ΤΗ ΛΕΥΚΗ ΠΛΑΣΤΙΚΗ ΚΑΡΕΚΛΑ στην Ελλάδα τη συναντά κανείς παντού. Στα πλακόστρωτα πεζοδρόμια, στα σοκάκια των νησιών, στις γειτονιές του Περάματος και του Κορυδαλλού, στην εξέδρα του ναυαγοσώστη στις παραλίες τη Γλυφάδας και του Παλαιού Φαλήρου, αλλά και στις αυλές ιερών μονών και εκκλησιών.
Από τη Βάρκιζα έως το Αττικό Αλσος, είναι μάλλον η καρέκλα που αγαπάμε να μισούμε. «Γεννήθηκε» στα μέσα της δεκαετίας του ’60 με την έκρηξη του πλαστικού, τότε που αγοράζαμε ακόμη τάπερ σε επιδείξεις κατ’ οίκον, και η λέξη «περιβάλλον» ήταν ακόμη άγνωστη. Είμαστε τόσο εξοικειωμένοι μαζί της, που η παρουσία της δεν μας προκαλεί καμία εντύπωση, πολλές φορές δεν την προσέχουμε καν. Αλλά είναι πάντοτε κάπου εκεί.
«Η ΠΙΟ ΣΗΜΑΝΤΙΚΗ ΚΑΡΕΚΛΑ ΤΗΣ ΕΠΟΧΗΣ ΜΑΣ»
Δεν είναι τυχαίο ότι τη συγκεκριμένη καρέκλα έχουν ξεχωρίσει οι New York Times ως ένα από τα 25 πιο σημαντικά έπιπλα των τελευταίων 100 ετών, στο πλαίσιο αφιερώματος για το περιοδικό T Magazine. Τρεις σχεδιαστές, ένας επιμελητής μουσείου, ένας καλλιτέχνης και μια ηθοποιός αποτέλεσαν την ειδική ομάδα που διερωτήθηκε αν «είναι η πιο σημαντική καρέκλα της εποχής μας».
Κανείς δεν γνωρίζει ποιος τη σχεδίασε ή πότε ακριβώς, όπως επισημαίνει το δημοσίευμα. Ωστόσο «έχει ιστορία, έχει αντιγραφεί ευρέως, έχει το δικό της “αποτύπωμα” στο design, ενώ μας επιτρέπει να μιλήσουμε για την ιστορία των πλαστικών», όπως σχολίασε η Πάολα Αντονέλι, ανώτερη επιμελήτρια αρχιτεκτονικής και σχεδιασμού του Μουσείου Μοντέρνας Τέχνης της Νέας Υόρκης, εξηγώντας το σκεπτικό της ομάδας που έκρινε πως η λευκή πλαστική καρέκλα πληροί όλα τα κριτήρια για να αναδειχθεί ως ένα από τα πιο καθοριστικά έπιπλα των τελευταίων 100 ετών.
ΑΣΧΗΜΗ, ΑΛΛΑ ΟΙΚΕΙΑ
Δεν υπάρχει αμφιβολία πως η μονομπλόκ καρέκλα, κατασκευασμένη από ένα μόνο κομμάτι λευκού πλαστικού, είναι ίσως η πιο «πανταχού παρούσα» καρέκλα στον κόσμο. Με φουσκωμένα πόδια και τη ράχη που μοιάζει με κοχύλι, είναι σχεδόν άσχημη, αλλά είναι οικεία.
Η πλαστική καρέκλα ή «καρέκλα του τσιγγάνου», όπως βαφτίστηκε, καθώς στη συλλογική μνήμη έχει συνδεθεί με τους Ρομά πλανόδιους πωλητές που γέμιζαν καρότσες με αυτές και φώναζαν από την ντουντούκα, είναι ένα κάθισμα σχεδόν αναπαυτικό. Διακοσμεί, δε, από συναυλίες στο Καλλιμάρμαρο έως και το προαύλιο της φυλακής του Κορυδαλλού. «Καρέκλα του γύφτου» την αποκαλεί και η Κατερίνα Αποστόλου, βραβευμένη αρχιτέκτονας και designer, μιλώντας στην «Κ».
