«Ενας καθηγητής φιλοσοφίας και συγγραφέας, μία γιατρός, ένας δικηγόρος και μια αρχιτέκτων μπαίνουν στο γραφείο τους». Δεν είναι ανέκδοτο. Είναι η αρχή ενός ρεπορτάζ που φιλοδοξεί να καταγράψει τον βαθμό επιρροής της έσχατης τεχνολογικής επανάστασης στην επαγγελματική τους ρουτίνα. Πόσο ChatGPT υπάρχει σε ένα δικόγραφο, σε μια ιατρική γνωμάτευση, σε ένα κτίριο, σε ένα φιλοσοφικό ανάγνωσμα;
Το πιο δύσκολο κομμάτι ήταν να βρούμε Ελληνες συγγραφείς να μας μιλήσουν για τη σχέση τους με τα δημοφιλή προγράμματα της τεχνητής νοημοσύνης. Μπαίνουν ποτέ στον πειρασμό να ζητήσουν «βοήθεια» όταν η μούσα τούς εγκαταλείπει; Ομως η λογοτεχνία μοιάζει με το έσχατο καταφύγιο των τελευταίων ρομαντικών.
Ο καθηγητής
«Μέχρι το τέλος αυτής της χρονιάς η τεχνητή νοημοσύνη θα γράφει στο επίπεδο των κορυφαίων της ελληνικής γλώσσας και λογοτεχνίας. Στα αγγλικά ήδη μπορεί να γράψει στο επίπεδο λογοτεχνών που βραβεύονται με Νομπέλ. Στα ελληνικά, επειδή ήταν μικρότερος ο όγκος δεδομένων υπήρξε μια μικρή καθυστέρηση». Σαστίζω για λίγο αλλά ο Θεοφάνης Τάσης, καθηγητής Σύγχρονης Πρακτικής Φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο Alpen-Adria της Αυστρίας συνεχίζει απτόητος. Πιστεύει ότι η σχέση της τεχνητής νοημοσύνης με το σκάκι και τη μουσική έχει να μας διδάξει πολλά για το (άμεσο) μέλλον και της λογοτεχνίας. «Εδώ και σχεδόν 20 χρόνια, οι υπολογιστές μας έχουν ξεπεράσει τόσο πολύ στο σκάκι που δεν έχει πια νόημα να παίζεις μαζί τους. Το αντίστοιχο συνέβη και με τη μουσική. Κάποτε φτιάχναμε λούπες, σήμερα μπορείτε να γράψετε μόνος σας ένα τραγούδι ή μια όπερα. Το θέμα μας, λοιπόν, είναι ότι αυτό που συνέβη στο σκάκι και στη μουσική θα συμβεί και στη λογοτεχνία».
Ο Θεοφάνης Τάσης είναι και συγγραφέας. Το φθινόπωρο θα κυκλοφορήσει από τις εκδόσεις Αρμός το νέο του βιβλίο «Ψηφιακός Ανθρωπισμός 2: Τεχνητή Νοημοσύνη και Τέχνη του Βίου». Είναι ένας φιλοσοφικός στοχασμός πάνω στο τι σημαίνει να παραμένουμε άνθρωποι σε μια εποχή όπου οι μηχανές γράφουν, ερμηνεύουν και συνομιλούν μαζί μας. Αλήθεια, ο ίδιος δεν μπαίνει ποτέ στον πειρασμό; Μας απαντάει ότι χρησιμοποιεί την τεχνητή νοημοσύνη για βιβλιογραφική έρευνα ή για την οργάνωση και επιμέλεια του υλικού του – όπως κάθε άλλο ψηφιακό εργαλείο. «Η συγγραφή, όμως, και γενικότερα το φιλοσοφείν παραμένουν για μένα βαθιά ανθρώπινες πράξεις με εγγενή αξία ως μορφές μιας τέχνης του βίου», λέει στην «Κ».
