Σε μία υπερυψωμένη θέση και σε υψόμετρο 1.120 μ. στους Κάτω Λουσούς Καλαβρύτων ξεχωρίζει μία αρχοντική πυργοκατοικία με θεμέλια από τον 17ο αιώνα.
Η κυκλική σκοπιά της βορειοδυτικής γωνίας και οι πολυάριθμες τυφεκιοθυρίδες δείχνουν άμεσα στον επισκέπτη ότι δεν πρόκειται για κάποιο τυχαίο σπίτι. Είναι ο Πύργος των Πετμεζαίων ή Πετιμεζαίων. «Των κολασμένων και επικατάρατων», όπως τους είχε αποκαλέσει ο Γιουσέφ Πασάς.
Οι πέτρες των τοίχων του αποτελούν κομμάτια από το… παζλ της Ελληνικής Ιστορίας την εποχή της Τουρκοκρατίας. Σε αυτόν τον Πύργο, ύστερα από προδοσία, σκοτώθηκε το 1804 ο «αρχηγός της κλεφτουριάς των Καλαβρύτων» Αθανάσιος Πετμεζάς και κάθε τυφεκιοθυρίδα του αρχοντικού μπορεί να… αφηγηθεί και μία μάχη.
Μέχρι το 1928 οι Κάτω Λουσοί ονομάζονταν Κάτω Σουδενά. Η λέξη Σουδενά είναι σλάβικο τοπωνύμιο και σημαίνει κρύος τόπος. Και, πράγματι, ο χιονισμένος Χελμός (Αροάνια Ορη) αποτελεί την ομορφότερη… κορνίζα για το γραφικό πετρόκτιστο χωριό. Ομως τα Κάτω Σουδενά δεν δανείστηκαν το όνομά τους από το κρύο αλλά έχουν άμεση σχέση με την οικογένεια των Πετιμεζαίων και, χάρη σε αυτή, κατέκτησαν μία θέση στο πάνθεον της ιστορίας. Οι πρόγονοι των οπλαρχηγών προέρχονταν από τα Σουδενά της Ηπείρου και εγκαταστάθηκαν σε αυτή την περιοχή τον 17ο αιώνα.
«Το να μένεις σε έναν πύργο που έχει τέτοια ιστορία αποτελεί, τιμή, υπερηφάνεια και δόξα. Από εκεί και πέρα θα πρέπει να σέβεσαι την ιστορία σου. Πιστεύω ότι όλοι οι Έλληνες σεβόμαστε την ιστορία μας. Αυτός ο Πύργος είναι από τους παλαιότερους πύργους της ορεινής Πελοποννήσου. Θυμάμαι τον πατέρα μου να μου λέει ιστορίες για τα Καλάβρυτα. Για τις μάχες που είχαν γίνει στον Πύργο. Για τα λαγούμια και τις στοές που υπήρχαν σε αυτόν. Τον θυμάμαι να μου μιλάει για τον Αθανάσιο Πετμεζά, ο οποίος, μαζί με τον Κολοκοτρώνη και τον Ζαχαριά, είχαν φτιάξει την περίφημη «Τριανδρία». Το 1804 εδώ πραγματοποιήθηκε μάχη που διήρκεσε μία εβδομάδα. Τελείωσε όταν, ύστερα από προδοσία, σκοτώθηκε ο Αθανάσιος Πετμεζάς. Μάλιστα για να πειστεί η ηγεσία των Τούρκων ότι ήταν νεκρός έστειλαν το κεφάλι του στην Τρίπολη. Από αυτόν τον Πύργο πέρασαν ο Παπαφλέσσας, ο Πλαπούτας, ο Κολοκοτρώνης και άλλοι οπλαρχηγοί», δήλωσε στην «Καθημερινή» ο σημερινός ιδιοκτήτης της πυργοκατοικίας Αντώνης Πετμεζάς, αξιωματικός Π.Ν. (ε.α.).
Πηγή έμπνευσης για Γερμανό ζωγράφο και δημοτικό τραγούδι
Η οικογένεια Πετμεζά ήταν μία από αυτές που έγραψαν με το… αίμα τους σελίδες από το «βιβλίο» της Ελληνικής Επανάστασης. Συνολικά 18 μέλη της σκοτώθηκαν από τους Τούρκους. Διέθεταν δικό τους ασκέρι και πήραν μέρος σε πολλές μάχες με επιτυχία.
«Στον Πύργο κατοικούσε ο αρχηγός της Οικογένειας και στα γύρω σπίτια έμενε το ασκέρι. Οι στάβλοι με τα άλογα βρίσκονταν πιο μακριά και μπορούσες να πας σε αυτούς και μέσα από τα λαγούμια», μας είπε ο κ. Πετμεζάς.
Στις 12 Αυγούστου 1822, ο Αναγνώστης Πετμεζάς, μαζί με τον γιό του Σωτήρη, σκοτώθηκαν κοντά στην Κόρινθο σε μάχη με στρατιώτες του Δράμαλη. Ο θάνατος του Αναγνώστη έχει αποθανατιστεί από τον Γερμανό, γνωστό για τους ιστορικούς πίνακες, ζωγράφο Πίτερ φον Ες.
Η ανδρεία των Πετμεζαίων ενέπνευσε τη… λαϊκή μούσα και τα κατορθώματά τους έγιναν και δημοτικό τραγούδι: «Τι ειν’ το κακό που γίνεται στη μέση στο Λεβίδι, μήνα βουβάλια σφάζονται, μήνα θεριά μαλώνουν; -Μήτε βουβάλια σφάζονται, μήτε θεριά μαλώνουν, Πετιμεζάδες πολεμούν μ’ εννιά χιλιάδες Τούρκους…».
