Οι δρόμοι φτιάχτηκαν από τον άνθρωπο για να μετατοπίζεται για τις όποιες ανάγκες ή επιθυμίες του. Κατασκευάστηκαν από τη συλλογικότητα για να εξυπηρετείται, να συναλλάσσεται, να επικοινωνεί ο ένας πολίτης με τον άλλο, για να αλληλοβοηθούνται.
Για να ζουν αρμονικά οι άνθρωποι, θα πρέπει από παιδιά να μαθαίνουν να ελέγχουν τις σεξουαλικές και τις επιθετικές ενορμήσεις τους, ώστε να μη στραφούν εναντίον των άλλων, εναντίον της κοινότητας. Μέσα από την εκπαίδευση και τον πολιτισμό εγκαθίσταται στον νέο άνθρωπο ένας εσωτερικευμένος ηθικός κανόνας που υπαγορεύει τον σεβασμό στους νόμους και στον άλλον. Ομως αυτός ο ηθικός νόμος πολλές φορές είναι αρκετά χαλαρός και αρκετές φορές προσαρμόζεται ανάλογα με την ψυχική οργάνωση του καθενός.
Αυτό γίνεται αρκετά εμφανές στους δρόμους, ιδιαίτερα στις πόλεις όπου υπάρχει πυκνή κυκλοφορία. Το τροχοφόρο, ιδιαίτερα το αυτοκίνητο, είναι ένα μέσο που μπορεί οδηγήσει τον οδηγό σε κάτι επωφελές και δημιουργικό ή, αντιθέτως, σε κάτι επικίνδυνο ή και καταστροφικό. Σε ψυχολογικό επίπεδο, το αυτοκίνητο συχνά βιώνεται ως προέκταση του σώματος ή και του εαυτού σε ένα ασυνείδητο επίπεδο. Για τον λόγο αυτό κάποιες φορές σε ορισμένους οδηγούς, ένα απλό προσπέρασμα ή μια καθυστέρηση ή μια απροσεξία του άλλου οδηγού βιώνεται σαν προσωπική προσβολή, σαν επίθεση στο σώμα του και αντιδρά ανάλογα.
Ολο και συχνότερα γινόμαστε μάρτυρες μιας εγωκεντρικής ακόμη και βίαιης συμπεριφοράς στους δρόμους. Και αυτό δεν αποτελεί έκπληξη. Η βία, όπως εκδηλώνεται σε τόσα πεδία, θα εκφραστεί και στον δρόμο. Η επιθετική παρορμητικότητα, που οδηγεί σε αντικοινωνικές και επικίνδυνες πράξεις, συνήθως τη συναντούμε σε άτομα χωρίς οριοθέτηση και έλεγχο των επιθετικών ενορμήσεών τους. Το άτομο γίνεται σαν μανιασμένο αγρίμι και ο δρόμος για κάποιον άλλον οδηγό μπορεί να μετατραπεί σε απειλητικό τόπο.
Τέτοια βίαιη συμπεριφορά δεν παρατηρούμε μόνο σε ψυχοπαθολογικές περιπτώσεις, αλλά κάποιες φορές και στον άνθρωπο της διπλανής πόρτας. Αυτός ο σύγχρονος άνθρωπος ζει συνθλιμμένος από το στρες των υποχρεώσεων και την αλλοτρίωση της σύγχρονης ζωής. Μέσα στον ναρκισσιστικό πολιτισμό όπου δραστηριοποιείται, μετατρέπεται ο ίδιος σε μηχανή. Χάνει επαφή με τον εαυτό του, με τα συναισθήματά του, μένει χωρίς συναισθήματα συμπόνιας, αλληλεγγύης και σεβασμού. Χάνοντας την επαφή με τον εαυτό του, όταν νιώσει ότι θίγεται βαθύτατα, μπορεί να γίνει τύραννος για τους άλλους.
Μην ξεχνάμε ότι η Ελλάδα βρίσκεται σε μόνιμη κρίση εδώ και πάνω από δεκαπέντε χρόνια. Οικονομική κατάρρευση, υγειονομικές απειλές, πολιτική αστάθεια, κοινωνική καχυποψία. Το συλλογικό βίωμα είναι ότι τίποτα δεν είναι σταθερό, τίποτα σίγουρο, τίποτα καθαρό. Κανείς δεν εμπιστεύεται κανέναν. Ερευνες δείχνουν ότι για τον πολίτη οι περισσότεροι θεσμοί είναι αναξιόπιστοι· μόνο την οικογένειά του εμπιστεύεται και αυτό μένει να αποδειχθεί. Μέσα σε ένα τέτοιο πλαίσιο ανασφάλειας, ο δρόμος, όπως και άλλα πεδία, γίνεται χώρος εκτόνωσης: εκεί όπου ξεσπάει η αντίδραση για το στρες, το άγχος και η ματαίωση.
Στην οδική συμπεριφορά καθρεφτίζεται και η κοινωνική μας συνύπαρξη. Οταν δεν σεβόμαστε τον πεζό, τον συνεπιβάτη, τον άγνωστο οδηγό, στην ουσία δεν σεβόμαστε ούτε τον ίδιο μας τον εαυτό. Και εκεί είναι το βαθύτερο πρόβλημα. Ο αλληλοσεβασμός δεν είναι τυπική υποχρέωση· είναι στάση ζωής.
* Ο κ. Σάββας Σαββόπουλος είναι ψυχίατρος – ψυχαναλυτής.
