Η «Κ» ξεχωρίζει ιδέες, τάσεις και αντιπαραθέσεις που αναδύθηκαν τη χρονιά που φεύγει και σφράγισαν τη ζωή στην Ελλάδα. Από το πώς χτίζουμε, πώς τρώμε, πώς αδυνατίζουμε, μέχρι το πώς διασκεδάζουμε και πώς μετακινούμαστε μέσα στις πόλεις.
1. ΝΟΚ: Η αέναη υποτροπή του πανωσηκώματος
Τα παράδοξα της ελληνικής ζωής: ένας νόμος που είχε τη στάμπα του «οικολογικού» κατέπεσε στο ανώτατο ακυρωτικό δικαστήριο 13 χρόνια μετά ως δυνητικός καταστροφέας της ελληνικής πόλης. Ο Νέος Οικοδομικός Κανονισμός γεννήθηκε στις αρχές της ελληνικής κρίσης, ένα από τα λίγα νομοθετήματα της κυβέρνησης του Γιώργου Παπανδρέου που δεν είχαν να κάνουν με τις μνημονιακές υποχρεώσεις της χώρας, και είχε στόχο την ενεργειακή αναβάθμιση των νέων οικοδομών (με αντάλλαγμα κάποια κίνητρα επιπλέον ύψους και συντελεστή δόμησης) και σε δεύτερο πλάνο την αναζωογόνηση της καταρρέουσας οικοδομικής δραστηριότητας. Το τελευταίο δεν επιτεύχθηκε πριν από την τελευταία φάση της οικονομικής κρίσης. Οταν λοιπόν μετά το 2018-19 η ελληνική οικοδομή πήρε ξανά μπροστά, άρχισαν να εμφανίζονται τα αποτελέσματα ενός κατά τα άλλα «πράσινου» νόμου: η νέα κυβέρνηση ενεργοποίησε τη συνδυαστική εφαρμογή των κινήτρων του ΝΟΚ με αποτέλεσμα θηριώδεις κατασκευές μιας αισθητικής καρμπόν με πληθωρικά στηθαία γκρίζας, κατά προτίμηση, απόχρωσης εκεί που μέχρι πριν από λίγους μήνες επιβίωναν μονοκατοικίες, μικροί κήποι και πεύκα. Προάστια αλλά και γειτονιές της Αθήνας, από τη Γλυφάδα και την Κηφισιά μέχρι το Χαλάνδρι και τη Νέα Σμύρνη, σαρώθηκαν από ένα νέο κύμα ανοικοδόμησης που έκανε ακόμα πιο ασφυκτικό το τοπίο της ήδη επιβαρυμένης αθηναϊκής συνθήκης. Και αντέδρασαν ακόμα και αυτοί που λίγοι περίμεναν να αντιδράσουν: δήμαρχοι εκλεγμένοι με το κυβερνών κόμμα πρωτοστάτησαν στις διαμαρτυρίες, οι οποίες πάντως έπιασαν τόπο καθώς ο «πράσινος» (και όχι πια τόσο νέος) οικοδομικός κανονισμός αποτελεί εδώ και λίγες εβδομάδες παρελθόν.