Η γιατρός
Η Ελένη Λινού είναι καθηγήτρια Δερματολογίας και Επιδημιολογίας στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου του Στάνφορντ και επικεφαλής του Κέντρου Ψηφιακής Ιατρικής του Πανεπιστημίου. Πιστεύει ότι η τεχνητή νοημοσύνη έχει τη δυνατότητα να μεταμορφώσει τη ζωή μας. Και είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς άλλον σημαντικότερο τομέα που μπορούμε να το κάνουμε αυτό από την υγεία μας. «Τη στιγμή που μιλάμε αυτά τα μεγάλα γλωσσικά μοντέλα (LLM) είναι ήδη εξίσου ικανά με τους γιατρούς στη διάγνωση και την παροχή ιατρικών συμβουλών, αλλά σε πολλές περιπτώσεις είναι ακόμη πιο αποτελεσματικά τόσο από άποψη ακρίβειας όσο και ενσυναίσθησης. Αυτό λέει και η προσωπική μου εμπειρία ως δερματολόγος και κλινικός ιατρός που χρησιμοποιεί αυτά τα μοντέλα τακτικά –σχεδόν καθημερινά– τόσο για να βοηθήσω στη δημιουργία πιο λεπτομερών συστάσεων και οδηγιών προς τους ασθενείς μου, αλλά όλο και περισσότερο ως διαγνωστικό βοήθημα. Καθώς αυτά τα μοντέλα διαρκώς βελτιώνονται, ειδικά καθώς διαπιστώνουμε ότι μπορούν να χρησιμοποιήσουν πολυτροπικά δεδομένα όπως εικόνες και κείμενο, πιθανότατα θα γίνουν ακόμη πιο χρήσιμα για εμάς τους γιατρούς».
Ιατρικές δεξιότητες – Τα μεγάλα γλωσσικά μοντέλα (LLM) είναι ήδη εξίσου ικανά με τους γιατρούς στη διάγνωση και την παροχή ιατρικών συμβουλών, αλλά σε πολλές περιπτώσεις είναι ακόμη πιο αποτελεσματικά τόσο από απόψεως ακρίβειας
όσο και ενσυναίσθησης. Ελένη Λινού
Εδώ και λίγο περισσότερο από ένα χρόνο η Ελένη Λινού ηγείται του Κέντρου Ψηφιακής Ιατρικής του Πανεπιστημίου του Στάνφορντ. Στο επίκεντρο βρίσκεται προφανώς η αξιοποίηση της επανάστασης της τεχνητής νοημοσύνης. «Η αποστολή μας είναι να φέρουμε κοντά τα καλύτερα και πιο λαμπρά μυαλά της Σίλικον Βάλεϊ και του κόσμου για να λύσουμε μερικές από τις πιο πιεστικές προκλήσεις στον τομέα της υγείας. Αυτή είναι μια απίστευτα συναρπαστική στιγμή για τον τομέα της τεχνητής νοημοσύνης και της Υγείας, ωστόσο οι βασικές αρχές και αξίες παραμένουν απαράλλαχτες η ανθρωποκεντρική φροντίδα, η προστασία από πιθανές βλάβες και η διασφάλιση ότι τα οφέλη παρέχονται προς όλους, ότι κανείς δεν θα μείνει πίσω. Αυτό σημαίνει ότι εστιάζουμε πραγματικά σε έργο που δίνει προτεραιότητα σε γλώσσες με περιορισμένους πόρους, διασφαλίζοντας ότι οι ηλικιωμένοι και τα πολύ μικρά παιδιά συμπεριλαμβάνονται».
