Η ιστορία της Μαργαρίτας, η απώλεια ενός παιδιού και οι συνέπειες στην οικογενειακή ζωή. Η ιστορία του λεξ, non binary ατόμου, και του bullying που υπέστη εντός και εκτός σπιτιού. Η ιστορία της Νενέτας που ήρθε στον κόσμο όταν οι γονείς της ήταν μόλις δεκαέξι ετών. Η ιστορία της Ζαχαρούλας και της ακραίας ενασχόλησης με την υγιεινή διατροφή. Οι ιστορίες της Ανθής, του Ηλία, της Ελπίδας, του Αβραάμ, της Μαρίνας και δεκάδων άλλων, όλες μοναδικές, σαν τα κύματα της θάλασσας, αλλά με έναν κοινό συντελεστή: την ψυχοθεραπεία.
Αν αρχίσει, δύσκολα μπορεί κάποιος να σταματήσει να ακούει τη σειρά podcast «Narratives, ιστορίες ψυχοθεραπείας», που επιμελούνται και παρουσιάζουν εδώ και δύο χρόνια ο ψυχοθεραπευτής Πρόδρομος Ταράσης και η δημοσιογράφος Γιώτα Ζαγγανά, με πραγματικές ιστορίες ψυχοθεραπείας τις οποίες αφηγούνται οι ίδιοι οι θεραπευόμενοι. Δεν είναι από περιέργεια για τις ζωές των άλλων, είναι από θαυμασμό για τη δύναμη που υπάρχει εκεί έξω, τη διάθεση να υπερνικηθούν οι αντιξοότητες και τα εμπόδια, για την αλλαγή που μπορεί να φέρει η δουλειά με τον εαυτό μας. Τα Narratives ήταν μια ιδέα που περίμενε να γεννηθεί. Ο Πρόδρομος άκουγε πολλά χρόνια podcast, αλλά με όσα καταπιάνονταν με θέματα ψυχολογίας έπιανε τον εαυτό του να βαριέται. «Ακουγα ειδικούς να λένε κάποια θεωρία συνήθως ξεπερασμένη. Ναι, βαριόμουν να ακούω κάποιον να διαβάζει σημειώσεις από ένα textbook», παραδέχεται. «Ψυχοθεραπεία είναι κάτι άλλο, έλεγα μέσα μου, το οποίο εγώ ζούσα καθημερινά. Είναι άδικο για τον κόσμο να έχει την αίσθηση ότι το βίωμα, η μαγεία της θεραπείας, είναι αυτό».
Την ίδια περίοδο, η Γιώτα, που ήδη παρουσίαζε τα δικά της podcasts, οργάνωνε και συντόνιζε τις ομάδες στήριξης στον Ιανό, συναντήσεις για θέματα ψυχικής υγείας. «Εκεί είχα δει με τα ίδια μου τα μάτια πόσο επιδραστικό είναι το μοίρασμα, τι απήχηση έχει το μοιρασμένο βίωμα», λέει στην «Κ». «Ακόμα θυμάμαι όταν στη συνάντηση με θέμα την ενδοοικογενειακή βία, ήρθε ένα ηλικιωμένο ζευγάρι, η κυρία με σπασμένο χέρι, που τους κακοποιούσε ο γιος τους και ήθελαν να πάρουν βοήθεια. Υπάρχει κόσμος που υποφέρει και δεν ξέρει πώς να το επικοινωνήσει».
Οι δυο τους συζητούσαν συχνά πυκνά το πώς θα μπορούσαν να δημιουργήσουν μια σειρά podcast με θέμα την ψυχοθεραπεία, αλλά διαφορετικά από ό,τι γινόταν μέχρι τότε. Εμπνευσή τους στάθηκε η Εστερ Πέρελ, Βελγοαμερικανίδα ψυχοθεραπεύτρια, η οποία στο podcast «Where Should We Begin?» παρουσιάζει αληθινές συνεδρίες με ζευγάρια που έχουν δεχθεί να ηχογραφούνται. Κάπως έτσι, με ένα open call στο Instagram για ανθρώπους που έχουν κάνει ψυχοθεραπεία και θα ήθελαν να διηγηθούν τη διαδρομή τους, γεννήθηκαν τα Narratives. «Στην αρχή λέγαμε “σιγά, ποιος θα έρθει”, αλλά να που ήδη μετράμε 60 επεισόδια – με τουλάχιστον άλλους 60 καλεσμένους στην αναμονή», αναφέρει ο κ. Ταράσης, ο οποίος για την επιλογή των προσκεκλημένων κάνει μια προσυνέντευξη μαζί τους. «Το μόνο μας κριτήριο είναι η ασφάλειά τους. Είναι σημαντικό για εμάς να μην είναι σε ανοιχτή κρίση και να μην πάνε να τη διαχειριστούν μέσω του podcast. Τους εξηγούμε επίσης ότι η ηχογράφηση είναι κάτι που θα μείνει γιατί ίσως δεν το συνειδητοποιούν». Είναι προφανές ότι δεν αποκαλύπτονται προσωπικά στοιχεία και αλλοιώνονται κάποιες πληροφορίες για δική τους προστασία. Στη διάρκεια της αφήγησης, οι παρεμβάσεις των παρουσιαστών είναι περιορισμένες. Ο λόγος των συμμετεχόντων είναι στις περισσότερες περιπτώσεις δομημένος, αφηγούνται με καθηλωτικό τρόπο τις ζωές τους, αποτέλεσμα ίσως της ψυχοθεραπείας. «Να ξέρετε ότι καμιά φορά με αφορμή την αφήγηση σε ένα ακροατήριο, οργανώνουμε το βίωμά μας. Με έναν τρόπο, το να συνοψίσεις τη ζωή σου για ένα κοινό είναι κι αυτό μια θεραπευτική διαδικασία».