2. Wokemania: Από τον μπλε Διόνυσο, στον μπλε Αντώνη
Οι Ολυμπιακοί Αγώνες θα πρόσφεραν ένα διάλειμμα. Από τους πολέμους, την ακρίβεια, τη διάχυτη τοξικότητα, τις αισθητές παρενέργειες της κλιματικής αλλαγής. Κι επιπλέον τους φιλοξενούσε το Παρίσι. Ολυμπιακοί, καλοκαίρι, Παρίσι· τι περισσότερο να ζητήσει κανείς από το 2024; Μέχρι που στηθήκαμε μπροστά στις οθόνες μας, στα κλιματιζόμενα λίβινγκ ρουμ, για να δούμε το γαλλικό υπερθέαμα. Δεν χρειάστηκε περισσότερο από μισή ώρα για να πάρουν φωτιά τα πληκτρολόγια. Η τελετή έναρξης των Ολυμπιακών Αγώνων του Παρισιού, ένα ελαφρώς παιδαριώδες, τεχνηέντως «ιερόσυλο» και μάλλον χωρίς χιούμορ μανιφέστο συμπερίληψης, απελευθέρωσε μια καταπιεσμένη κοινωνική διαίρεση. Η προβοκατόρικη αναπαράσταση ενός παγανιστικού γλεντιού των θεών του Ολύμπου που παρερμηνεύτηκε ως βλάσφημη διακωμώδηση του «Μυστικού Δείπνου» του Λεονάρντο ντα Βίντσι με επικεφαλής μια ντραγκ κουίν κι έναν «μπλε» Διόνυσο που θύμιζε τον Μπαμπαστρούμφ αποδείχθηκε το ιδανικό καύσιμο για να αναποδογυρίσει η όλη συζήτηση για τα δικαιώματα και την περίφημη woke κουλτούρα (κουλτούρα αφύπνισης). Τρεις μήνες μετά, η άνετη επικράτηση του Ντόναλντ Τραμπ ερμηνεύθηκε ως μια ακόμα επιβεβαίωση του «αντι-woke» ρεύματος που «επιτέλους» αντιδρά. Ολα τα εκλογικά στραπάτσα του δυτικού κόσμου, από τη Γαλλία και τη Γερμανία μέχρι τις ΗΠΑ και την Ελλάδα, αποδίδονται πλέον στο νέο δίπολο. Η χώρα μας δεν μπορούσε να μείνει έξω από το πανηγύρι. Ο πρώην πρωθυπουργός Αντώνης Σαμαράς επέδειξε ελάχιστη αντίσταση στον πειρασμό να διεκδικήσει το δικό του μερίδιο από τη νέα κοίτη πολιτικής δημαγωγίας κάνοντας λόγο, ανάμεσα σε άλλα, για «τα ορφανά του δικαιωματισμού που είδαν ξαφνικά το “φως το αληθινό”». Λίγες μέρες νωρίτερα ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης είχε υποστηρίξει συνομιλώντας με τον Γάλλο συγγραφέα Πασκάλ Μπρικνέρ ότι «ευτυχώς στην Ελλάδα δεν υφίσταται woke ατζέντα όπως στις ΗΠΑ», συνδέοντας την κουλτούρα της αφύπνισης με την «τυραννία των μειοψηφιών». Από κάπου ο πραγματικός αρχαίος θεός Διόνυσος θα πρέπει να το διασκεδάζει πολύ.
3. 112: Ο βόμβος της ρουτίνας των φυσικών καταστροφών
Το ξημέρωμα της 12ης Αυγούστου βρήκε χιλιάδες κατοίκους των βορειοανατολικών προαστίων που διατρέχουν τους πρόποδες της Πεντέλης να δέχονται διαδοχικά μηνύματα του «112» για εκκένωση των σπιτιών τους. Οι ψηφιακές εκκλήσεις τούς καλούσαν να εγκαταλείψουν τις εστίες τους (σε πολλές περιπτώσεις κοινά διαμερίσματα αστικών πολυκατοικιών) και να απομακρυνθούν προς τα οικιστικά κέντρα του Χαλανδρίου ή των Βριλησσίων. Για πρώτη φορά μετά τη μεγάλη πυρκαγιά του 1981 η φωτιά είχε μπει ξανά στην πόλη. Ολεθρος. Αυτό που φαινόταν μέχρι την προηγούμενη μέρα εφικτό (μέχρι δηλαδή να βραχυκυκλώσει μια κολόνα της ΔΕΗ στον Βαρνάβα κι ένας σπινθήρας τη λάθος ώρα και τη λάθος στιγμή να διασπείρει με μανιασμένη ταχύτητα την καταστροφή), μια αρκετά ικανοποιητική έως τότε εξέλιξη της πιο απαιτητικής αντιπυρικής περιόδου των τελευταίων ετών, είχε καταρρεύσει μέσα σε λίγες ώρες. Η περιβαλλοντική καταστροφή αβυσσαλέα, αλλά για άλλη μια φορά η κυβέρνηση έπαιζε το χαρτί των ανθρώπινων ζωών που σώθηκαν χάρη στις προληπτικές εκκενώσεις αμιγώς αστικών περιοχών μέσω «112» – με τη θλιβερή εξαίρεση της 60χρονης Μολδαβής που βρέθηκε νεκρή στη βιοτεχνία χονδρεμπορίου λουλουδιών όπου εργαζόταν, στο Πάτημα Βριλησσίων. Ο ενιαίος αριθμός έκτακτης ανάγκης «112» που τέθηκε σε δοκιμαστική εφαρμογή λίγες μόνο εβδομάδες μετά τον πρώτο εκλογικό θρίαμβο του Κυριάκου Μητσοτάκη τον Ιούλιο του 2019, κινδύνευσε πολλές φορές να συντριβεί στις μυλόπετρες του κομματικού ανταγωνισμού. Ταυτίστηκε με το επιτελικό κράτος του νέου πρωθυπουργικού σχήματος και για καλό και για κακό. Ενώ την ίδια στιγμή έθετε την τεχνολογία στην υπηρεσία της υπέρτατης προτεραιότητας (τη σωτηρία της ανθρώπινης ζωής) ταυτόχρονα θόλωνε τις ευθύνες για τα ετησίως εκατοντάδες χιλιάδες στρέμματα καμένης γης με τα οποία κινδυνεύει να ταυτιστεί η διακυβέρνηση Μητσοτάκη. Η απάντηση από το Μαξίμου θα μπορούσε να είναι γραμμένη στα ισπανικά: «Κοιτάξτε τι συνέβη στη Βαλένθια και τα ξαναλέμε».
