Στην οθόνη του υπολογιστή, ο κέρσορας αναβοσβήνει. Ο Διονύσης, μαθητής της Γ’ Λυκείου, πληκτρολογεί βιαστικά: «Γράψε μου μια παράγραφο για την κοινωνική ανισότητα σε μια δημοκρατία». Μερικά δευτερόλεπτα αργότερα, το ChatGPT του επιστρέφει μια άρτια διατυπωμένη απάντηση. Καλύτερη απ’ ό,τι θα μπορούσε να γράψει ο ίδιος μέσα σε πέντε λεπτά και σίγουρα πιο δομημένη. Δεν θα την αντιγράψει αυτούσια, ξέρει ότι αυτό θα τον προδώσει, αλλά θα τη χρησιμοποιήσει σαν βάση. Το να είσαι μαθητής το 2025 σημαίνει να μεγαλώνεις σε έναν κόσμο όπου οι απαντήσεις δεν χρειάζονται ιδιαίτερη αναζήτηση. Χρειάζονται απλώς τη σωστή διατύπωση.
Μπορείς για παράδειγμα να του πεις να σου απαντήσει με τον τρόπο που θα εκφραζόταν ένας μαθητής λυκείου, ώστε να είναι πιο πειστική η απάντηση.
Ο Διονύσης έχει ακολουθήσει την κατεύθυνση της Πληροφορικής και ο στόχος του είναι μια σχολή σχετική με τη Μουσική και την Τεχνολογία. Ο ίδιος, όπως και οι συμμαθητές του, όχι μόνο μπαίνει στο ChatGPT από τον υπολογιστή του, αλλά έχει κατεβασμένη και την εφαρμογή του ChatGPT στο κινητό του. Oπως λέει στην «Κ», το χρησιμοποιεί για όλα τα μαθήματα, ειδικά τα θεωρητικά. «Του ζητάω να μου δώσει σχεδιαγράμματα σε εργασίες, ή του ζητάω την απάντηση σε περίπτωση που δυσκολεύομαι σε κάποια άσκηση. Λένε πως δεν αποδίδει εξίσου καλά στα μαθηματικά και τη φυσική, αυτό όμως δεν ισχύει. Πρέπει απλά να ξέρεις να δώσεις τις κατάλληλες εντολές».
Ο ίδιος αφηγείται ότι έχει υπάρξει περιστατικό με συμμαθητή του που αντί για το παραδοσιακό «σκονάκι» χρησιμοποίησε το ChatGPT την ώρα του διαγωνίσματος. «Ο καθηγητής το κατάλαβε και δημιουργήθηκε θέμα. Πρέπει να ξέρεις πώς να το χρησιμοποιήσεις για να μην “καρφωθείς”. Μπορείς για παράδειγμα να του πεις να σου απαντήσει με τον τρόπο που θα εκφραζόταν ένας μαθητής λυκείου, ώστε να είναι πιο πειστική η απάντηση».
«Δεν αντέδρασα, το δέχτηκα. Αυτή είναι η πραγματικότητα, και δεν μπορούμε ούτε να τη απαγορέψουμε, ούτε να την ελέγξουμε».
Η Ελένη, η μητέρα του Διονύση, δεν τρέφει αυταπάτες πως μπορεί να ελέγχει κάθε κίνηση των παιδιών της στο διαδίκτυο. «Για τον Διονύση γνώριζα πως χρησιμοποιεί το ChatGPT, για τα μικρότερα παιδιά μου όμως, που είναι Γ’ Γυμνασίου και Α’ Λυκείου, πίστευα αφελώς πως αγνοούν την ύπαρξή του. Oταν όμως τους ρώτησα μου απάντησαν πως ναι, το γνωρίζουν και το χρησιμοποιούν. Δεν αντέδρασα, το δέχτηκα. Αυτή είναι η πραγματικότητα, και δεν μπορούμε ούτε να την απαγορέψουμε, ούτε να την ελέγξουμε».
«Να μάθουμε στα παιδιά να κάνουν τις σωστές ερωτήσεις»
Και αν οι γονείς αποδέχονται ότι η τεχνητή νοημοσύνη είναι μέρος της νέας πραγματικότητας, οι εκπαιδευτικοί προσπαθούν ακόμα να καταλάβουν πώς θα τη διαχειριστούν. Ο Στάθης Κλήμης, καθηγητής Φυσικής σε Λύκειο της Καλύμνου, ενθαρρύνει τους μαθητές του να χρησιμοποιούν το ChatGPT σωστά, όχι απλώς ως εργαλείο παραγωγής απαντήσεων, αλλά ως αφετηρία για την ανάπτυξη της κριτικής σκέψης.
«Το στοίχημα δεν είναι αν θα χρησιμοποιούν το ChatGPT. Αλλωστε στην πλειονότητά τους το κάνουν ήδη. Για μένα δεν υφίσταται συζήτηση περί απογόρευσης. Θα ήταν σαν να είμαστε μέσα σε ένα σπίτι και να αποφασίσουμε πως θα κλείσουμε ερμητικά όλα τα παράθυρα, να μη βλέπουμε τι γίνεται έξω. Το θέμα είναι αν θα μάθουν να το αξιολογούν σωστά, να μη γίνονται παθητικοί αποδέκτες», λέει. «Πρέπει να μάθουμε στα παιδιά να κάνουν τις σωστές ερωτήσεις. Ανοίγοντας έναν διάλογο με το ChatGPT, οι μαθητές δεν παίρνουν απλώς απαντήσεις. Μαθαίνουν να το καθοδηγούν, να αναλαμβάνουν οι ίδιοι τον ρόλο του δασκάλου. Και αυτό σαν διαδικασία μπορεί να τους βοηθήσει πραγματικά να μάθουν».
