«Είχε λεπτή φωνή», «έκανε παρέα με κορίτσια», «τον είχαν πει γκέι». Δεν ξέρουμε –και δεν θα μάθουμε ποτέ το πιθανότερο– τι ήταν αυτό που οδήγησε ένα παιδί στα 13 του να δώσει τέλος στη ζωή του. Ξέρουμε πόσα άλλα παιδιά –ακόμα και ενήλικες– μπήκαν στη θέση του, βίωσαν το τραύμα ξανά. «Κάποιοι από εμάς από τύχη ζούμε», όπως έγραψε ένας φίλος, με αφορμή την τραγική είδηση.
Για τους περισσότερους, δεν ήταν μόνο οι λέξεις που τους πλήγωναν. Ηταν ότι δεν είχαν δίχτυ ασφαλείας. Δεν ένιωθαν την αποδοχή ούτε στο σπίτι τους. «Αν ο έφηβος δεν λάβει αποδοχή, χώρο επικοινωνίας και δυνατότητα επεξεργασίας μέσα στο σπίτι γίνεται ο ίδιος πιο αυστηρός κριτής του εαυτού του», λέει η κλινική ψυχολόγος-ψυχοθεραπεύτρια Αννα Κανδαράκη. «Μην ξεχνάμε ότι η αυτοκτονία είναι μια αρκετά συχνή σκέψη σε αυτές τις ηλικίες –υπολογίζεται από έρευνες γύρω στο 7%-8%– ενώ είναι συχνό να έχουμε προηγουμένως σημάδια αυτοτραυματισμού και απομόνωσης στα οποία οι γονείς θα πρέπει να είναι σε εγρήγορση. Εχω περιστατικά εφήβων που αυτοτραυματίζονται και η πρώτη τους σκέψη είναι να μην το μάθουν οι γονείς τους γιατί θα θυμώσουν».
Μην ξεχνάμε λέει η ίδια ότι στην εφηβεία το αίσθημα της ματαιότητας, της απόγνωσης και του φόβου είναι κυρίαρχα. «Καθώς τα ίδια τα παιδιά ακόμα δεν έχουν την ενήλικη ικανότητα να επεξεργαστούν την οποιαδήποτε διαφορετικότητα ή ακόμα και δυσκολία με ψυχραιμία, δεδομένου ότι το σημείο του εγκεφάλου, ο προμετωπιαίος φλοιός, που αφορά τον παρορμητισμό δεν είναι ακόμα ολοκληρωτικά ανεπτυγμένος, είναι πολύ επικίνδυνο να αντιδράσουν αυθόρμητα και απερίσκεπτα. Εχει μεγάλη σημασία να μην παρασυρόμαστε από την αγωνία μας ή ακόμα και από τις ενοχές μας και αντιδράμε εμείς οι ενήλικοι με λάθος τρόπο, και τελικά αντί να δημιουργούμε κλίμα ασφάλειας και εμπιστοσύνης στο παιδί να το «διώχνουμε» και να εντείνουμε το αίσθημα της μοναξιάς που αισθάνεται».
Οι αντιδράσεις
Ο ρόλος των γονιών είναι καθοριστικός για την ψυχική υγεία και την ευημερία των παιδιών που ανήκουν σε σεξουαλικές και έμφυλες μειονότητες (SGM), υποστηρίζει ο ψυχολόγος-ψυχοθεραπευτής Πρόδρομος Ταράσης.
«Οσο μεγαλύτερη υποστήριξη έχουμε στο σπίτι τόσο μικρότερα επίπεδα αυτοκτονικότητας έχουμε. Βλέπουμε δηλαδή σε έρευνες ότι ακόμα και σε πολύ επικίνδυνα γκέτο που υπάρχει πάρα πολύ μεγάλη ομοφοβία, αν υποστηρίζεται ένα παιδί από την οικογένειά του έχει μικρότερη πιθανότητα να πάθει κακό». Γενικότερα, οι αντιδράσεις και η υποστήριξη των γονέων λειτουργούν ως σημαντικοί παράγοντες που είτε προστατεύουν είτε αυξάνουν την ευαλωτότητα του παιδιού που αντιμετωπίζει μια συχνά εχθρική κοινωνία».
Οπως λέει ο ίδιος, σύμφωνα με έρευνες, οι γονείς που αναφέρουν αρνητικές ή μεικτές αντιδράσεις (π.χ., ντροπή) είναι πιο πιθανό να αναφέρουν ότι το παιδί τους βίωσε εκφοβισμό, άγχος/ανησυχία, κατάθλιψη και χρήση ουσιών τους τελευταίους έξι μήνες. Γι’ αυτό είναι κρίσιμο οι ειδικοί να αξιολογούν διεξοδικά τις γονικές αντιδράσεις και να προσφέρουν οικογενειακές συνεδρίες για να διευκολύνουν τη γονική αποδοχή.
«Είναι σημαντικό οι γονείς να κατανοήσουν και να αποδεχθούν πλήρως την ταυτότητα του παιδιού τους, ξεπερνώντας την απλή “ανοχή” προς μια ολόψυχη αποδοχή, καθώς η ανοχή μπορεί να εξακολουθεί να εμποδίζει την πλήρη έκφραση της ταυτότητας του παιδιού».
Η επαφή, η επικοινωνία με τα παιδιά θα πρέπει να εδραιώνεται από νωρίς. «Λέω σε γονείς 5χρονων να κάνουν οικογενειακό συμβούλιο μια φορά την εβδομάδα –ας το λένε όπως θέλουν– όπου θα συζητούν τα του νηπιαγωγείου ή ό,τι άλλο απασχολεί το παιδί και το θεωρούν περιττό», λέει η ψυχολόγος-παιδοψυχολόγος Αντιγόνη Γινοπούλου. «Ή το κάνουν για λίγο και μετά το σταματάνε λες και είναι αντιβίωση. Κι όμως αν έχεις καθιερώσει μια τέτοια επικοινωνία, πιο εύκολα θα ανοιχτεί όταν του συμβεί κάτι». Οι γονείς οφείλουν επίσης να ενισχύσουν το παιδί να καλλιεργήσει καλές και σταθερές φιλίες. «Είναι συνήθως τα μοναχικά παιδιά που πέφτουν θύματα μπούλινγκ. Οταν το παιδί έχει ένα σταθερό φίλο, αυτός θα λειτουργήσει προστατευτικά, θα μπορέσει να συζητήσει τρόπους να το χειριστεί».