4. Μετρό Θεσσαλονίκης: Το «μ» της μεμψιμοιρίας
Ηταν το πιο πολυαναμενόμενο δημόσιο έργο του πρώτου μισού του ελληνικού 21ου αιώνα που συζητιόταν πια περισσότερο ως ανέκδοτο και λιγότερο ως τεχνικό επίτευγμα. Υστερα από 18 χρόνια αναμονής η πρώτη γραμμή του μετρό της Θεσσαλονίκης θα εγκαινιαζόταν επιτέλους την τελευταία ημέρα του Νοεμβρίου. Αλλά ο κύκλος της χλεύης και της αέναης αυτοϋπονόμευσης δεν είχε κλείσει ακόμα. «Πρόχειρο». «Αδιάφορο». «Ατεχνο». «Ανέμπνευστο». Η φασαρία για το λογότυπο του μετρό της Θεσσαλονίκης κράτησε όσο κρατούν περίπου όλοι οι διαδικτυακοί καβγάδες: λίγο περισσότερο από 24 ώρες. Δύο εβδομάδες μετά, με τα πανηγυρικά εγκαίνια του πρώτου σύγχρονου μέσου σταθερής τροχιάς της πόλης να επικαλύπτουν κάθε γκρίνια και διάθεση ειρωνείας, το θέμα θεωρείτο λήξαν. Ούτως ή άλλως η τροφή των βουλιμικών μέσων κοινωνικής δικτύωσης σε σχέση με το βορειοελλαδίτικο μετρό μοιάζει ανεξάντλητη στο διηνεκές: νερά που στάζουν, ανελκυστήρες που δεν λειτουργούν (όπως Αθήνα), χειρόγραφες ανακοινώσεις που θυμίζουν γραμματεία κάποιας ξεχασμένης ΔΟΥ, συρμοί που ακινητοποιούνται ανάμεσα σε σταθμούς. Κανείς εκτός πόλης δεν ξέρει πού αρχίζει η αλήθεια και πού τελειώνει το τρολάρισμα και η αντικυβερνητική σαχλαμάρα. Το παράδοξο με το λογότυπο του μετρό είναι ότι ίσως έκρυβε περισσότερη ουσία από τους κουβάδες και τη χαρτούρα της βαθιάς ελληνικής γραφειοκρατίας. Δύο άγονοι διαγωνισμοί της τελευταίας στιγμής, με τα σημαντικότερα γραφεία της εγχώριας δημιουργικής κοινότητας να βγαίνουν «εκτός» και να γίνεται απευθείας ανάθεση σε μια πανελληνίως άγνωστη γραφιστική εταιρεία προσέφεραν μια πολύ συνοπτική εικόνα για τις προτεραιότητες της ελληνικής διοίκησης όσον αφορά την αισθητική εκπαίδευση των Νεοελλήνων, ανάμεσα σε άλλα. Τελικά, αυτό το αθώο, σχεδόν παιδικό πεζό «μ», που παραπέμπει στον βυζαντινό τρόπο χειρόγραφης καλλιγραφικής γραφής, ως αναφορά στη βυζαντινή ιστορία της πόλης, παραήταν καλό αν αναλογιστεί κανείς τι προηγήθηκε.
