Μετά τη μεγάλη μάχη με τον καρκίνο οι επιζώντες βρίσκονται αντιμέτωποι με την απειλή της κατάθλιψης. Πρόσφατη μεγάλη μελέτη στις ΗΠΑ που δημοσιεύθηκε στο JAMA Network Open ανέλυσε τα δεδομένα 53.769 ανθρώπων ηλικίας 66 ετών και άνω, οι οποίοι είχαν επιβιώσει τουλάχιστον πέντε χρόνια μετά τη διάγνωση του καρκίνου τους. Στο διάστημα μεταξύ του 5ου και του 10ου έτους από τη διάγνωση, τα ποσοστά εμφάνισης κατάθλιψης ήταν αξιοσημείωτα: 13,3% στις γυναίκες με ιστορικό καρκίνου μαστού, 11,8% σε όσους είχαν διαγνωστεί με καρκίνο του παχέος εντέρου και 8,7% στους άνδρες που είχαν νοσήσει από καρκίνο του προστάτη. Τα ποσοστά αυτά υπερβαίνουν κατά πολύ την αντίστοιχη επίπτωση στον γενικό πληθυσμό της ίδιας ηλικίας, υπογραμμίζοντας πως η επιβίωση από τον καρκίνο συνοδεύεται από μακροχρόνιες ψυχολογικές επιπτώσεις, που συχνά δεν γίνονται άμεσα αντιληπτές.
Σύμφωνα με τη μελέτη, τρεις παράγοντες σχετίζονται με τον αυξημένο κίνδυνο όψιμης κατάθλιψης. Ο πρώτος είναι η οικονομική ευαλωτότητα. Ατομα με χαμηλό εισόδημα είχαν από 25% έως 38% μεγαλύτερη πιθανότητα να εκδηλώσουν καθυστερημένη κατάθλιψη. Ο δεύτερος παράγοντας είναι η ύπαρξη πολλαπλών προβλημάτων υγείας. Επιζώντες που ήδη κατά την περίοδο της διάγνωσης είχαν τρεις ή περισσότερες χρόνιες παθήσεις εμφάνισαν σαφώς αυξημένο κίνδυνο ψυχικής επιβάρυνσης στα χρόνια που ακολούθησαν. Και ο τρίτος, ίσως ο ισχυρότερος παράγοντας, είναι το προϋπάρχον άγχος. Ανθρωποι με ιστορικό αγχώδους διαταραχής είχαν διπλάσια ή και τριπλάσια πιθανότητα να εμφανίσουν κατάθλιψη αργότερα, με τους άνδρες που είχαν νοσήσει από καρκίνο του προστάτη να εμφανίζουν τον υψηλότερο σχετικό κίνδυνο.
Στο ερώτημα γιατί η κατάθλιψη εμφανίζεται τόσο αργά, οι ειδικοί απαντούν ότι η περίοδος μετά τον καρκίνο χαρακτηρίζεται από μια προσπάθεια επαναφοράς στη «φυσιολογική» ζωή, ωστόσο οι επιζώντες συχνά συνεχίζουν να αντιμετωπίζουν χρόνια κόπωση, πόνους, ορμονικές αλλαγές, μόνιμες παρενέργειες από τις θεραπείες, αλλά και έναν σταθερό φόβο υποτροπής. Παράλληλα, οι αλλαγές στην καθημερινότητα, στις προσωπικές σχέσεις ή στην οικονομική κατάσταση επιβαρύνουν ακόμη περισσότερο τη συναισθηματική ευεξία.
Οπως αναφέρουν η παθολόγος, καθηγήτρια Θεραπευτικής, Επιδημιολογίας, Προληπτικής Ιατρικής του ΕΚΠΑ Θεοδώρα Ψαλτοπούλου, η βιολόγος Αλεξάνδρα Σταυροπούλου και ο καθηγητής Θεραπευτικής, Ογκολογίας, Αιματολογίας και διευθυντής Θεραπευτικής Κλινικής ΕΚΠΑ, νοσοκομείο «Αλεξάνδρα», Θάνος Δημόπουλος, συνοψίζοντας τα βασικότερα σημεία της μελέτης, «τα τελευταία χρόνια, η ιατρική πρόοδος στη διάγνωση και θεραπεία του καρκίνου έχει δημιουργήσει μια νέα πραγματικότητα: όλο και περισσότεροι άνθρωποι ζουν πολλά χρόνια μετά την ασθένεια, αποτελώντας μια συνεχώς αυξανόμενη κοινότητα μακροχρόνιων επιζώντων.
Παρότι η ύφεση ή η ίαση από τη νόσο είναι αναμφίβολα μια βαθιά νίκη, η ζωή μετά τον καρκίνο δεν είναι απαλλαγμένη από προκλήσεις. Ενα από τα λιγότερο αναγνωρισμένα, αλλά ιδιαίτερα σημαντικά ζητήματα που ανακύπτουν αργά –συχνά χρόνια μετά την ολοκλήρωση των θεραπειών– είναι η εμφάνιση κατάθλιψης».
Και τονίζουν: «Η επιβίωση από τον καρκίνο αποτελεί μια βαθιά προσωπική διαδρομή που δεν τελειώνει με την τελευταία θεραπεία. Η ψυχική υγεία είναι αναπόσπαστο κομμάτι αυτής της διαδρομής και είναι σημαντικό να αναγνωρίζουμε ότι η κατάθλιψη, ακόμη και όταν εμφανίζεται χρόνια μετά, είναι μια φυσική και θεραπεύσιμη συνέπεια της συνολικής εμπειρίας της ασθένειας».