«Είναι συχνό να έχουμε στην κατοχή μας αντικείμενα όχι γιατί είναι απαραιτήτως βολικά ή πρακτικά αλλά γιατί μας δημιουργούν κάποιο ισχυρό συναίσθημα που αντιπαρέρχεται την εργονομία τους. Συχνά σχολιάζουμε: “Ψιλοάβολη καρέκλα αλλά ωραίο ντιζάιν, χαμηλό τραπέζι για φαγητό αλλά ωραία χειροποίητη δουλειά. Tι ωραίος καναπές, μου θυμίζει τα παιδικά μου χρόνια κι ας είναι στενός”. Στην περίπτωση της πλαστικής καρέκλας συμβαίνει ακριβώς το ίδιο αλλά με αντίθετο πρόσημο», σημειώνει η κ. Αποστόλου περιγράφοντας πώς η καρέκλα που λατρεύουμε να μισούμε «γλίστρησε» σιγά σιγά στην καθημερινότητά μας και συμβιώνει μαζί μας.
Ολοι έχουμε κάτσει σε μία τέτοια πάρα πολλές φορές όχι από επιλογή, αλλά απλώς γιατί βρίσκεται μπροστά μας σχεδόν αναπάντεχα.
«Παρόλη την αμφιλεγόμενη, αν όχι απωθητική αισθητική της, όλοι έχουμε κάτσει σε μία τέτοια πάρα πολλές φορές όχι από επιλογή, αλλά απλώς γιατί βρίσκεται μπροστά μας σχεδόν αναπάντεχα. Eίναι φθηνή, εύκολη να την αποκτήσεις, αλλά ταυτόχρονα και άνετη. Αυτή της η συνθήκη την κάνει σχεδόν συμπαθητική, τόσο που έχει σχεδόν μετουσιωθεί σε σύμβολο ανεπιτήδευτου ανώνυμου ντιζάιν, σχεδόν κλασικού. Είναι πολλές οι φορές που έχω δελεαστεί να χρησιμοποιήσω μια από τις πιο “προσεγμένες” εκδοχές της –έχει αντιγραφεί σε μασίφ ξύλο, ντυμένη με δέρμα, σε διαφορετικά χρώματα και υλικά, κ.λπ.–, αλλά νομίζω πως η συναισθηματική της αξία βρίσκεται στην αυθεντική της μορφή: στο άσπρο μονομπλόκ πλαστικό» υπογραμμίζει η αρχιτέκτονας.
Ποια είναι όμως η απαρχή της ιστορίας της; «Αν και ο πραγματικός δημιουργός της παραμένει άγνωστος, επίσημα η πρώτη καρέκλα κατασκευάστηκε στην Ιταλία από τον designer Joe Colombo, το 1965. Αλλά δεν ήταν ακόμη “μονομπλόκ”», λέει η κ. Αποστόλου. «Eπειτα το 1967, ο Ιταλός σχεδιαστής, ο Vico Magistretti, κατασκεύασε την πρώτη πλαστική καρέκλα, ένα ενιαίο κομμάτι από fiberglass. Τον επόμενο χρόνο, η ιταλική εταιρία Kartell την έβαλε σε μαζική παραγωγή και από τότε έχει κατακλείσει τον κόσμο και τα καλοκαίρια μας».
ΠΑΝΤΑΧΟΥ ΠΑΡΟΥΣΑ
Η πλαστική καρέκλα είναι πράγματι παντού. Τη συναντήσαμε στην Κίμωλο, εκεί όπου γιαγιάδες απολαμβάνουν την απογευματινή ραστώνη, τοποθετώντας πλαστικές καρέκλες στα πλακόστρωτα στενάκια, χαζεύοντας τους τουρίστες, μαζί με γάτες που απλώνονται νωχελικά στα περβάζια.
Αυτή η εικόνα των ηλικιωμένων γυναικών που κάθονται σε καρέκλες στο πεζοδρόμιο, μια σκηνή γνώριμη και σε πολλές περιοχές της Ιταλίας όπως και της Ισπανίας, λαμβάνει χώρα όταν η ζέστη της ημέρας υποχωρεί και δίνει τη θέση της στην απογευματινή δροσιά, γνωστή στη μεσογειακή χώρα ως «tomando el fresco», δηλαδή «απολαμβάνοντας τη δροσιά». Μάλιστα, πρόσφατα στην πόλη Σάντα Φε υπήρξαν μεγάλες αντιδράσεις, όταν η τοπική αστυνομία ζήτησε να απομακρύνουν τις πλαστικές καρέκλες από τα πεζοδρόμια, επειδή «καταπατούσαν δημόσια περιουσία». Δεν είναι τυχαίο το γεγονός πως είχε ζητηθεί το «tomando el fresco» να αναγνωριστεί ως άυλη πολιτιστική κληρονομιά της UNESCO. Οι κάτοικοι ξεσηκώθηκαν και οι πλαστικές καρέκλες εξακολούθησαν να βγαίνουν στα πεζοδρόμια.
