«Εχω στρες, τι να κάνω;». Οσο ανησυχητική ακούγεται αυτή η φράση όταν προέρχεται από ένα παιδί, τόσο ανακουφιστική μπορεί να είναι. Κι αυτό γιατί ιδίως στις μικρότερες ηλικίες τα παιδιά δεν μπορούν να εκφράσουν το στρες που αισθάνονται, με αποτέλεσμα να το εκδηλώνουν με άλλους τρόπους. «Δεν κοιμούνται καλά το βράδυ, αλλάζει η όρεξή τους, τρώνε λιγότερο ή περισσότερο, γίνονται νευρικά», εξηγεί στην «Κ» ο καθηγητής Παιδιατρικής και Ενδοκρινολογίας, ακαδημαϊκός και διεθνώς αναγνωρισμένος για την έρευνά του στο Σύστημα του Στρες και τις επιδράσεις του στον άνθρωπο, Γιώργος Χρούσος. «Αλλα παιδιά κάνουν εξωτερίκευση, δηλαδή φωνάζουν, γκρινιάζουν, άλλα κάνουν εσωτερίκευση, παθαίνουν κατάθλιψη. Συχνά επίσης πονούν, έχουν πονοκεφάλους, πόνο στην κοιλιά ή αλλού. Το πώς θα εκδηλωθεί το στρες έχει σχέση με τη φτιαξιά του καθενός. Οταν βλέπεις όμως τέτοια συμπτώματα και δεν μπορείς να τα εξηγήσεις, είναι στρες».
Συζητήσαμε με τον διακεκριμένο πανεπιστημιακό με αφορμή την έκδοση «Εχω στρες, τι να κάνω;» (εκδόσεις Σοκόλη), που επιμελήθηκε με τη δρα Προαγωγής της Υγείας Νάντια Κουρμούση. Πρόκειται για μια παιδική ιστορία σε εικονογράφηση Νίκης Νεωνίδου, που αποτελεί ταυτόχρονα και έναν πλήρη οδηγό για την αναγνώριση και τη διαχείριση του στρες των παιδιών. Μάθημα πρώτο; Το στρες δεν είναι κατ’ ανάγκη κακό. «Οταν είναι στα όρια που το αντέχουμε, το στρες μάς κάνει δυνατότερους», εξηγεί ο κ. Χρούσος. Με την ενεργοποίηση του λεγόμενου Συστήματος του Στρες, ο εγκέφαλός μας παράγει ορισμένες ορμόνες –κορτιζόλη, αδρεναλίνη, νοραδρεναλίνη– που μας βοηθούν να αντεπεξέλθουμε στη δυσκολία που αντιμετωπίζουμε. Στις πιο πολλές περιπτώσεις, αυτή η διαδικασία διαρκεί από λίγα λεπτά της ώρας μέχρι 2-3 εβδομάδες και δεν βλάπτει τον οργανισμό μας. Αντιθέτως, μας εξοικειώνει με τις δυσκολίες ώστε την επόμενη φορά να είμαστε πιο ανθεκτικοί στον συγκεκριμένο στρεσογόνο παράγοντα. Ειδικά για τα παιδιά, όπως αναφέρουν οι συγγραφείς στο βιβλίο, αυτό το στρες μπορεί να είναι ακόμα και ευχάριστο και να τα οδηγεί στην αυτοβελτίωση βοηθώντας τα να αποκτήσουν νέες δεξιότητες και γνώσεις.
Πότε το στρες βλάπτει τα παιδιά; Οταν το στρεσογόνο ερέθισμα είναι πάρα πολύ έντονο, παρατεταμένο ή επαναλαμβανόμενο, όπως ένα περιστατικό εκφοβισμού ή κακοποίησης. Σε αυτές τις περιπτώσεις το στρες μπορεί να οδηγήσει σε μια χρόνια νοσογόνο κατάσταση με διάφορες εκδηλώσεις (από αποτυχία στο σχολείο και καταθλιπτικά συναισθήματα μέχρι διαταραχές του ύπνου και της διατροφής). «Ο άνθρωπος μπορεί να αντιμετωπίσει το οξύ στρες. Δεν είμαστε φτιαγμένοι να βρισκόμαστε σε μόνιμη κατάσταση στρες. Το πρόβλημα με τη σημερινή εποχή είναι ότι οι πηγές του στρες είναι ψυχοοικονομικοκοινωνικές και χρόνιες. Μπορεί να μην είναι πολύ “βαρύ” το στρες που έχουμε, αλλά το κακό είναι ότι είναι χρόνιο. Tις βραδινές ώρες πέφτουν οι ορμόνες του στρες και ο οργανισμός επανορθώνει τις βλάβες που δημιουργήθηκαν στη διάρκεια της ημέρας. Οταν και το βράδυ έχουμε στρες, δεν γίνεται η επούλωση».
Σύμφωνα με τον ίδιο, η λύση στο πρόβλημα είναι να βοηθήσουμε τα παιδιά να αποκτήσουν δεξιότητες αντιμετώπισης του στρες. Εκεί αποσκοπεί και η συγκεκριμένη έκδοση. «Τα τελευταία χρόνια η χώρα μας έχει στρεσαριστεί ιδιαίτερα, γεγονός που έχει περάσει και στα παιδιά». Σε ιδιαίτερα επιβαρυμένη θέση βρίσκεται η λεγόμενη γενιά Α, τα παιδιά που γεννήθηκαν από το ’13 και μετά. «Το βιβλίο είναι μια προσπάθεια να βοηθήσουμε τους γονείς και τους δασκάλους να βοηθήσουν τα παιδιά. Οπως περνάμε εμείς το στρες στα παιδιά, έτσι ακριβώς μπορούμε να τους περάσουμε και τεχνικές αντιμετώπισης».
