ΚΡΙΤΙΚΗ

«Είμαι ευγνώμων που έζησα την ιστορία με τον άνθρωπο ο οποίος έχει το όνομά σας, αλλά δεν μπορώ να σας την πω». Ενας άνδρας επισκέπτεται στο γηροκομείο μια υπέργηρη ηθοποιό, τη Μαργαρίτα. Την είχε γνωρίσει πριν από χρόνια, όταν δούλευε ως κομπάρσος στο Εθνικό Θέατρο. Εκείνη τον είχε βοηθήσει οικονομικά και εκείνος, τρεις δεκαετίες αργότερα, την αναζητεί με την αβέβαιη πρόθεση της εξόφλησης. 

Καθώς πλησιάζει η συμπλήρωση εκατό χρόνων από τη Μικρασιατική Kαταστροφή, το Κέντρο Μικρασιατικών Σπουδών προτείνει την ευκαιρία ανάκτησης της Σμύρνης μέσα από τη βιβλιογραφική παραγωγή της. Κυκλοφορεί σε ψηφιακό δίσκο τη «Σμυρναϊκή βιβλιογραφία 1764-1922» και μαζί τη γοητευτική εξιστόρηση της περιπέτειας των βιβλίων στην ιωνική πρωτεύουσα από την ιστορικό Ιωάννα Πετροπούλου – την έκδοση, την ανάγνωση, τη διάδοση, αλλά και την κατοπινή μάχη για την απογραφή τους.

Ο Σάκης Σερέφας γνωρίζει άριστα τη μετρική και τη στιχουργία. Κατέχει το ανθρώπινο δράμα σε βάθος. Διαθέτει (μαύρο, ιδίως) χιούμορ, αυτοσαρκασμό, καθώς και μιαν αναγνωρίσιμη βορειοελλαδίτικη ιδιοσυγκρασιακή χροιά. Ως συνισταμένη των παραπάνω, δεν εκπλήσσει το γεγονός ότι και τα 164 ποιήματα που εκδίδει συγκεντρωτικά στο υπό συζήτηση βιβλίο είναι αξιόλογα.

«Δυστυχώς, για όλους υπάρχει σπίτι σε αυτήν την πόλη». Δύο άνδρες βρίσκονται παρατημένοι, εξαιτίας μιας αναποδιάς, σε μια αδιανόητη χώρα. Ο ένας, μεσήλικας, εξοργίζεται με την απρόσμενη εξορία, ενώ ο άλλος, βαριά άρρωστος, ψυχομαχεί σε ένα αναπηρικό καρότσι.

Ο νέος τενόρος που ταχύτατα κατακτά τα λυρικά θέατρα του κόσμου δεν είναι ούτε Ιταλός ούτε ισπανόφωνος. Είναι ο Γάλλος Μπενζαμέν Μπερνέμ (Benjamin Bernheim) για τον οποίο οι φιλόμουσοι σε Δρέσδη, Ζυρίχη, Βερολίνο, Παρίσι και Λονδίνο μιλούσαν με ενθουσιασμό πολύ πριν τον ανακαλύψει η δισκογραφία.

Το προκλητικό ύφος του επαναστατημένου παιδιού δεν υπερισχύει μιας ατόφιας ποιητικής ιδιοσυγκρασίας· κάμπτεται, εντέλει, από αυτήν. Ο λόγος της, που, οριακά, απειλεί να γίνει ξύλινος, συνθηματικός, ανοίγεται την τελευταία στιγμή με θάρρος στο συναίσθημα, μεταφέροντας ικανές ποσότητες λυρικών φορτίων. Η συγκίνηση, η ομορφιά θολώνουν τις επιταγές της ιστορικής συγκυρίας.

Ενας άνδρας από την Ελλάδα πενθεί στην Κρακοβία τη νεκρή του γυναίκα. Στο μυαλό του φτερουγίζει το βιβλίο του Μαξ Πόρτερ «Η θλίψη είναι ένα πράγμα με φτερά». Στο διπλανό δωμάτιο του ξενοδοχείου του μένει μια εύθραυστη νεαρή γυναίκα από την Ιταλία.

Εχουν περάσει τουλάχιστον 25 χρόνια από τότε που γνώρισα την Καίτη Ρωμανού. Θυμάμαι κάποιες πρώτες συναντήσεις μας ως μέλη επιτροπών για βραβεία. Μου είχε κάνει εντύπωση η σοβαρότητά της και ένας λόγος λιτός, σαφής και τεκμηριωμένος. Τίποτε περιττό.

«Σημειωματάριο της απάθειας» υποτιτλίζει η Χριστίνα Καράμπελα το μικρό της βιβλίο, τρίτο κατά σειράν, μετά δύο μυθιστορήματα. Η απάθεια, που αρχειοθετούν οι σελίδες, είναι ατομική και συλλογική, απότοκη της δεκαετούς οικονομικής κρίσης. 

Το ναζιστικό παρελθόν εξακολουθεί να στοιχειώνει. Κρίμα να μην ακούγεται καλή μουσική, επειδή είχε την ατυχία να συνδεθεί με τους ναζί, πιστεύει ο Ελβετός αρχιμουσικός Μάριο Βεντσάγκο. Ατυχία; Το 1943 ανέβηκε στο Βερολίνο ο «Πύργος Ντουράντε» του Ελβετού συνθέτη Οτμαρ Σεκ (Othmar Schoeck), όπερα βασισμένη στην ομότιτλη νουβέλα (1837) του Γιόζεφ φον Αϊχεντορφ: μια ερωτική ιστορία που εκτυλίσσεται την εποχή της Γαλλικής Επανάστασης. Ο λιμπρετίστας Χέρμαν Μπούρτε, απολογητής του ναζιστικού καθεστώτος, αξιοποίησε την ευκαιρία.

H πρωτοβουλία εργαζομένων στις τέχνες Support Art Workers έφερε στο προσκήνιο, καθυστερημένα, τη δεινή οικονομική θέση πολλών καλλιτεχνών και εργαζόμενων στο θέαμα/ακρόαμα. Η «μαύρη» εργασία είναι πολύ διαδεδομένη στον χώρο των παραστατικών τεχνών (απλήρωτο το διάστημα των προβών, αδήλωτη εργασία, λίγα ένσημα κ.λπ.) και πολύ λίγοι ηθοποιοί, χορευτές, μουσικοί καλύπτουν τα απαιτούμενα κριτήρια για να πάρουν το επίδομα των 800 ευρώ ή επίδομα ανεργίας.

Υπάρχει μια πλούσια παραγωγή ελληνικής λογοτεχνίας με θέμα τη στρατιωτική ζωή σε καιρό ειρήνης και εν καιρώ πολέμου. Αναμενόμενο για μια χώρα που έζησε ποικίλες περιπέτειες εντός και εκτός της επικράτειάς της – σε αμπριά, χαρακώματα, εξωτερικά και εσωτερικά μέτωπα, θερμούς και ψυχρούς πολέμους.