«Το “να ζεις καλά” δεν σημαίνει να έχεις δικό σου σπίτι»

Ο 35χρονος Γιάννης και ο μικρότερος αδελφός του, ο Δημήτρης, πήραν πρόσφατα μια δύσκολη συναισθηματικά απόφαση: πούλησαν το σπίτι που μεγάλωσαν στον Βόλο. Οι γονείς τους έχουν φύγει από τη ζωή και οι δυο τους ζουν τα τελευταία δέκα χρόνια στην Αθήνα. Μαζί με το σπίτι πούλησαν και ορισμένα κτήματα που υπήρχαν εδώ και γενιές στην οικογένειά τους. Ο στόχος τους ήταν να πάρει ο καθένας τους το μερίδιό του και να συμπληρώσουν τα χρήματά τους με ένα στεγαστικό δάνειο, ώστε να μπορέσουν να αγοράσουν από ένα διαμέρισμα στην Αθήνα. Ωστόσο, η πραγματικότητα τους απογοήτευσε.

Το δίλημμα των 30άρηδων

«Αντιστοιχούν περίπου 100.000 ευρώ στον καθένα μας και υπολόγιζα να πάρω ένα δάνειο της τάξεως των 50.000 ευρώ. Με αυτά τα χρήματα όμως δεν μπορώ να βρω τίποτα. Αυτή τη στιγμή ζω σε ένα ανακαινισμένο στούντιο περίπου 35 τ.μ. στην περιοχή του Ζωγράφου και το ενοίκιό μου είναι 430 ευρώ. Να δώσω όλα τα χρήματα που έχω στην άκρη και να χρεωθώ και ένα δάνειο που θα με αγχώσει, για να ζήσω στις ίδιες και σε ακόμα χειρότερες συνθήκες; Προτιμώ να περιμένω. Δεν γίνεται, αργά ή γρήγορα οι τιμές θα πέσουν».

Να δώσω όλα τα χρήματα που έχω στην άκρη και να χρεωθώ και ένα δάνειο που θα με αγχώσει, για να ζήσω στις ίδιες και σε ακόμα χειρότερες συνθήκες; – Γιάννης, 35 ετών.

Η περίπτωση του Γιάννη αντιπροσωπεύει ένα σύγχρονο ελληνικό δίλημμα των σημερινών 30άρηδων: να αποφασίσουν αν θα αναλάβουν το βάρος ενός στεγαστικού δανείου, που απαιτεί μακροχρόνια οικονομική δέσμευση και σταθερότητα, ή να επιλέξουν την ευελιξία της ενοικίασης, η οποία, όμως, συνοδεύεται επίσης από παράλογα υψηλά κόστη;

Το όνειρο της ιδιοκατοίκησης, που κάποτε θεωρούνταν θεμέλιο της προσωπικής και οικογενειακής σταθερότητας, τώρα αντιμετωπίζεται με σκεπτικισμό. Η αβεβαιότητα στην αγορά εργασίας, οι χαμηλοί μισθοί και οι υψηλές τιμές ακινήτων έχουν μετατρέψει την ιδιοκατοίκηση σε μια αγχωτική δέσμευση, χωρίς τα πλεονεκτήματα που κάποτε πρόσφερε.

Την ίδια στιγμή, τα στατιστικά στοιχεία της Eurostat και της Geoaxis αναδεικνύουν το χάσμα μεταξύ μισθών και τιμών ακινήτων. Κατά τη δεκαετία από το 2013 έως το 2023, η μέση ετήσια αύξηση του βασικού μισθού δεν ξεπέρασε το 2%, ενώ οι τιμές των κατοικιών αυξήθηκαν κατά 49% σε περιοχές όπως το Μαρούσι, οι Αμπελόκηποι, το Περιστέρι και το Παλαιό Φάληρο.

Αυτή η ασυμβατότητα οδηγεί πολλούς στην απόφαση να αποφεύγουν την αγορά ακινήτων, προτιμώντας την ευελιξία της ενοικίασης. Το αποτέλεσμα είναι ότι το ποσοστό ιδιοκατοίκησης μειώνεται, ενώ η «γενιά του ενοικίου» πλέον φθάνει το 27,2% του πληθυσμού το 2022, από 24,6% που ήταν το 2019.