Επιπέδου Νομπέλ – Στα αγγλικά (η τεχνητή νοημοσύνη) ήδη μπορεί να γράψει στο επίπεδο λογοτεχνών που βραβεύονται με Νομπέλ. Στα ελληνικά, επειδή ήταν μικρότερος ο όγκος δεδομένων υπήρξε μια μικρή καθυστέρηση. Θεοφάνης Τάσης
Ο δικηγόρος
Για άλλους κατάρα, για άλλους ευλογία. Ρωτήστε έναν νομικό καλύτερα. Ο δικηγόρος Νίκος Πατεράκης, για παράδειγμα, δεν κρύβει τον ενθουσιασμό του έστω κι αν βάζει τις δικές του άνω τελείες. «Στην Ελλάδα η χρήση τεχνητής νοημοσύνης στη δικηγορία βρίσκεται σε αρχικό στάδιο. Ωστόσο υπάρχουν προσπάθειες ψηφιοποίησης και εισαγωγής καινοτόμων εργαλείων από πλατφόρμες παροχής νομικών πληροφοριών, νομικούς εκδοτικούς οίκους, ακόμη και από δημόσιους φορείς (solon.gov.gr). Η χρήση της μειώνει τα ανθρώπινα λάθη και μας επιτρέπει να εστιάσουμε περισσότερο σε πιο στρατηγικές και δημιουργικές πλευρές της δουλειάς μας. Είναι δυνατή ακόμη και η σύνταξη ενός προσχεδίου δικογράφου, καθώς και η επεξεργασία και ανάλυση συμβάσεων με υπόδειξη επικίνδυνων ρητρών ή ασαφών σημείων που ενδέχεται να αποτελέσουν πεδίο διένεξης των συμβαλλομένων». Ο κ. Πατεράκης μου δείχνει μια σειρά εφαρμογών που είναι διαθέσιμες ακόμη και στο κινητό του τηλέφωνο. «Η εξειδικευμένη νομολογιακή αναζήτηση, ο εντοπισμός συναφών –αλλά και αντίθετων– με το ερευνώμενο ζήτημα δικαστικών αποφάσεων και η ταχύτατη εξεύρεση κρίσιμων νομικών πληροφοριών μειώνουν σημαντικά τον χρόνο που απαιτείται για τη νομική έρευνα». Ωστόσο, στη φάση που βρισκόμαστε σήμερα, αναδύονται σοβαρές προκλήσεις, προειδοποιεί. «Σε κάθε περίπτωση η τεχνητή νοημοσύνη δεν διαθέτει ενσυναίσθηση, ηθική κρίση και βαθιά κατανόηση κοινωνικών και ανθρώπινων συνθηκών που απαιτούνται σχεδόν πάντοτε για την επίλυση νομικών ζητημάτων».
Η αρχιτέκτων
Πώς θα σας φαινόταν αν η πολυκατοικία στην οποία διαμένετε είχε σχεδιαστεί μέσω τεχνητής νοημοσύνης και οι λεκτικές οδηγίες του αρχιτέκτονα αντί για άμεσες σχεδιαστικές περιγραφές περιελάμβαναν αντικείμενα όπως… ζαρτιέρες, ροζ υδράργυρο, πεταλούδες ή χαβιάρι; Κάπως έτσι πάντως προέκυψε η πρώτη «ΑΙ πολυκατοικία» στην Ελλάδα με την επωνυμία BUTterFLY σε έναν μικρό δρόμο κοντά στην πλατεία Χαλανδρίου και την αρχιτεκτονική υπογραφή της Νεφέλης Χατζημηνά και του συνεργάτη της Νίκου Παπαβασιλείου.
Η κ. Χατζημηνά είναι αρχιτέκτων μηχανικός και ιδρύτρια του αρχιτεκτονικού γραφείου architectScripta. Απόφοιτος του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου και κάτοχος μεταπτυχιακού τίτλου από το Πανεπιστήμιο Columbia στη Νέα Υόρκη, έχει αναπτύξει μια δική της γλώσσα έμμεσων σχέσεων μεταξύ αντικειμένων για την επεξεργασία ενός «μετα-σχεδιαστικού» αποτελέσματος μέσω Τ.Ν. Οι επεξεργασίες Τ.Ν. για όλα τους τα έργα εφαρμόζονται παράλληλα σε μια σειρά κτιρίων στην Αθήνα, όπως τα πρόσφατα υλοποιημένα BUTterFLY στο Χαλάνδρι και OnyxFLY στα Βριλήσσια. «Είναι αδύνατον να έχεις την παραμικρή ιδέα για το πού θα σε οδηγήσει η συνεργασία με ένα “ψηφιακό παιδί” που τα ξέρει όλα, τα χρησιμοποιεί άφοβα χωρίς ηθικές αναστολές και με την πιο ευφάνταστη ευφυΐα». Οσο για τυχόν ενδοιασμούς που μπορεί να προκύψουν στον δρόμο, η Νεφέλη Χατζημηνά μας καθησυχάζει: «Η τεχνητή νοημοσύνη δεν χτίζει. Οσο για το σχεδιαστικό σκέλος εδώ και δεκαετίες οι αρχιτέκτονες είχαμε ψηφιακά εργαλεία στη διάθεσή μας, η διαφορά είναι ότι τώρα υπάρχει διάδραση, ένα είδος “διαλόγου”. Ετσι, για την ώρα, η τεχνητή νοημοσύνη είναι ένα ψηφιακό εργαλείο δημιουργικότητας και έγκειται σε εμάς πώς θα το χρησιμοποιήσουμε και τι κατεύθυνση θα του δώσουμε».