5. Βερμούδα στο γραφείο: Η απενοχοποίηση της τουριστικής περιβολής
Το 2024 έχει γράψει ήδη Ιστορία. Εχουμε πίσω μας το θερμότερο ελληνικό καλοκαίρι όλων των εποχών ή τουλάχιστον από τα χρόνια που διατηρούνται στατιστικά στοιχεία, δηλαδή από τα μέσα του 19ου αιώνα και μετά. Ο Ιούνιος και ο Ιούλιος ήταν οι πιο ζεστοί στη μετεωρολογική ιστορία της χώρας, ενώ ο φετινός Αύγουστος καταγράφηκε ως ο δεύτερος θερμότερος πίσω από τον Αύγουστο του 2021. Παρ’ όλα αυτά οι αριθμοί δεν περιγράφουν όλη την αλήθεια. Δεν ήταν απλώς ότι έκανε πολλή ζέστη. Εκανε παρατεταμένη ζέστη για ολόκληρες εβδομάδες στη σειρά, ακόμα και τη νύχτα, ο ένας καύσωνας να διαδέχεται τον άλλο, με τη μέγιστη θερμοκρασία σπάνια να πέφτει κάτω από τους 36 ή τους 37 βαθμούς. Οι Αθηναίοι, στην απελπισμένη τους προσπάθεια να προσαρμοστούν στις νέες συνθήκες, αλλάζουν συνήθειες δεκαετιών. Ενδυματολογικά, η βερμούδα και το πέδιλο «κανονικοποιούνται» ως καθημερινά αξεσουάρ, ακόμα και στους επαγγελματικούς χώρους, πάλαι ποτέ άβατα για στυλιστικούς πειραματισμούς. Αλλά δεν είναι θέμα στυλ. Μια πραγματικότητα που είχαμε μεταθέσει χρονικά για πολύ αργότερα κάνει επίδειξη δύναμης επισπεύδοντας αλλαγές μπροστά στα μάτια μας. Ακόμα και το παραδοσιακό θερινό καταφύγιο των κατοίκων των ελληνικών πόλεων, το μπαλκόνι του διαμερίσματος, έγινε ξαφνικά αφιλόξενο κι ερήμωσε. Ποιος λογικός άνθρωπος είναι διατεθειμένος να χαρεί μια «δροσιά» της τάξης των 32 βαθμών μέσα στη νύχτα;
6. «Slots» στην εστίαση: Φάγετε και φύγετε
«Σας ενημερώνουμε ότι υπάρχει διαθέσιμο ένα τραπεζάκι από τις 9 μέχρι τις 11 το βράδυ, είστε εντάξει;». Η ευγενική φωνή από την άλλη άκρη της τηλεφωνικής γραμμής είναι σαφής. Μπορεί να είστε αρκετά τυχερός που βρήκατε τραπέζι (ή «τραπεζάκι») Παρασκευή βράδυ στο ακριβοθώρητο εστιατόριο που σας σύστησαν οι φίλοι σας, αλλά όχι τόσο τυχερός ώστε να το έχετε στη διάθεσή σας για όσο σας καπνίσει. Το 2024 δεν είναι 2005· ούτε καν 2019. Σε μια χώρα που μπουσουλάει ύστερα από μια πανδημία και τη μεγαλύτερη οικονομική κρίση στην πρόσφατη Ιστορία της, η εστίαση και η βραδινή έξοδος είναι η νέα πολυτέλεια. Το εστιατόριο δεν είναι πια το μέρος όπου θα συναντήσεις τους φίλους σου και θα περάσεις καλά. Είναι προορισμός, εμπειρία, τεκμήριο κοινωνικού στάτους, προθάλαμος του «Master Chef». Σε αυτό το αλλοπρόσαλλο περιβάλλον τα time slots (κρατήσεις με συγκεκριμένη ώρα άφιξης και αναχώρησης ώστε να εξυπηρετηθούν όσο το δυνατόν περισσότεροι πελάτες σε ώρες αιχμής) είναι το κερασάκι στην τούρτα μιας παράδοξης εξίσωσης που στη μία άκρη της έχει το πληθωριστικό άγος και στην άλλη τη γαστρονομική εκζήτηση και την κοινωνική πόζα. Την ίδια ώρα, κάποιοι στην Τράπεζα της Ελλάδος ξεσκονίζουν τα κιτάπια τους προσπαθώντας να καταλάβουν αν το 2024 παρουσιάζει ανησυχητικές ομοιότητες με την ξιπασιά και τον καταναλωτικό ευδαιμονισμό άλλων, όχι τόσο μακρινών εποχών.
