Δύο Ελληνες, μία βιοϊατρική μηχανικός και ένας παιδοογκολόγος στο Πανεπιστήμιο Columbia, έχουν ενώσει τις δυνάμεις τους για την αντιμετώπιση όγκων του εγκεφάλου με τη χρήση του εστιασμένου υπερήχου. Πρόκειται για μια πρωτοποριακή μέθοδο που αφορά τη χρήση του εστιασμένου υπερήχου για να ανοίξει ο φραγμός του εγκεφάλου, για όσο διάστημα χρειάζεται να χορηγηθεί η θεραπεία.
Η βιοϊατρική μηχανικός δρ Ελίζα Κονοφάγου, καθηγήτρια στα τμήματα Νευροχειρουργικής, Ακτινολογίας και Βιοϊατρικής Μηχανικής του Columbia, και ο παιδοογκολόγος στο Ιατρικό Κέντρο Irving του Πανεπιστημίου Columbia και αναπληρωτής καθηγητής στην Ιατρική Σχολή του Columbia, Στέργιος Ζαχαρούλης, έχουν εστιάσει τις έρευνές τους στο διάχυτο διηθητικό γλοίωμα γέφυρας, έναν καρκινικό όγκο στον εγκέφαλο που εκδηλώνεται σε παιδιά. «Αυτό το γλοίωμα είναι σπάνιο, δηλαδή σε όλον τον κόσμο δεν γίνονται πάνω από 10.000 διαγνώσεις τον χρόνο, αλλά είναι ένας τρομερά επιθετικός καρκίνος», αναφέρει στην «Κ» η κ. Κονοφάγου και προσθέτει ότι «δεν κάνει μεταστάσεις, συγκεντρώνεται μόνο στον εγκέφαλο, αλλά επιτίθεται σε όλα τα κέντρα του εγκεφάλου και μέσα σε ένα χρόνο από τη διάγνωση τα παιδιά πεθαίνουν».
Σύμφωνα με την καθηγήτρια, έχουν αναπτυχθεί φάρμακα που μπορούν να σκοτώσουν τον όγκο, όμως η χορήγησή τους στην απαιτούμενη δοσολογία προκαλεί πολλές παρενέργειες στους ασθενείς. Το αποτέλεσμα είναι να μειώνεται η δόση του φαρμάκου προκειμένου να αντέξουν τις παρενέργειες τα παιδιά, όμως ταυτόχρονα μειώνεται και η αποτελεσματικότητα. Ο σκοπός της μεθόδου είναι να μπορεί να ανοίξει ο φραγμός του εγκεφάλου ώστε η μειωμένη δόση του φαρμάκου που εισέρχεται να είναι όσο αποτελεσματική είναι η κανονική δόση και να επιμηκυνθεί η επιβίωση των ασθενών.
Σκοπός της μεθόδου είναι να ανοίξει ο αιματοεγκεφαλικός φραγμός, ώστε η μειωμένη δόση του φαρμάκου να είναι όσο αποτελεσματική είναι η κανονική.
Oπως επισημαίνει, «αυτό που κάνουμε εμείς είναι να χρησιμοποιούμε τον εστιασμένο υπέρηχο, που κάνει μια μηχανική μάλαξη στον εγκέφαλο προκειμένου να ανοίξουμε τον αιματοεγκεφαλικό φραγμό, ένα τείχος που υπάρχει ανάμεσα στην κυκλοφορία του εγκεφάλου και στους νευρώνες. Ο φραγμός λειτουργεί ως ένα πρώτο φίλτρο – άμυνα για μόρια, όπως ιοί και βακτήρια, να περάσουν στον εγκέφαλο. Αυτός ο φραγμός έχει να κάνει και με τα φάρμακα. Το 99,9% των φαρμάκων δεν περνάει από τον φραγμό ή περνάει πολύ λίγο. Στο εργαστήριο, λοιπόν, δείξαμε πως όχι μόνο μπορούμε να ανοίξουμε τον φραγμό, αλλά να τον ανοίξουμε με πολύ ασφαλή τρόπο, ότι ο φραγμός επανέρχεται και ότι μπορούμε να περάσουμε μεγάλα φάρμακα». Εξηγώντας πώς ανοίγει ο φραγμός με τον εστιασμένο υπέρηχο, σημειώνει ότι πρώτα γίνεται η έγχυση μικροσκοπικών φυσαλίδων στην κυκλοφορία του αίματος. Στη συνέχεια χρησιμοποιούνται εστιασμένα ηχητικά κύματα στην περιοχή υπερήχων για να κάνουν τις φυσαλίδες να δονούνται, ανοίγοντας ένα μονοπάτι το οποίο μπορούν να ακολουθήσουν τα φάρμακα για να φτάσουν στον όγκο.