ΕΝΑ ΚΟΙΝΟ ΣΑΛΟΝΙ
Πίσω στην Αθήνα, στο Κερατσίνι, στην οδό Πανόρμου, η Ρούλα απολαμβάνει το απόγευμά της παρέα με την καλή της φίλη Aθανασία. Το μικρό σαλονάκι με τις πλαστικές καρέκλες στήνεται μπροστά στο σπίτι μόλις μπει ο Μάιος και φιλοξενεί για καφέ τις γειτόνισσες. Γέννημα-θρέμμα Κερατσινίου, η Ρούλα, αν και έχει κλιματιστικό στο σπίτι, δεν το λειτουργεί. «Εχω βρογχίτιδα και προτιμώ το φυσικό αεράκι», ομολογεί. «Ακόμη και τις πολύ ζεστές μέρες κάνει ένα ρεύμα εδώ, η ζέστη δεν παλεύεται, αλλά το βραδάκι έχει δροσιά. Βγαίνουν όλοι στη γειτονιά με τις καρέκλες τους και αναζητούν μια ανάσα».
Ακόμη και τις πολύ ζεστές μέρες κάνει ένα ρεύμα εδώ, η ζέστη δεν παλεύεται, αλλά το βραδάκι έχει δροσιά. Βγαίνουν όλοι στη γειτονιά με τις καρέκλες τους και αναζητούν μια ανάσα.
Το σπίτι ήταν για χρόνια και ψιλικατζίδικο, διηγείται, «αλλά η γειτονιά άλλαξε, άλλοι μετακόμισαν και άλλοι έφυγαν για τα ουράνια. Εχει μείνει η πινακίδα και οι αναμνήσεις» διηγείται η γυναίκα, Σμυρνιά στην καταγωγή, όπως και πολλοί άλλοι στη γειτονιά. «Τις καρέκλες τις έβγαζαν και τότε όταν ήρθαν πρόσφυγες και έπαιρναν και τις βεντάλιες και λέγανε όλοι τα νέα τους. Τώρα ο κόσμος άλλαξε, και άλλαξαν και οι συνήθειες, αλλά εμείς είμαστε ακόμη εδώ». «Είναι σαν να έχεις οικογένεια, ένα κοινό σαλόνι», σχολιάζει και η Αθανασία, 28 χρόνων φυσικοθεραπεύτρια, η οποία ζει στο διπλανό σπίτι με τον γιο της. Η νεαρή κοπέλα ήρθε εδώ πριν από πέντε χρόνια από το Γαλάτσι. «Ηρθα γιατί ήθελα να βλέπω τη θάλασσα», λέει ενώ βάζει ένα φαναράκι στο τραπέζι.
ΕΝΑΣ «ΘΡΟΝΟΣ» ΓΙΑ ΤΟΝ ΛΑΟ
Η πλαστική καρέκλα για τον 95χρονο κ. Ηλία είναι ο θρόνος του, όπως μας λέει ο ίδιος. Στην πλατεία Κύπρου στο Κερατσίνι όπου κατοικεί, το σκηνικό θυμίζει κινηματογραφική ταινία. Παιδιά παίζουν μπάλα και μπουγέλο στα σιντριβάνια, έφηβα κορίτσια μοιράζονται μυστικά, μεσήλικες κάνουν την απογευματινή τους βόλτα. Ο ηλικιωμένος άντρας κάθεται έξω από το σπίτι σε μια πλαστική καρέκλα, κάθε απόγευμα. Εδώ γεννήθηκε, εδώ έζησε όλη του τη ζωή. «Δεν ακούει καλά, αλλά βλέπει τα πάντα», φωνάζει η κόρη του από το μπαλκόνι. Ο κ. Ηλίας παρακολουθεί όλα όσα συμβαίνουν στην πλατεία και ταξιδεύει πίσω στον χρόνο, στα δικά του παιδικά χρόνια. «Παλιά κυνηγούσαμε φίδια εδώ», λέει γελώντας.