7. Καλλιμάρμαρο: Το νέο συναυλιακό hotspot
Το 2023 εξέπνευσε με τη μεγάλη αγωνία του ολυμπιακού στεγάστρου. Θα ήταν στατικώς επαρκές για να αντέξει τα ντεσιμπέλ και τα χοροπηδητά 65.000 θεατών στις δύο προγραμματισμένες sold out συναυλίες των Coldplay τον Ιούλιο που μας πέρασε; Τελικά το τεχνικό ζήτημα που είχε οδηγήσει εσπευσμένα στο κλείσιμο του ΟΑΚΑ τον Σεπτέμβριο του 2023 δεν ήταν τόσο σοβαρό όσο είχε υπονοηθεί. Ομως οι αμφιβολίες που γέννησε αυτή η έστω προσωρινή παύση έδωσαν την ευκαιρία σε ένα άλλο Στάδιο, κατά πολύ αρχαιότερο και μεγαλοπρεπέστερο, το Παναθηναϊκό, στο κέντρο της πόλης, να αναδειχθεί εκ νέου ως χώρος φιλοξενίας μεγάλων καλλιτεχνικών, κυρίως, γεγονότων. Από τους δύο βετεράνους τενόρους Ντομίνγκο και Καρέρας μέχρι το μεγάλο αφιέρωμα του «Ολοι μαζί μπορούμε» στον Λευτέρη Παπαδόπουλο, την επετειακή εμφάνιση της Αννας Βίσση και την εκδήλωση μνήμης για τα θύματα των Τεμπών, αλλά και αθλητικά γεγονότα, όπως το τουρνουά της ΚΑΕ Παναθηναϊκός «Παύλος Γιαννακόπουλος», το Καλλιμάρμαρο φαίνεται ότι επέστρεψε για τα καλά στη ζωή της πόλης. Ωστόσο δεν είναι όλοι ευτυχισμένοι μ’ αυτό. Η πραγματοποίηση συναυλιών με προσέλευση 50.000 και 60.000 θεατών δεν είναι απλό γεγονός για μια περιοχή του κέντρου της Αθήνας. Υπάρχουν περίοικοι που ενοχλούνται από τον θόρυβο και το κλείσιμο των δρόμων, αλλά τα νέα για αυτούς δεν είναι πολύ ευχάριστα. Η ηγεσία της Ελληνικής Ολυμπιακής Επιτροπής που διαχειρίζεται το Στάδιο είναι αποφασισμένη να συνεχίσει την πολιτική της εξωστρέφειας. Ακόμα περισσότερο και ενόψει των εργασιών συντήρησης του Ηρωδείου που προβλέπεται να ξεκινήσουν το 2026.
