«Η ποίηση είναι ο χώρος όπου δεν υπάρχει θέση για όσους βλέπουν την αμυγδαλιά με τα μάτια του ξυλοκόπου. Η ποίηση είναι πολυτιμότατο δώρημα του ουρανού στον άνθρωπο. Και η εποχή μας έχει ανάγκη από ποιητές όπως η Κική Δημουλά». Το μικρό απόσπασμα από την ομιλία του Οικουμενικού Πατριάρχη κ.κ. Βαρθολομαίου, με την οποία κήρυξε την έναρξη του φετινού 9ου Διεθνούς Μαθητικού Συνεδρίου Λογοτεχνίας στην Κωνσταντινούπολη, νιώθω πως συμπυκνώνει τη φιλοσοφία και τη στόχευση των εμπνευστών του θεσμού, του Γιάννη Δεμιρτζόγλου, διευθυντή του Ζωγραφείου Λυκείου και της Ασπας Χασιώτη, γενικής διευθύντριας των Εκπαιδευτηρίων Μαντουλίδη: να γνωρίσει στους μαθητές Ελληνες σπουδαίους λογοτέχνες και να τους ανάψει τη σπίθα της φιλαναγνωσίας. Μάλιστα, το τετραήμερο συνέδριο που ολοκληρώθηκε την περασμένη Κυριακή, συνέπεσε με την Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης και πρώτη ημέρα της άνοιξης, στις 21 Μαρτίου.
Τα προηγούμενα συνέδρια ήταν αφιερωμένα στον Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη (2012), στον Κωνσταντίνο Καβάφη (2013), στον Γιώργο Σεφέρη (2014), στον Γεώργιο Βιζυηνό (2015), στον Οδυσσέα Ελύτη (2016), στον Γιώργο Θεοτοκά (2018), στον Αντώνη Σαμαράκη (2019) και τον Γιάννη Ρίτσο (2024) – η πανδημία ήταν η αιτία της διακοπής της συνέχειας.
Στο 9ο Διεθνές Μαθητικό Συνέδριο Λογοτεχνίας συμμετείχαν μαθητές από 31 δημόσια και ιδιωτικά σχολεία από την Ελλάδα και την Κύπρο έως το Γιοχάνεσμπουργκ και τη Νέα Υόρκη.
Φέτος, τιμώμενη ήταν η Κική Δημουλά. «Το συνέδριο τιμά για πρώτη φορά μια γυναίκα δημιουργό», ανέφερε η Ασπα Χασιώτη. Στο συνέδριο μετείχαν μαθητές και μαθήτριες από 31 δημόσια και ιδιωτικά σχολεία της Ελλάδας, της Κωνσταντινούπολης, της Λευκωσίας, της Λάρνακας, της Ιμβρου, του Γιοχάνεσμπουργκ και της Νέας Υόρκης. Με τη συνδρομή των εκπαιδευτικών τους, οι μαθητές προσέγγισαν το έργο της Κικής Δημουλά μέσα από θεματικές, όπως: «Στο πεζούλι του σύμπαντος σκαρφάλωσε», «Μυθικές μορφές στην ποίηση της Κικής Δημουλά», «Η ερωτικότητα στην ποιητική της Δημουλά», «Τόποι, δρόμοι και ταξίδια στην ποίησή της», «Το σώμα στην ποίηση της Κικής Δημουλά», «Σκιαγραφώντας την (υφο-)γλωσσική ταυτότητα της Κικής Δημουλά». Αρωγοί στην προετοιμασία των σχολείων ήταν τα μέλη της επιστημονικής επιτροπής του συνεδρίου, στην οποία μετείχαν διακεκριμένοι επιστήμονες (ενδεικτικά, ο Χριστόφορος Χαραλαμπάκης, ο Βασίλης Ράπανος, η Πάολα Μαρία Μινούτσι, η Φραγκίσκη Αμπατζοπούλου, η Μαίρη Μικέ), εκπαιδευτικοί και λογοτέχνες – ορισμένοι και με τις δύο ιδιότητες (όπως ο Θωμάς Κοροβίνης, η Εύη Κουτρουμπάκη, ο Στάντης Αποστολίδης, η Μυρσίνη Γκανά). Στην επιστημονική επιτροπή μετείχε και η εγγονή της Κικής Δημουλά, Βασιλική Δημουλά, επίκουρη καθηγήτρια στο Τμήμα Φιλολογίας του ΑΠΘ. Συνολικά, περί τα 400 άτομα γέμισαν τις αίθουσες του Ζωγραφείου Λυκείου και του Grand Pera, όπου έγινε η έναρξη του συνεδρίου, με κορύφωση τη συναυλία της Μαρίας Φαραντούρη – ερμήνευσε ποιήματα της Δημουλά από το έργο «Το τελευταίο σώμα μου», σε μουσική του Σάκη Παπαδημητρίου.
