Το αν η βουλευτική έδρα ανήκει σε εκείνον/η που εκλέγεται ή στο κόμμα με τη σημαία του οποίου εξελέγη είναι ένα ερώτημα που συχνά απασχολεί σε περιόδους πολιτικής κινητικότητας, που συνοδεύονται από μετακινήσεις ή ανεξαρτητοποιήσεις βουλευτών κ.λπ.
Το Σύνταγμα δεν αφήνει περιθώρια παρερμηνειών. Η έδρα ανήκει σε εκείνον που εκλέγεται, ο οποίος έχει απόλυτη ελευθερία γνώμης και ενεργεί κατά συνείδηση. Το δε αξίωμα του βουλευτή δεν είναι ανακλητό. Ούτε από το εκλογικό σώμα ούτε από τα κομματικά όργανα. Το ίδιο ισχύει κατά κανόνα σε όλες τις χώρες του προηγμένου κόσμου, ασχέτως πολιτικού ή εκλογικού συστήματος, καθώς αποτελεί θεμέλιο του κοινοβουλευτισμού. Ακόμα και σε περιπτώσεις που κάποιο κόμμα έχει τη δυνατότητα να ανακαλέσει έναν βουλευτή του –όπως π.χ. κάνει το ΚΚΕ–, αυτό σχετίζεται με την άτυπη αποδοχή εκ μέρους των μελών κάποιων εσωκομματικών κανόνων και δεν έχει καμία νομική ή συνταγματική βάση.
Πολιτικά ή ηθικά ζητήματα, ωστόσο, ασφαλώς τίθενται. Και τίθενται πιο πιεστικά όταν συνδέονται με την πολιτική σταθερότητα ή συνοδεύονται από ηθικά επιλήψιμες συμπεριφορές.
Ακόμα και σε αυτή την περίπτωση, όμως, η μετακίνηση από τη θεμελιώδη συνταγματική θέση ότι η έδρα ανήκει σε εκείνον που εκλέγεται, θεσπίζοντας δυνατότητες ανάκλησης του βουλευτή, θα εμπεριείχε μεγάλους κινδύνους, πιθανόν μεγαλύτερους από τα φαινόμενα που επιχειρεί να θεραπεύσει.
Ο ρόλος των βουλευτών θα υποβαθμιζόταν δραματικά. Ο συγκεντρωτισμός –πιθανότατα και αυταρχισμός– εντός των κομμάτων θα γινόταν ακόμα μεγαλύτερος. Αυτό σταδιακά θα οδηγούσε σε απαξίωση κάθε έννοιας συλλογικότητας και μακροπρόθεσμα σε ακόμα μεγαλύτερη υποβάθμιση της ίδιας της πολιτικής διαδικασίας, καθώς σταδιακά δεν θα υπήρχε καν η ανάγκη οποιασδήποτε εσωτερικής διαβούλευσης.
Θα έπληττε, επίσης, τον πυρήνα της αντιπροσωπευτικότητας, καθώς ο βουλευτής εκπροσωπεί εκείνους που τον εκλέγουν και η απώλεια της δικής του ανεξαρτησίας θα μπορούσε να επηρεάσει τη στάση που θα κρατήσει σε ζητήματα που αφορούν άμεσα το εκλογικό σώμα που εκπροσωπεί.
Η μετατροπή των βουλευτών σε πειθήνια όργανα των κομματικών ηγεσιών θα συνιστούσε συνεπώς μια σαφή υποβάθμιση της πολιτικής διαδικασίας. Και ειδικότερα σε ό,τι αφορά κυβερνητικούς βουλευτές, σε μια ντε φάκτο υποβάθμιση της αρχής της διάκρισης των εξουσιών, περιορίζοντας δραματικά την ισχύ της νομοθετικής εξουσίας.
Οσο και αν ακούγεται κάπως απλοϊκό, η απάντηση στα όποια προβλήματα ηθικής ή πολιτικής φύσης μπορούν να δημιουργηθούν από μια πιθανά επιλήψιμη συμπεριφορά βουλευτών εναπόκειται στα ίδια τα κόμματα, μέσω των διαδικασιών τους, καθώς και στους εκλογείς. Πολύ απλά, να προσέχουν ποιους βάζουν στα ψηφοδέλτιά τους και ποιους σταυρώνουν στις εκλογές.
* Ο κ. Ευτύχης Βαρδουλάκης είναι σύμβουλος στρατηγικής και επικοινωνίας.