Σύμφωνα με το Παρατηρητήριο Αξιών Διαμερισμάτων της Geoaxis, η αύξηση των ενοικίων και των τιμών αγοράς, σε συνδυασμό με τους χαμηλούς μισθούς, καθιστά την ιδιοκατοίκηση όλο και πιο απρόσιτη. «Τα ακίνητα έχουν φτάσει σε τιμές που δεν αντικατοπτρίζουν την πραγματική αξία τους ούτε ανταποκρίνονται στις οικονομικές μας δυνατότητες», σημειώνει ο Γιάννης.

Ασύμφορες επιλογές 

Η 34χρονη Εύη ζει μια διαφορετική αλλά εξίσου χαρακτηριστική πραγματικότητα. Για εκείνη, το να αγοράσει ένα σπίτι στην Αθήνα σημαίνει να αναλάβει μια υποχρέωση που θα περιορίσει τις επιλογές της.

Η ίδια δηλώνει διεύθυνση κατοικίας στην Αθήνα εδώ και πέντε χρόνια, αλλά συχνά επισκέπτεται τη Θεσσαλονίκη, όπου ζουν οι γονείς της.

«Υπάρχει ένας οικογενειακός λογαριασμός με χρήματα που προορίζονται για μένα, ώστε, όταν νιώσω έτοιμη, να έχω ένα σημαντικό κεφάλαιο που θα με βοηθήσει να αγοράσω ένα σπίτι. Πρόσφατα σε αυτό το ποσό πρόσθεσα ακόμα 50.000 ευρώ από την πώληση ενός διαμερίσματος που κληρονόμησα εξ αδιαιρέτου με τα ξαδέρφια μου. Το λογικό θα ήταν να ξεκινήσω να ψάχνω να αγοράσω ένα σπίτι εδώ στην Αθήνα που ζω, μια τέτοια κίνηση όμως με τρομάζει», εξομολογείται.

«Νιώθω πως με αυτόν τον τρόπο θα περιορίσω τις μελλοντικές μου επιλογές. Και αν φτιάξω το σπίτι που θέλω και μέσα σε λίγα χρόνια αλλάξουν τα επαγγελματικά και τα προσωπικά μου δεδομένα; Θα έχω πάντα την επιλογή να το νοικιάσω, στο μυαλό μου όμως λειτουργεί ως βαρίδι. Προτιμώ να περιμένω και να δω πώς θα διαμορφωθεί η ζωή μου, ιδιαίτερα σε σχέση με το πού –και αν– θα κάνω δική μου οικογένεια».

Και αν φτιάξω το σπίτι που θέλω και μέσα σε λίγα χρόνια αλλάξουν τα επαγγελματικά και τα προσωπικά μου δεδομένα; Θα έχω πάντα την επιλογή να το νοικιάσω, στο μυαλό μου όμως λειτουργεί ως βαρίδι. – Εύη, 34 ετών

Η αναβλητικότητα της Εύης αντικατοπτρίζει την αβεβαιότητα που χαρακτηρίζει τη «γενιά του ενοικίου», ιδίως για όσους δεν αναζητούν μια πιο σταθερή προσωπική ζωή. Ωστόσο, όπως η ίδια σημειώνει, οι περισσότεροι παντρεμένοι φίλοι της με παιδιά επιθυμούν να ζουν σε δικό τους σπίτι. «Είναι λογικό, θέλουν να διασφαλίσουν τα σχολεία των παιδιών τους, και η αποπληρωμή του δανείου είναι ευκολότερη, καθώς το μοιράζονται δύο άνθρωποι». Για την ίδια, όμως, μια τέτοια δέσμευση δεν φαίνεται απαραίτητη, τουλάχιστον στη φάση της ζωής που βρίσκεται σήμερα. Οπως όμως σημειώνει, πολλοί είναι οι φίλοι της που, αν και θέλουν διστάζουν να προβούν σε αγορά ακινήτου, εξαιτίας των παράλογα υψηλών τιμών. «Στην πραγματικότητα τα νούμερα δεν βγαίνουν», σχολιάζει η Εύη. «Νιώθεις πως είτε αγοράσεις είτε νοικιάσεις καταλήγεις ζημιωμένος, καθώς τόσο η αγορά όσο και το ενοίκιο μοιάζουν να είναι ασύμφορες επιλογές».