Στην πρώτη μελέτη της πρωτοποριακής αυτής μεθόδου, με τέσσερα παιδιά ασθενείς, αποδείχθηκε ότι μπορεί με επιτυχία να ανοίξει ο αιματοεγκεφαλικός φραγμός στα παιδιά και ότι περνάει το φάρμακο. Στο τέλος Σεπτεμβρίου θα ξεκινήσει η επόμενη μελέτη, στην οποία θα συμμετάσχουν έξι παιδιά.
Η κ. Κονοφάγου ξεκίνησε τις μελέτες για την εφαρμογή της συγκεκριμένης μεθόδου από το Αλτσχάιμερ. Η πρώτη ξεκίνησε πριν από πέντε χρόνια. Η δημοσίευση των αποτελεσμάτων της πριν από ένα έτος οδήγησε στη συνεργασία με τον κ. Ζαχαρούλη. «Δύο Ελληνες στο Columbia που δεν γνωριζόμασταν καθόλου, και ξαφνικά μας γνωρίζει ένας άλλος συνάδελφος», λέει χαρακτηριστικά η κ. Κονοφάγου. Σύμφωνα με την ίδια, και οι μελέτες για το Αλτσχάιμερ συνεχίζονται. «Αυτό που έχουμε δει είναι ότι με το άνοιγμα του φραγμού “ξεσηκώνονται”, με την καλή έννοια, τα μικρογλοία –κύτταρα που εμπλέκονται στην ανοσολογική επιτήρηση και στην άμυνα του κεντρικού νευρικού συστήματος– και αρχίζουν να “ξεσκονίζουν” τις πρωτεΐνες του αμυλοειδούς και Τ που υπάρχουν από φυσικού στον εγκέφαλο, όμως στους ασθενείς με Αλτσχάιμερ συσσωρεύονται. Ετσι, όταν ανοίγεις τον φραγμό είναι θεραπευτικό για τους ασθενείς. Ο φραγμός ανοίγει και όταν κάνεις γυμναστική ή αεροβική άσκηση. Η καρδιά στέλνει πολύ περισσότερο αίμα στον εγκέφαλο και η πίεση που δέχεται ο φραγμός από το αίμα είναι η ίδια μάλαξη, αλλά γίνεται με το αίμα».
Εφαρμογή σε σοβαρές παθήσεις
Αλλες παθήσεις στις οποίες θα μπορούσε να εφαρμοστεί ο εστιασμένος υπέρηχος είναι η νόσος Πάρκινσον, η σκλήρυνση κατά πλάκας και άλλες νευροεκφυλιστικές ασθένειες για τις οποίες αναπτύσσονται γονιδιακές θεραπείες.
Η δρ Κονοφάγου έχει περάσει πάνω από δύο δεκαετίες προωθώντας την επιστήμη των εστιασμένων υπερήχων. Το 2024 έλαβε το Βραβείο Οραματισμού του Ιδρύματος Εστιασμένων Υπερήχων για τη συμβολή της στον τομέα και το Columbia, με επικεφαλής το εργαστήριό της, ονομάστηκε πρόσφατα Κέντρο Αριστείας από το Ιδρυμα Εστιασμένων Υπερήχων.
Με σκοπό να προωθήσει τις κλινικές δοκιμές με την τεχνολογία του εστιασμένου υπερήχου πέρα από το εργαστήριό της και να τη βοηθήσει να φτάσει σε περισσότερους ασθενείς, η δρ Κονοφάγου ίδρυσε μαζί με τον σύζυγό της Σίμο Συμεωνίδη, πρώην μοριακό βιολόγο και ακαδημαϊκό στο Columbia και στο Harvard, την Delsona Therapeutics, μια εταιρεία spin-off από το Columbia.
Το διοικητικό συμβούλιο της εταιρείας, που έχει έδρα τη Νέα Υόρκη και σκοπεύει να ανοίξει σύντομα παράρτημα και στην Ελλάδα, αποτελείται από πολύ έμπειρα στελέχη από τον χώρο της υγείας, συμπεριλαμβανομένου και του πρώην αναπληρωτή υπουργού Υγείας Βασίλη Κοντοζαμάνη, ο οποίος διαθέτει ένα ισχυρό δίκτυο επαφών στον χώρο της βιοτεχνολογίας και των επιστημών υγείας στην Αμερική.