8. Brain rot: Το «κάψιμο» των δικτυωμένων
Πέρυσι ήταν το «rizz», μια αγαπημένη λέξη της Generation Ζ για να περιγράψει τα άτομα εκείνα που έχουν το «ριζ», δηλαδή το χάρισμα της επικοινωνίας, να τραβούν την προσοχή πάνω τους και τελικά να μπορούν να γίνονται ελκυστικά στους άλλους. Φέτος, ως λέξη της χρονιάς από το περίφημο Λεξικό της Αγγλικής Γλώσσας του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης αναδείχθηκε το «Brain rot» που δεν έχει τίποτα το καλό πάνω του. Παραδόξως, οι δύο αγαπημένες λέξεις του 2023 και του 2024 έχουν κάτι κοινό: την προσοχή. Ετυμολογικά η φράση «brain rot» σημαίνει «σήψη του εγκεφάλου», κάτι πραγματικά απωθητικό και τρομακτικό μαζί, και περιγράφει την επιδείνωση της ψυχικής ή της πνευματικής κατάστασης ενός ατόμου εξαιτίας της υπερκατανάλωσης διαδικτυακού περιεχομένου. Η χρήση της έκφρασης σημείωσε αύξηση 230% μέσα στο 2024 και αποτυπώνει προφανώς την παγκόσμια ανησυχία σχετικά με τον αντίκτυπο της κατανάλωσης υπερβολικών ποσοτήτων ψηφιακών σκουπιδιών, ιδίως στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Μέσα στο 2024, και πολύ πριν από την ανάδειξη του «brain rot» σε λέξη της χρονιάς, η Αυστραλία έγινε η πρώτη χώρα στον κόσμο που νομοθέτησε την απαγόρευση της χρήσης μέσων κοινωνικής δικτύωσης σε ανηλίκους κάτω των 16 ετών. Η ελληνική κυβέρνηση εμφανίζεται διατεθειμένη να λάβει κι αυτή τα μέτρα της μέσα από μια Εθνική Στρατηγική Προστασίας των Ανηλίκων από τον Εθισμό στο Διαδίκτυο που θα ανακοινωθεί στις 30 Δεκεμβρίου. Ας ελπίσουμε ότι μια τόσο δυσοίωνη λέξη θα κάνει τελικά καλό διά της αφύπνισης.
9. Πατίνια: Μικρο-κινητικότητα μέσα στο χάος
Σας είχαν λείψει; Εκτός όλων των άλλων, μέσα στο 2024 έκαναν την επανεμφάνισή τους τα (παρατημένα) ενοικιαζόμενα πατίνια. Πού να αποδώσουμε την εξέλιξη αυτή; Στην ακμαία τουριστική μας βιομηχανία; Στη διάδοση της λεγόμενης αστικής «μικροκινητικότητας», δηλαδή τη μετακίνηση μέσα στην πόλη με οχήματα φιλικά προς το περιβάλλον; Είναι αλήθεια και τα δύο. Το ηλεκτρικό πατίνι έχει καταστεί ιδιαίτερα δημοφιλές κατά την πανδημική περίοδο ως μια σοβαρή εναλλακτική πρόταση μεταφοράς, κυρίως από νεότερες ηλικίες που το χρησιμοποιούν για σχετικά μικρές ή και μεσαίες αποστάσεις. Αλλά και με τα πατίνια κινδυνεύει να γίνει αυτό που έγινε και με τα ποδήλατα τη δεκαετία της κρίσης: η αύξηση της χρήσης τους δεν συνοδεύτηκε από σοβαρά μέτρα περιφρούρησης της ασφάλειάς τους και ελέγχου της νομιμότητάς τους. Σε μια πόλη που όλο το πλάτος του οδοστρώματος έχει παραδοθεί αμαχητί στο Ι.Χ., η μετακίνηση με πατίνι ενέχει σημαντικό βαθμό διακινδύνευσης. Χωρίς αναλυτικό κανονιστικό πλαίσιο, ο Κώδικας Οδικής Κυκλοφορίας αναφέρει πως το όριο ταχύτητας για τα πατίνια είναι τα 25 χιλιόμετρα την ώρα και ορίζει ότι πρέπει να κινούνται στον ποδηλατόδρομο και οι οδηγοί τους να φορούν κράνος. Τι συμβαίνει απ’ όλα αυτά; Το γνωστό χάος που ζήσαμε και με τα ποδήλατα στο παρελθόν. Πατίνια να κινούνται με ιλιγγιώδη ταχύτητα στον δρόμο, να κάνουν ελιγμούς ανάμεσα σε οχήματα ή πεζούς, ανήλικοι (και τουρίστες) να το βλέπουν περισσότερο σαν παιχνίδι και λιγότερο ως μέσο μεταφοράς. Χωρίς θεσπισμένους χώρους στάθμευσης, χωρίς κίνητρα και έλεγχο στον δρόμο, άλλη μια ευκαιρία βιώσιμης κινητικότητας κινδυνεύει να βουλιάξει σε ένα περιβάλλον γενικευμένης αδιαφορίας. Οι εταιρείες ενοικίασης κοινόχρηστων ηλεκτρικών πατινιών είδαν (ξανά) φως και μπήκαν, αλλά σε ένα τόσο απορρυθμισμένο και ανεξέλεγκτο τοπίο κι αυτός ο νέος γύρος εξωστρέφειας μοιάζει εκ νέου καταδικασμένος.
