ΠΤΥΧΕΣ

Συχνά, στους δρόμους των παλαιών συνοικιών, εκεί που η ορμή του εσωτερικού μονόλογου μπορεί να σε κρατήσει στην ασφάλεια ενός πυθμένα, σκέφτομαι πως οι σκιές των παλιών σπιτιών έχουν αυτόνομη ζωή. Ακούγεται παράδοξο, αλλά έχω διαπιστώσει, όχι με έκπληξη, πως πολλοί είναι εκείνοι που βλέπουν την άυλη διάσταση της πόλης, την ιερότητα, δηλαδή, της αστικής εμπειρίας.

Μια ξεχωριστή κατηγορία δρόμων είναι εκείνα τα δρομάκια που αψηφούν κάθε έννοια ορθολογικής ρυμοτομίας. Τα γέννησε η ανάγκη. Τα βρίσκω στις παλιές γειτονιές, εκείνες που σφίγγουν την Ακρόπολη ή τους μυθικούς λόφους της Αθήνας…

Σαν μια βαθιά τομή στο σώμα της πόλης, η οδός Κεφαλληνίας κατεβαίνει ψηλά από την Κυψέλη και φτάνει ώς την Αχαρνών, ένα αστικό ποτάμι, με κοίτες πυκνοχτισμένες και σκιερές. Είναι ένας δρόμος χωνεμένος σε θυρίδες μνήμης εδώ και 100 και πλέον χρόνια, όταν δρόμοι σαν την Κεφαλληνίας είχαν την ατμόσφαιρα μιας σπάνιας αστικότητας.

Γράφει κανείς με βιολετί μελάνι σήμερα; Αισθάνεται άραγε κανείς την ανάγκη να αποτυπώσει εγγράφως το θερμό συναίσθημα από έναν περίπατο με έναν αγαπημένο φίλο στην εξοχή; Σκονισμένα τα παπούτσια, με κορδόνια και λιωμένη σόλα, ρεπούμπλικες, γραβάτα και φαρδύπετο παλτό, δύο νέοι του 1925, που θα μπορούσαν να είναι πρόδρομοι ηρώων του Γιώργου Θεοτοκά.

Πόσα διαμερίσματα, από τα χιλιάδες της Αθήνας, να έχουν μείνει σε συνεχή κατοίκηση και σε διαδοχή γενεών, με όλες εκείνες τις αλλεπάλληλες στρώσεις ζωής; Κοιτούσα ολόγυρα αχόρταγα όσα άφησε ο χρόνος από τα χρόνια του ’30 ώς σήμερα σε αυτό το παλιό διαμέρισμα της Συγγρού 52. Από το γραφείο, πίσω, που παλιά ήταν κρεβατοκάμαρα, γεμάτο χαρτιά και βιβλία ώς το ψηλό ταβάνι, έβλεπα την Ακρόπολη.

Σε μια στροφή του δρόμου, από την Πουλοπούλου προς την Αμφικτύονος, νιώθεις τον κραδασμό της ενδοχώρας του Θησείου. Τέτοιο είναι το βάθος του ίχνους σε αυτήν την παλιά, αθηναϊκή γειτονιά, ακόμη ανεξερεύνητη στην ολότητά της. 

Μικροί κύβοι, ακόμη και αν είχαν σκεπές, τα παλιά σπιτάκια στους λόφους της Αθήνας και στις επεκτάσεις της στη χέρσα γη, θυμίζουν παιχνίδια ριγμένα από ψηλά. Τα αναζητώ όπου τα βρω, λείψανα ενός τρόπου ζωής δύσκολου στην καθημερινότητά του, αλλά δίχως αμφιβολία πολλαπλά γοητευτικού για την κατανόηση σήμερα της αλλοτινής Αθήνας.

Οταν επιστρέφω στα Πατήσια, στους δρόμους από τον Αγιο Ελευθέριο ώς τη Σαρανταπόρου και πέρα, σε δρόμους οικείους σαν από πάντα, νιώθω σαν να περπατώ στο τοπίο ενός ονείρου όπου τα όρια διασαλεύονται. Είναι εκείνη η αίσθηση ενός περίπατου, με τη δύναμη της ονειροπόλησης και της αδιάκοπης προβολής εικόνων στην οθόνη της συνείδησης να σκιάζει το σχήμα της πραγματικότητας. Στα στενά γύρω από τον Αγιο Ελευθέριο, έχεις ανάγκη τις αρετές της αναπόλησης.

Εκανε εκείνο το κρύο, το περονιαστό, εκείνο το κρύο της Αθήνας, που το απολάμβανα σαν κάτι απολύτως ενδημικό, σαν ένα κομμάτι της εμπειρίας να νιώσεις την πόλη. Ανέβαινα την οδό Σίνα. Είχα στρίψει από Οκταβίου Μερλιέ, η παγωμένη βροχή έφερνε μυρωδιά από τζάκι και βρεγμένο πεύκο και η ανηφόρα με έβγαλε στη Δαφνομήλη.

Αναρωτιέμαι ποια θα είναι τα κίνητρα του ιστοριοδίφη του μέλλοντος για να ερευνήσει την εποχή μας. Συχνά, οι παλινδρομήσεις στον χρόνο αποτελούν ελκυστική φαντασίωση και όχι σπάνια ανάλογες προβολές στο μέλλον έχουν καταγραφεί, αλλά με μικρή, κατά κανόνα, επιτυχία πρόβλεψης.

Οταν ανεβαίνεις μόνος στα σιωπηλά εντόσθια ενός παλαιού κτιρίου, η σιωπή έχει οσμή, η θερμοκρασία έχει το βάρος της υγρασίας. Είχα τρυπώσει στη Στοά Αθηνών, Σοφοκλέους 4, σε αυτό το πεπαλαιωμένο μέγαρο που με υποδεχόταν λάθρα στις κοιλότητές του.

Υπάρχει μια εποχή, άχρονη αλλά κατανοητή σε όλους, που μπορεί να λέγεται «όταν οι γονείς μας ήταν νέοι». Είναι εποχή πέρα από τις συμβατές αντιλήψεις του χρόνου, αφού αφορά όλες τις γενιές, όσες παρήλθαν και όσες θα έλθουν. Είναι μια εποχή, κατά κανόνα, μακρινή, οικεία εξ αντανακλάσεως και τρυφερή στα όρια του πένθους.