Ολες οι αφηγήσεις είναι γι’ αυτούς ξεχωριστές, όμως η ιστορία της Παντελίνας από την Κύπρο θα μείνει για πάντα χαραγμένη πάνω τους. Η Παντελίνα πάλευε με τη νευρική ανορεξία και είχε διηγηθεί τον αγώνα της σε ένα επεισόδιο που είχε συγκλονίσει. Η Γιώτα, έχοντας ευαισθητοποιηθεί ιδιαίτερα, διατήρησε επαφή μαζί της, προσπαθώντας με όλες της τις δυνάμεις να της εξασφαλίσει θεραπεία. Είχε κινητοποιήσει το υπουργείο στην Κύπρο, ψυχιάτρους, ειδικά κέντρα στη Θεσσαλονίκη. «Ενιωθα τεράστια χαρά μέσα μου γιατί όλα έδειχναν ότι θα τα καταφέρουμε». Ομως η Παντελίνα δεν άντεξε. Ενα μήνα πριν ενταχθεί στο πρόγραμμα «έφυγε».
Οι διατροφικές διαταραχές έρχονται και ξανάρχονται στο podcast. «Πρόκειται για μάστιγα», λέει η κ. Ζαγγανά. «Το θέμα με την αυτοεικόνα και τα πρότυπα ομορφιάς έχει ξεφύγει τελείως». Εχει παρατηρήσει όμως και άλλα επαναλαμβανόμενα μοτίβα σε σχέση με την ελληνική οικογένεια. «Η αγάπη είναι πολύ συχνά το περιτύλιγμα, είναι μια ανταπόδοση. Σου μαγειρεύω, σε κοιμίζω, σε φροντίζω, γιατί δεν μ’ αγαπάς; Βλέπουμε πολύ συχνά αυτή την “ανταποδοτική αγάπη”, ενοχές και διεκπεραίωση αντί για συναισθηματική παρουσία». Λέμε στα παιδιά μας «έχεις σπίτι, ρούχα, κινητό», άρα σ’ αγαπώ. «Μια άλλη παθογένεια της ελληνικής οικογένειας είναι ότι οι γονείς θεωρούνται άγιοι. Κι όμως εγώ ως μαμά σου δεν είμαι εδώ για να είμαι το παράδειγμά σου, αλλά ίσως το παράδειγμα προς αποφυγήν».
Η Γιώτα θυμάται την ιστορία του Ανδρέα που είχε διαγνωστεί από μικρή ηλικία με αυτοάνοσο νόσημα και μοιράστηκε τη δυσκολία να νιώσει αγάπη και αποδοχή από το οικογενειακό του περιβάλλον. «Λόγοι θρησκείας δεν επέτρεπαν να ακουστεί η επιστημονική άποψη με αποτέλεσμα χρόνια ταλαιπωρίας». Αλλη μια ξεχωριστή ιστορία είναι του Βλάση, ο οποίος είχε μεγαλώσει σε εξαιρετικά κακοποιητικό περιβάλλον, αλλά όταν διαπίστωσε με το που γεννήθηκε η κόρη του ότι επαναλαμβάνει εκείνα τα μοτίβα, βρήκε το θάρρος να πει ότι “εγώ δεν θα κάνω κακό στην οικογένειά μου” και ζήτησε βοήθεια. «Είναι πάντα φοβερό όταν κάποιος καταφέρνει να σπάσει τον κύκλο».
Η επαφή με τους άλλους
Ο Πρόδρομος Ταράσης ανασύρει την ιστορία της Ειρήνης, μιας κοπέλας στο φάσμα του αυτισμού, που είχε μπει σε μοναστήρι. «Μας διηγείται απίστευτα πράγματα για την κακοποίηση που υφίστατο από το πρωί ώς το βράδυ. Κι όμως κατάφερε να βγει, να συνδεθεί και να είναι σήμερα πολύ καλά. Εγώ που δουλεύω 23 χρόνια ως ψυχοθεραπευτής, ακούω πολλά πράγματα για πρώτη φορά. Με έχει βοηθήσει πολύ και στη δουλειά μου. Ο θεραπευτής δεν είναι μόνο οι γνώσεις του, αλλά το πώς τον έχουν αλλάξει οι άνθρωποι που έχει συναντήσει. Η επαφή με όλους αυτούς τους ανθρώπους μας έχει αλλάξει και τους δύο πάρα πολύ».