10. Panic buttons: Το SOS της ελληνικής οικογένειας
Και μετά τις γυναικοκτονίες, η εφηβική παραβατικότητα. Μέσα στο 2024, η οικογένεια, το μαλακό υπογάστριο της ελληνικής κοινωνίας, δοκιμάστηκε εκ νέου. Τα απόνερα των διαδοχικών κρίσεων και της πανδημίας συνεχίζουν να παράγουν εξακολουθητικά ενδοοικογενειακές παθολογίες και οριακές συμπεριφορές που καθόλου σπάνια έχουν κατάληξη τον θάνατο του θύματος. Αν και τα νούμερα παραπέμπουν σε αλλεπάλληλα ρεκόρ, κανείς δεν ξέρει αν αυτή η ατμομηχανή του ζόφου είναι όντως πρωτοφανής και «σημείο των καιρών», σύμφωνα με το αθάνατο δημοσιογραφικό κλισέ, ή τώρα τα θύματα απλώς μιλάνε και ζητούν βοήθεια. «Πάτησα το panic button, δεν ήρθε η αστυνομία, απλώς πήρα τα παιδιά μου και τρέχαμε να φύγουμε. Υστερα από 31 λεπτά με πήρε η αστυνομία για να με ενημερώσει ότι πάτησα το panic button. Λέω, “το γνωρίζω ότι το πάτησα” και μου είπαν να πάω στο Τμήμα». Αυτή η πρόσφατη τηλεοπτική εξομολόγηση μιας νέας γυναίκας από τη Λέσβο μπορεί να αδικεί ελαφρώς το πιο σημαντικό ψηφιακό εργαλείο που έχει θεσπίσει η ελληνική πολιτεία για να προστατέψει τις γυναίκες από τους κακοποιητές τους, αλλά δείχνει έως ένα βαθμό πού βρισκόμαστε σήμερα. Η επέκταση της προστατευτικής ομπρέλας της εφαρμογής της Ελληνικής Αστυνομίας και των Συμβουλευτικών Κέντρων της Γενικής Γραμματείας Ισότητας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων για κινητά στα ενήλικα θύματα ενδοοικογενειακής βίας (από τον περασμένο Ιούνιο) αλλά και σταδιακά και σε όσους ανηλίκους έχουν εκτεθεί σε περιστατικά σχολικού εκφοβισμού είναι ένας επιπλέον κρίκος προστασίας για τα εν δυνάμει θύματα οριακών ψυχισμών και υποψήφιων δολοφόνων. Σύμφωνα με τα στοιχεία του υπουργείου Κοινωνικής Συνοχής και Οικογένειας, από τις αρχές του έτους και μέχρι τα τέλη Σεπτεμβρίου 12.000 γυναίκες είχαν ζητήσει ενημέρωση για το panic button, 4.000 το είχαν εγκαταστήσει και 513 χρειάστηκε να το ενεργοποιήσουν. Το ταμπού του φόβου σπάει.