«Η Κική Δημουλά μάς έδειξε ότι μικρός είναι ο άνθρωπος, μεγάλα είναι μόνο τα έργα του», ανέφερε η καθηγήτρια Νεοελληνικής Φιλολογίας στο ΑΠΘ Μαίρη Μικέ, «η παραξενιά δημιουργεί το ποίημα, η αντίφαση ενυπάρχει στην ποίηση της Δημουλά» πρόσθεσε η Πάολα Μαρία Μινούτσι, καθηγήτρια Νεοελληνικής Λογοτεχνίας στο Πανεπιστήμιο La Sapienza της Ρώμης και αντεπιστέλλον μέλος της Ακαδημίας Αθηνών. «Η ποίηση έχει αντικατοπτρισμούς. Δεν υπάρχει αυθεντική ερμηνεία της ποίησης αλλά παρερμηνείες της, που είναι και η μαγεία της ποίησης», συμπλήρωσε ο Χριστόφορος Χαραλαμπάκης, ομότιμος καθηγητής Γλωσσολογίας του ΕΚΠΑ και τακτικό μέλος της Ακαδημίας Αθηνών. Απευθυνόμενος στους μαθητές, ο κ. Χαραλαμπάκης είπε ότι «δεν είναι άσχημο να μη γνωρίζετε κάτι. Ασχημο είναι να μην ψάχνετε να βρείτε αυτό για το οποίο σας δημιουργήθηκε περιέργεια».
Ιδιαίτερη παρουσία του συνεδρίου ήταν η Eλση Δημουλά, κόρη της τιμώμενης ποιήτριας. Στην εναρκτήρια ομιλία της σκιαγράφησε την προσωπικότητα της μητέρας της, πέρα από την ιδιότητά της ως δημιουργού: ως γυναίκας, μητέρας, εργαζόμενης, επαναστάτριας. Με θερμά λόγια απευθύνθηκε στους μαθητές, προτρέποντάς τους να αγκαλιάσουν τη γνώση και να τολμούν να εκφράζονται μέσω της ποίησης και της φαντασίας. Κατά τη διάρκεια του συνεδρίου παρακολούθησε όλες τις συζητήσεις, ανοιχτή να απαντήσει στις ερωτήσεις των παιδιών για τη ζωή με τη μητέρα της. Κάτι που εντυπωσίασε τους μαθητές.
Τα παιδιά και οι εκπαιδευτικοί επισκέφθηκαν την Αγία Σοφία, τη Βασιλική Κινστέρνα και φυσικά το Πατριαρχείο. Σε αυτούς είχε στραμμένο το βλέμμα πάντα το αεικίνητο «μάτι» του συνεδρίου, ο Γιάννης Δεμιρτζόγλου. Από το να τους προσέχει στις διαβάσεις των δρόμων της Κωνσταντινούπολης, από το να ενδιαφέρεται για τα γεύματα και τις μετακινήσεις τους, από το να δίνει πληροφορίες για τους χώρους που επισκέφθηκαν. Ο Γιάννης Δεμιρτζόγλου έκλεισε το τετραήμερο στη φορτισμένη επίσκεψη στη Θεολογική Σχολή της Χάλκης, λέγοντας ότι «το συνέδριο στόχευσε στο να γνωρίσετε την Πόλη. Το 1924 ήμασταν 230.000, σήμερα 2.000. Να έρχεστε στην Πόλη για επίσκεψη, για σπουδές – αυτό μας δίνει δύναμη. Η παρουσία σας εδώ μας βοηθάει να συνεχίσουμε στη γη των προγόνων μας να διατηρούμε τη φλόγα άσβεστη στο καντήλι της Ρωμιοσύνης».
