ΠΤΥΧΕΣ

Κατέβαινα την οδό Αλικαρνασσού στην Ακαδημία Πλάτωνος, σε μια περιοχή «αλλόκοτη» για τα αστικά γούστα, ανάμεσα σε μηχανουργεία, αποθήκες, συνεργεία και σκόρπια διαμερίσματα. Δεν υπήρχε «γειτονιά» σε εκείνο το σημείο που περπατούσα, δεν έβλεπα δηλαδή φούρνους ή μικρά μαγαζιά, αλλά μια οικονομία επισκευής και αποθήκευσης.

Υπάρχουν στιγμές στους δρόμους της Αθήνας, που μερικά σπίτια μοιάζουν ασάλευτα στον χρόνο. Να, αυτό εδώ το σπίτι στον αριθμό 75 της οδού Μαυρομιχάλη, στη Νεάπολη. Το θυμάμαι χρόνια πολλά πίσω, πόσα να είναι; Δέκα, είκοσι χρόνια, που στέκει σφραγισμένο και βουβό, σαν να ήπιε το αμίλητο νερό και να άδειασε τα σωθικά του. Το βλέπω και πάλι από μακριά να αχνοφαίνεται, γερμένο δίπλα σε ένα άλλο ερείπιο της Αθήνας.

Προσπερνώ την Ομόνοια και κατηφορίζω την Αγίου Κωνσταντίνου, με την επίγνωση ότι εδώ, σε αυτό το κομμάτι της αθηναϊκής ενδοχώρας, οι στρώσεις του χρόνου θα εμφανίζονται απροειδοποίητα, θα αιφνιδιάζουν, θα γεννούν εικόνες. Ποτέ δεν θα απαρνηθώ αυτό το παλιό κομμάτι της Αθήνας από το Μεταξουργείο ώς την πλατεία Βικτωρίας, ένα αστικό θαύμα, ακόμη και σήμερα, που είναι λεηλατημένο και συκοφαντημένο.

Ενα κτίριο που μπορεί να είχα προσπεράσει αν ήμουν διαβάτης στην οδό Κυψέλης το 1952, απέσπασε τώρα το βλέμμα μου και επιβράδυνε το βήμα μου. Λαμπύριζε στην απέναντι γωνία, σε εκείνο το αργυρόλευκο χρώμα του, λερωμένο από τον χρόνο, σκοτεινιασμένο από την αχρησία.

Λουλουδιασμένη και λουσμένη στο φως βρήκα και πάλι την οδό Αγίας Λαύρας στην Κυπριάδου. Είναι ευτυχία να περπατάς σε αυτήν την κηπούπολη ή έστω σε ό,τι απέμεινε από αυτήν, και να είναι άνοιξη και τα τρυφερά φύλλα των δέντρων να ρίχνουν τις πρώτες σκιές και οι κήποι να έχουν αυτά που πρέπει να έχουν οι αθηναϊκοί κήποι, γιασεμιά, γεράνια, γλυσίνες, μπουκαμβίλιες.

Στη στάση Κλωναρίδου επί της Πατησίων, η παλιά έπαυλη της οικογενείας που έδωσε το όνομά της στην περιοχή, έχει μείνει ένα όστρακο σε μία ξένη χώρα. Δεν είναι πολύς καιρός που είχα αγγίξει την επιδερμίδα αυτού του μοναχικού σπιτιού και εκεί, ανάμεσα στα φυλλώματα και εν μέσω μιας βαριάς σιωπής, είχα εισπνεύσει την ανάσα της, που έβγαινε σαν αόρατος ατμός από τους πόρους της.

Σε ένα συρτάρι βρέθηκε αυτός ο μικρός φάκελος σημαδεμένος με το έτος 1936. Μήνας, Μάιος. Να ήταν Πρωτομαγιά; Σταλμένος, χρόνια πίσω, σαν μια προσφορά φυλαχτών, αυτές οι τέσσερις φωτογραφίες είναι σαν μενταγιόν, σαν εκείνα τα μετάλλια προτομών που στόλιζαν θριγκούς σπιτιών ή πορσελάνες σε εταζέρες συλλεκτών…

Πόση χαρά δίνει το ξεφύλλισμα μιας παλιάς εφημερίδας… είχε φτάσει το πακέτο στο σπίτι, αυτές τις μέρες της καραντίνας, με αποστολέα ευγενή φίλο από άλλη πόλη της Ελλάδας που βρήκε έναν χάρτινο θησαυρό σε παλιά αποθήκη. Ανάμεσα στα πολύτιμα τεκμήρια άλλων εποχών και μερικά φύλλα της «Καθημερινής».

Το γνωστό σπιτάκι με τις Καρυάτιδες στην οδό Αγίων Ασωμάτων είναι ένα φυλαχτό στη μνήμη της Αθήνας. Το βρήκα σε μια σπάνια φωτογραφία από το Αρχείο του Κώστα Μπίρη, καθώς ξεφύλλιζα, μέρες που είναι, το βιβλίο που έγραψε γι’ αυτόν τον Αθηναίο-πρότυπο, ο επίσης εξαίρετος αρχιτέκτων καθηγητής, και ανιψιός του, Μάνος Γ. Μπίρης («Κώστας Η. Μπίρης, βίος αφιερωμένος στην πόλη των Αθηνών», εκδ. Μέλισσα).

Συχνά αναρωτιέμαι γιατί και πώς, ένα απλό σπίτι σε μια συνοικία της Αθήνας ή του Πειραιά του παλιού καιρού είχε μερικά πήλινα αγάλματα ως στέψη. Δεν τα βλέπεις πια συχνά. Εύθραυστα εξαρχής, και περιζήτητα αργότερα, έσπασαν, αποκαθηλώθηκαν, εκλάπησαν, λεηλατήθηκαν, διασύρθηκαν, αποϊεροποιήθηκαν.

Αυτές τις παράδοξες, μουντές, μακριές μέρες που συμπίπτουν με τον ερχομό της άνοιξης, φωτίζονται στις σήραγγες της μνήμης, πρόσωπα που αγάπησαν αυτήν την πόλη. Στους περιπάτους που έκαναν, στη σιωπή που φύλαξαν, στις φωτογραφίες που έδωσαν, χαμηλώνουμε το βλέμμα και διαστέλλουμε αυτό το αίσθημα μιας κοινής χώρας που ορίζεται εκτός γεωγραφίας.

Σε ένα κουτί με φωτογραφίες, γνέφει το αύριο όπως το φαντασιώθηκαν κάποιοι άλλοι. Στρώσεις βλεμμάτων, το ένα πάνω στο άλλο και κάπου εκεί, σε μια ρωγμή της στιγμής, συνειδητοποιείς τους ατελεύτητους κύκλους του χρόνου.