι εργαζόμενοι θα μειωθούν κατά 865.000 (3,15 εκατομμύρια εργαζόμενοι το 2050 αντί 4,015 εκατομμυρίων σήμερα) και με έναν απασχολούμενο ανά ηλικιωμένο.
3. Εάν, τέλος, ο ίδιος λόγος αυξηθεί στο 82% το 2050, το «έλλειμμα» στους εργαζομένους θα είναι 515.000 (3,5 εκατομμύρια το 2050 έναντι 4,015 εκατομμυρίων σήμερα). Στο ευνοϊκό, δε, αυτό σενάριο, θα αντιστοιχούσαν 1,1 απασχολούμενοι 20-64 ετών ανά ηλικιωμένο.
Επομένως, επισημαίνει η μελέτη, η αύξηση των ποσοστών απασχόλησης με ενεργές πολιτικές –που εκτός των άλλων θα πρέπει να στοχεύουν και στο reskilling και upskilling– δεν επαρκεί για να αντισταθμίσει πλήρως τη μείωση των εργαζομένων, καθώς παραμένει ένα «έλλειμμα» 515.000 σε σχέση με το 2025.
Στο ερώτημα, δε, αν το έλλειμμα αυτό θα μπορούσε να καλυφθεί από ένα αρκετά υψηλότερο από το προβλεπόμενο μεταναστευτικό ισοζύγιο, με δεδομένο ότι έχουν ήδη αρχίσει να εμφανίζονται στη χώρα μας κενά στην αγορά εργασίας, τα οποία αναμένεται να διευρυνθούν τις επόμενες δεκαετίες, η απάντηση είναι ότι απαιτείται ένα συνολικό θετικό μεταναστευτικό ισοζύγιο της τάξης των περίπου 700.000 ατόμων. Στην περίπτωση αυτή, μάλιστα, οι απασχολούμενοι το 2050 θα προσέγγιζαν τα 4 εκατομμύρια (σχεδόν όσοι και σήμερα), ενώ θα αντιστοιχούσαν 1,24 απασχολούμενοι ανά ηλικιωμένο.
Μια τέτοια ενδεχόμενη θετική μεταναστευτική ζυγαριά, ήτοι περισσότερες είσοδοι από εξόδους, προϋποθέτει συγκεκριμένο προσανατολισμό ως προς τη μεταναστευτική πολιτική της χώρας μας. Ακόμη κι έτσι όμως, ενώ υπό προϋποθέσεις κρίνεται εφικτό παρ’ όλη τη μείωση του πληθυσμού 20-64 ετών να μη μειωθούν το 2050 οι απασχολούμενοι της ηλικιακής αυτής ομάδας, η αναλογία απασχολούμενοι προς άτομα 65 ετών δεν θεωρείται πιθανό να παραμείνει η ίδια με αυτήν που ισχύει σήμερα.