Ενας μαθητής που δεν έχει ήδη ένα υπόβαθρο στις φυσικές επιστήμες, δύσκολα θα μπορέσει να αξιολογήσει τις απαντήσεις που λαμβάνει. Και αυτό άλλωστε είναι το νόημα. Να μπορείς να τις κρίνεις.
Ο ίδιος ως καθηγητής Φυσικής σχολιάζει ότι στα μαθήματα θετικής κατεύθυνσης η χρήση της τεχνητής νοημοσύνης είναι ακόμα πιο απαιτητική, αφού πολλές έννοιες απαιτούν τεχνική κατάρτιση και ακριβείς υπολογισμούς. «Ενας μαθητής που δεν έχει ήδη ένα υπόβαθρο στις φυσικές επιστήμες, δύσκολα θα μπορέσει να αξιολογήσει τις απαντήσεις που λαμβάνει», σχολιάζει. «Και αυτό άλλωστε είναι το νόημα. Να μπορείς να τις κρίνεις».
«Πρέπει να έχεις διαβάσει, να ξέρεις τι ζητάς»
Και αν στο σχολείο οι καθηγητές έχουν ακόμα έναν τρόπο να αξιολογήσουν την αυθεντικότητα των εργασιών, στο πανεπιστήμιο η κατάσταση είναι διαφορετική. Οι φοιτητές δουλεύουν σε μεγαλύτερες εργασίες, χωρίς άμεση επίβλεψη, και το ερώτημα δεν είναι πλέον «πώς θα τους πιάσουμε;» αλλά «τι σημαίνει η μάθηση σε μια εποχή όπου οι απαντήσεις είναι άμεσα διαθέσιμες;» Αν μέχρι πριν από λίγα χρόνια κάποιοι φοιτητές πλήρωναν ιδιώτες ή και γραφεία που αναλάμβαναν να τους γράψουν τις εργασίες, τώρα το κάνουν μόνοι τους, ή για την ακρίβεια με τη βοήθεια ενός chatbot. Σε διεθνές επίπεδο, γίνονται συζητήσεις για το αν το AI πρέπει να επιτρέπεται ανοιχτά στα πανεπιστήμια, αρκεί οι φοιτητές να δηλώνουν πώς το χρησιμοποίησαν. Στην Ελλάδα, η συζήτηση αυτή είναι ακόμα σε αρχικό στάδιο.
Ο Χρήστος Φραγκονικολόπουλος, κοσμήτορας στη Σχολή Κοινωνικών και Οικονομικών Επιστημών του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, παρακολουθεί τη συζήτηση γύρω από το ChatGPT τόσο ως καθηγητής όσο και ως ερευνητής. Οπως σχολιάζει, η AI έχει ήδη βρει τη θέση της στην πανεπιστημιακή κοινότητα, όχι μόνο ανάμεσα στους φοιτητές, αλλά και στους ίδιους τους καθηγητές, ιδιαίτερα των θεωρητικών επιστημών. «Τα πανεπιστήμια προβληματίζονται πάρα πολύ», αναφέρει. «Δεν υπάρχει ακόμη μια ενιαία πολιτική, ούτε ένα αξιόπιστο σύστημα ελέγχου. Δεν μπορούμε καν να ορίσουμε με σαφήνεια αν η χρήση του ChatGPT είναι λογοκλοπή ή απλώς ένα νέο εργαλείο».
«Υπάρχει πάντα ο κίνδυνος να μας κάνει πιο τεμπέληδες. Αλλά αν το χρησιμοποιήσουμε σωστά, μπορεί να γίνει ένα πραγματικά χρήσιμο εργαλείο για τη μάθηση».
Οπως ο ίδιος σχολιάζει ειδικά με τους πρωτοετείς φοιτητές, ένας καθηγητής μπορεί διαισθητικά να καταλάβει αν μια εργασία γράφτηκε με τη βοήθεια τεχνητής νοημοσύνης. Και το ερώτημα που τίθεται δεν είναι μόνο η αξιολόγηση, αλλά και η ίδια η διαδικασία της μάθησης. «Το βλέπουμε και στη δική μας δουλειά. Το ChatGPT μπορεί να σου κάνει τη ζωή πιο εύκολη, είτε στη μετάφραση είτε στη συγγραφή. Αλλά αν το χρησιμοποιείς άκριτα, χάνεται η προσωπική σου σκέψη, ο δικός σου τρόπος έκφρασης», παρατηρεί.
Ωστόσο, παρά τις αμφιβολίες, ενθαρρύνει τους φοιτητές του να συζητούν για τον ρόλο του AI και να αναρωτιούνται πώς μπορούν να το αξιοποιήσουν σωστά. «Ο διάλογος με το ChatGPT δεν είναι μονόδρομος. Σε καθοδηγεί, αλλά το καθοδηγείς και εσύ. Και για να το κάνεις σωστά, πρέπει να έχεις διαβάσει, να ξέρεις τι ζητάς». Ο ίδιος δεν φοβάται ότι το AI θα αντικαταστήσει τη γνώση. Εκείνο που τον προβληματίζει περισσότερο είναι αν, μέσα στην ευκολία που προσφέρει, μπορεί τελικά να μας κάνει λιγότερο επιμελείς. «Υπάρχει πάντα ο κίνδυνος να μας κάνει πιο τεμπέληδες», λέει. «Αλλά αν το χρησιμοποιήσουμε σωστά, μπορεί να γίνει ένα πραγματικά χρήσιμο εργαλείο για τη μάθηση».
Φωτογραφία: Shutterstock