11. Ozempic: Η φαρμακολογία του lifestyle
Πόσοι γνώριζαν πριν από το 2024 τι ακριβώς είναι και τι ακριβώς κάνει η δραστική ουσία σεμαγλουτίδη; Και ποιος ενδιαφερόταν; Επισήμως, ρυθμίζει την έκκριση ινσουλίνης από το πάγκρεας με αποτέλεσμα να ελέγχεται καλύτερα ο διαβήτης. Λιγότερο επισήμως μειώνει την όρεξη και αυξάνει την αίσθηση κορεσμού στο στομάχι, με αποτέλεσμα οι άνθρωποι που το καταναλώνουν να τρώνε λιγότερο και να επιθυμούν λιγότερο λιπαρές τροφές. Δεν ακούγεται καταπληκτικό; Κυρίες και κύριοι, ιδού το φάρμακο-φαινόμενο που είναι μονίμως σε έλλειψη. Το φάρμακο που σχεδιάστηκε για την αντιμετώπιση του διαβήτη τύπου 2, αλλά που μέσα σε ελάχιστα χρόνια έγινε εξαιρετικά δημοφιλές καθώς του αναγνωρίζεται αποδεδειγμένη συμβολή στη μείωση του σωματικού βάρους. Ναι, το 2024 ήταν η χρονιά του Ozempic. Και για έναν επιπλέον λόγο: ενώ, θεωρητικά, απαιτείται συνταγογράφηση (παρεμπιπτόντως σε σύγκριση 9μήνου, στην Ελλάδα το 2021 το Ozempic και τα υπόλοιπα φάρμακα της κατηγορίας GLP-1 συνταγογραφήθηκαν σε 78.751 ασθενείς, αριθμός που εκτοξεύθηκε φέτος στις 161.080), πρακτικά δεν πολυχρειάζεται καθώς αφθονούν οι περιπτώσεις που το αγοράζουν άνευ συνταγής γιατρού. Ετσι εισερχόμαστε αθόρυβα σε μια νέα, ελαφρώς γκρίζα επικράτεια, ανάμεσα σε φαρμακευτική αγωγή και σε ένα φαρμακευτικό «lifestyle» βοήθημα, με τον ΕΟΠΥΥ να καλείται να βγάλει το φίδι από την τρύπα ελέγχοντας, θεωρητικά, γιατρούς, ειδικότητες και συνταγογραφήσεις. Εως τότε, ένας φίλος – φαρμακοποιός ποτέ δεν έβλαψε κανέναν.
12. Οι κλειδοθήκες του Airbnb: H ξενοδοχοποίηση του αθηναϊκού κέντρου
Το 2024 ξεκίνησε με Airbnb αλλά και τελείωσε με Airbnb. Πριν από ένα χρόνο άρχισε η υπαγωγή των καταλυμάτων βραχυχρόνιας μίσθωσης σε καθεστώς ΦΠΑ 13% (για όσους εκμεταλλεύονται από τρία ακίνητα και πάνω), ενώ ταυτόχρονα η ίδια κατηγορία ιδιοκτητών υποχρεώθηκε σε έναρξη επιτηδεύματος. Και ο χρόνος έκλεισε με τη νομοθέτηση ενός επιπλέον φορολογικού κινήτρου για την επιστροφή διαμερισμάτων στη μακροχρόνια μίσθωση. Τι είχε προηγηθεί; Η πρώτη δέσμη μέτρων είχε αποτύχει. Πέντε μήνες μετά την εφαρμογή τους, οι χαρακτηριστικές επιτοίχιες κλειδοθήκες που έχουν πλημμυρίσει τις εισόδους εκατοντάδων πολυκατοικιών στις κεντρικές αθηναϊκές συνοικίες, συνέχισαν να πολλαπλασιάζονται. Ο αριθμός των καταλυμάτων βραχυχρόνιας μίσθωσης άγγιξε τον περασμένο Μάιο τα 12.576 ακίνητα, σημειώνοντας ετήσια αύξηση κατά 21,3% σε σχέση με το 2023, όταν ο αντίστοιχος αριθμός διαμορφωνόταν σε 10.367 καταλύματα. Σε αυτό το περιβάλλον ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης εξήγγειλε τον Σεπτέμβριο από το βήμα της ΔΕΘ νέα μέτρα ανάσχεσης του κύματος των Airbnb: αυξημένο τέλος και, κυρίως, χαρακτηρισμό των τριών κεντρικών (και πιο επιβαρυμένων) δημοτικών διαμερισμάτων της Αθήνας ως «κορεσμένων» με αντίστοιχο «πάγωμα» έκδοσης νέων αδειών. Οι περιορισμοί θα ισχύσουν από την 1η Ιανουαρίου του 2025, θα έχουν διάρκεια τουλάχιστον ενός έτους και, ανάλογα με τα αποτελέσματα της ρύθμισης και την κινητικότητα που θα καταγραφεί, ενδέχεται να υπάρξει τόσο χρονική παράταση όσο και χωρική επέκταση του μέτρου σε άλλες γειτονιές της πόλης. Αν σε λίγους μήνες ακούσετε για νέα νομοθετική παρέμβαση θα ξέρετε: άλλη μία δέσμη μέτρων για τον περιορισμό των Airbnb θα έχει πέσει στο κενό. Ή θα έχει, απλώς, συγκρουστεί με την αδυσώπητη πραγματικότητα της τουριστικής φρενίτιδας και του άκοπου βιοπορισμού.