Στη Νίκαια, κάτω από την πλατεία Κρήνης, στα «Γερμανικά» όπως τα ονομάζουν, ο κόσμος κάθεται έξω από τα σπίτια του. Οι πόρτες είναι ορθάνοιχτες. Στις ισόγειες κατοικίες με κεραμοσκεπή, που χτίστηκαν από τους Γερμανούς ως μέρος της αποζημίωσης προς τη χώρα μας για τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο και τοποθετήθηκαν σε διάφορους προσφυγικούς συνοικισμούς, η πλαστική καρέκλα είναι σήμα κατατεθέν. Ακόμη και στα ερημωμένα σπίτια, στα οποία κάποτε στέγασε το ελληνικό κράτος τους πρόσφυγες της Μικρασιατικής Καταστροφής, βρίσκει κανείς μια πλαστική καρέκλα ξεχασμένη.
Στις ισόγειες κατοικίες με κεραμοσκεπή, που χτίστηκαν από τους Γερμανούς ως μέρος της αποζημίωσης προς τη χώρα μας για τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, η πλαστική καρέκλα είναι σήμα κατατεθέν.
Σχετικά Αρθρα
Η κυρία Σοφία, με καταγωγή από τη Σμύρνη, θυμάται. «Ηταν γεμάτη ζωή αυτή η γειτονιά. Δεν υπήρχαν αμάξια, παιδιά έπαιζαν στον λασπωμένο δρόμο και μύριζε γιασεμί. Στήναμε εδώ απ’ έξω γάμους και γιορτές και πανηγύρια». Ο κύριος Ευριπίδης «βουτάει» και αυτός στο παρελθόν και αναπολεί. Οταν ήταν μικρός κοιμόταν στην αυλή με τη ζέστη και μετρούσε τα άστρα. «Δεν υπήρχε ρεύμα, ούτε νερό, έπαιρναν από τη νερουλού. Περπατούσαν 20 λεπτά για να φέρουν νερό. Ολοι οι γείτονες μιλούσαν μεταξύ τους και έκαναν παρέα, και οι καρέκλες ήταν παραταγμένες έξω από τα σπίτια. Μία δραχμή τα σποράκια, και ακόμη δροσερές οι νύχτες». «Αλλά ένα ουζάκι το στρώνουμε και σήμερα», σχολιάζει και ο κύριος Φώτης, γείτονας, που βρίσκεται στην παρέα.
Μερικά μέτρα πιο πέρα, ο κύριος Παναγιώτης, καθήμενος σε μια πλαστική καρέκλα, χαζεύει τους περαστικούς. Η θερμοκρασία σήμερα είναι στους 40 βαθμούς. «Τα πεζοδρόμια βράζουν», θα πει, για να περιγράψει στη συνέχεια τη γειτονιά. «Κάποιοι από εμάς κρατήσαμε τα σπίτια αυτά σχεδόν όπως ήταν όταν τα ανακαινίσαμε. Αυτά που βλέπετε γκρεμισμένα ανήκουν σε πολλούς ιδιοκτήτες που έχουν διαφορές μεταξύ τους. Αυτοί που μείναμε και γειτονεύουμε βγάζουμε τις καρέκλες στα πεζοδρόμια και τα λέμε».
Στα προσφυγικά, στις αυλές, στα πανηγύρια, στην άμμο, αλλά όχι και στα σαλόνια. Παρόλο που η πλαστική καρέκλα ήταν μια από τις μεγαλύτερες εισηγήσεις του Μοντερνισμού, στην Ελλάδα δεν κατόρθωσε ποτέ να γίνει σύμβολό του. Κάπου βαθιά μέσα στο μυαλό μας, όλοι θυμόμαστε τον τσιγγάνο να γυρίζει τις γειτονιές με μια καρότσα και να φωνάζει «καρέκλες-τραπέζια». Και η πλαστική καρέκλα παραμένει ένα λαϊκό αντικείμενο που δεν χωράει σε κανένα μουσείο, αλλά μας επέτρεψε σε όλους να συνδεθούμε, να χαζέψουμε, να φάμε, να τσακωθούμε, να δροσιστούμε και να εναποθέσουμε τα γήινά μας κορμιά.