Αναζητώντας την ευελιξία

Παράλληλα, υπάρχουν και εκείνοι που, ενώ έχουν τη δυνατότητα της ιδιοκατοίκησης, επιλέγουν συνειδητά να μένουν στο ενοίκιο, αναζητώντας την ευελιξία που προσφέρει. Ο 40χρονος Διονύσης ανήκει σε μια τέτοια «υποκατηγορία» της generation rent. Παρόλο που διαθέτει ένα διαμέρισμα στην Κηφισιά, προτιμά να το νοικιάζει και να ζει στον Πειραιά, απολαμβάνοντας τα οφέλη της οικονομικής ευελιξίας που προσφέρει αυτή η απόφαση.

Οπως εξηγεί στην «Κ», όταν κληρονόμησε το σπίτι στην Κηφισιά πριν από επτά χρόνια, αποφάσισε να το νοικιάσει λόγω της περιοχής και του μεγέθους του. Η λογική ήταν πως η περιοχή δεν με βόλευε και πως το σπίτι ήταν μεγάλο για έναν άνθρωπο. «Το μεγαλύτερο όμως πλεονέκτημα ήταν πως εισέπραττα έναν ενοίκιο μεγαλύτερο από αυτό που έδινα. Μου έμεναν δηλαδή στην άκρη περίπου 300 – 400 ευρώ».

Αν είσαι σε δικό σου σπίτι θα μπεις στη διαδικασία να φτιάξεις κάποια πράγματα που σ’ ενοχλούν. Και αν τελικά δεν σε βολέψει; Θα έχεις κάνει αυτή την επένδυση για ποιον λόγο; – Διονύσης, 40 ετών

Πλέον το οικονομικό κίνητρο δεν είναι εξίσου σημαντικό για τον Διονύση, καθώς η ψαλίδα έχει κλείσει και τα χρήματα που του μένουν στην άκρη από το ενοίκιο είναι γύρω στα 200 ευρώ. Ωστόσο εξακολουθεί να διστάζει να προχωρήσει στην ιδιοκατοίκηση. «Οταν νοικιάζεις ένα σπίτι μπορείς να παραβλέψεις κάποια πράγματα που σ’ ενοχλούν. Είναι ο νεροχύτης της κουζίνας μικρός; Δεν πειράζει, θα τον συνηθίσεις. Είναι το κλιματιστικό τοποθετημένο σε λάθος σημείο; Θα γκρινιάξεις αλλά στο τέλος θα το ξεπεράσεις. Αν όμως είσαι σε δικό σου σπίτι θα μπεις στη διαδικασία να τα φτιάξεις όλα αυτά. Και αν τελικά δεν σε βολέψει; Θα έχεις κάνει αυτή την επένδυση για ποιον λόγο;»

Η «γενιά του ενοικίου» στην Ελλάδα μοιάζει να αντικατοπτρίζει μια πολιτισμική στροφή, όπου η ευελιξία και η δυνατότητα επιλογής κερδίζουν έδαφος απέναντι στη σταθερότητα της ιδιοκτησίας. Ταυτόχρονα, όμως, αυτή η νέα πραγματικότητα είναι σε μεγάλο βαθμό προϊόν της οικονομικής πίεσης και της ακρίβειας. Οι τιμές ακινήτων έχουν εκτοξευτεί σε επίπεδα απρόσιτα για πολλούς νέους, ενώ τα ενοίκια αυξάνονται συνεχώς, απορροφώντας μεγάλο ποσοστό του μηνιαίου εισοδήματός τους. Ετσι, το «να ζεις καλά» δεν σημαίνει απαραίτητα το «να έχεις δικό σου σπίτι». Αντίθετα, μπορεί να σημαίνει το να έχεις τον έλεγχο της ζωής σου, προσαρμόζοντάς τη στις πραγματικές σου ανάγκες και προτεραιότητες, και ας μην έχεις το πολυπόθητο «κεραμίδι» των παλαιότερων γενεών, πάνω από το κεφάλι σου.