Δείτε αυτή τη δημοσίευση στο Instagram.
Η εικαστικός
Η εικαστικός-φωτογράφος Μαρία Μαυροπούλου έχει να φωτογραφίσει με την καλλιτεχνική της ιδιότητα εδώ και μερικά χρόνια. Κι όμως. Η φωτογραφική της παραγωγή είναι εντονότερη από ποτέ. Η αφοσίωσή της στα νέα εργαλεία της τεχνητής νοημοσύνης των οποίων είναι προνομιακός χρήστης όταν αυτά βρίσκονται ακόμα σε πειραματικό στάδιο, την έχει καταστήσει μία από τις πιο δυναμικές φωνές διεθνώς στον χώρο της. Αν και σπούδασε ζωγραφική στην ΑΣΚΤ πολύ γρήγορα την τράβηξε η τεχνολογία. «Αισθανόμουν ότι η επίδραση της τεχνολογίας με αφορούσε προσωπικά. Παρατηρούσα τη δική μου ζωή να αλλάζει, το πώς η τεχνολογία παρεμβαίνει στη σχέση μας με τους άλλους». Η πρώτη της επαφή με την Τ.Ν. ήταν το 2019, όταν άρχισε να πειραματίζεται με τα GAN (generative adversarial network), αλλά η περίοδος των lockdown αποδείχθηκε καθοριστική. «Ενιωθα μια κατάσταση κορεσμού από τη φωτογραφία, δεν έβρισκα κίνητρο να κάνω καινούργιες εικόνες, είχα την αίσθηση ότι όλα έχουν φωτογραφηθεί». Εκείνο τον καιρό ήταν που έψαξε και βρήκε άρθρα για την Τ.Ν. και πώς χρησιμοποιώντας τα εργαλεία της μπορείς να φτιάξεις εικόνες μέσα από κείμενο. «Η Τ.Ν. δεν μπορεί να παραγάγει ποτέ μία ίδια εικόνα, αρκετά παρόμοιες αλλά ποτέ ίδιες. Και σκέφτομαι εκείνο το κινέζικο ρητό “μια εικόνα χίλιες λέξεις” και ότι μια ενδιαφέρουσα προσαρμογή του στην εποχή της Τ.Ν. θα μπορούσε να είναι “μία λέξη άπειρες εικόνες”». Αισθάνεται ότι σε αυτό το περιβάλλον έχει μετακινηθεί ο ρόλος του καλλιτέχνη; «Παύεις να είσαι ο χειρώνακτας αλλά γίνεσαι ο ενορχηστρωτής, αυτός που κατευθύνει τη σκέψη. Γίνεσαι πιο πολύ ο επιμελητής, αυτός που διαλέγει από την πληθώρα των αποτελεσμάτων που παράγονται από την Τ.Ν.». Ως προς τη φωτογραφία σκέφτεται την Τ.Ν. ως έναν τρόπο ανακύκλωσης του ήδη υπάρχοντος υλικού που καταλήγει να είναι ένα είδος καθρέφτη του πολιτισμού μας «σκεφτείτε έναν ανεστραμμένο φακό που κοιτάει προς τα μέσα, προς τον πολιτισμό που τον έχει εκπαιδεύσει». Νοσταλγεί καθόλου την παραδοσιακή φωτογραφία; «Το παράδοξο είναι ότι έχει ξαναγεννηθεί η ανάγκη μου να ζωγραφίσω, προφανώς μου έλειψε η χειρωνακτική διάσταση».
