Θεός, γνώση, αγάπη, συνείδηση, ιερό, όρια: έννοιες στις οποίες οι ήρωες του Ιβάν Βιριπάγιεφ, του θεατρικού συγγραφέα με τη διεισδυτική ματιά, «σκοντάφτουν» σε κάθε έργο του. Επαναλαμβάνουν τις λέξεις και είτε ορκίζονται σε αυτές, είτε τις χλευάζουν, υποβιβάζουν τη σημασία τους και δυο λεπτά αργότερα τις υμνούν.
Eχει ο ίδιος απαντήσεις για όλα αυτά τα ερωτήματα που θέτουν οι φανταστικοί χαρακτήρες του; Τι είναι αγάπη; Τι είναι γνώση; «Eνα πράγμα έχω καταλάβει. Η γνώση είναι διαφορετική από την πληροφορία. Η γνώση, επίσης, δεν είναι μια αόριστη ιδέα. Με ρωτάνε αν πιστεύω στον Θεό, δεν καταλαβαίνω τι θα πει πίστη. Το να γνωρίζεις, σημαίνει να αποκτάς την εμπειρία μιας έννοιας ή κατάστασης. Θα σας πω, λοιπόν, τι γνωρίζω με βεβαιότητα για μένα. Σε αυτό το σώμα, το δικό μου, κατοικεί ένας άνδρας, που τον ονόμασαν Ιβάν και έτσι του απευθύνονται. Νομίζω, όμως, πως ξέρω τι είναι Θεός και θεωρώ ότι υπάρχει, αλλά δεν έχει να κάνει ούτε με θρησκεία ή ιδεολογία».
Μιλάμε με αφορμή την παράσταση «Οι Μεθυσμένοι», ένα έργο που έγραψε το 2012 και παρουσιάζεται από την ομάδα Bloom Theatre group στο θέατρο Olvio, σε σκηνοθεσία Ανδρέα Παράσχου. Δεκατέσσερις χαρακτήρες, από έναν διευθυντή φεστιβάλ κινηματογράφου μέχρι έναν υποψήφιο γαμπρό και μια πόρνη πολυτελείας, συναντιούνται μέσα στη νύχτα και πάνω στο μεθύσι τους εκφράζουν τις αγωνίες τους για την αληθινή αγάπη, αλλά και την ιδέα του θείου που περικλείεται σε καθετί. Μας εξηγεί ότι το συγκεκριμένο έργο εμπνέεται από τη σχολή του σουφισμού και της Καμπάλα, δύο θεωρίες από το Ισλάμ και τον εβραϊκό κόσμο, με πολλές διαφορές αλλά και ένα κοινό μήνυμα. «Εκεί που συνενώνονται είναι στο πώς βλέπουν τον Θεό. Η γνώση έρχεται μέσα από αριθμούς και λέξεις. Στον σουφισμό ο Θεός είναι το κρασί και οι μεθυσμένοι οι ερωτευμένοι», σημειώνει. Θεωρεί λοιπόν πως οι μεθυσμένοι λειτουργούν σαν το «ηχείο» του Θεού; «Ο Θεός δεν μιλάει μαζί μας, μιλάει με τον εαυτό του. Δεν πιστεύω ότι εμείς υπάρχουμε, όλα είναι Θεός, το καλό και το κακό, η βελόνα με την ηρωίνη είναι Θεός, το Ολοκαύτωμα και η 7η Οκτωβρίου», υποστηρίζει.
Οι χαρακτήρες στους «Μεθυσμένους» μπλέκονται σε αρκετά παράλογες καταστάσεις και συχνά προκαλούν γέλιο. Τι είναι, λοιπόν, το γέλιο για εκείνον; Μια μέθοδος αποφόρτισης από μια σκηνή γεμάτη ένταση, ένα εργαλείο φιλοσοφικής αναζήτησης ή ένας τρόπος για να συνδεθεί το κοινό με τα ζητήματα του έργου; «Εγώ νιώθω ότι γράφω κωμωδίες, θέλω οι άνθρωποι να γελάνε ακόμη και στις πιο τραγικές καταστάσεις. Μου φαίνεται παράξενο όταν κάτι είναι σοβαρό. Παρατηρήστε τους πολιτικούς· πόσο άσχημο μας φαίνεται όταν μιλάνε σοβαρά».
Το πρώτο έργο του το έγραψε σε ηλικία 15 χρόνων, χωρίς να το δείξει σε κανέναν, έχει όμως ακόμη θέση στη βιβλιοθήκη του, ενώ έγινε γνωστός με το «Dreams» (1998), αφιερωμένο σε φίλους του στο Ιρκουτσκ που έχασαν τη ζωή τους από ηρωίνη. Στην Αθήνα τον γνωρίσαμε με το «Οξυγόνο» (2007, Αμόρε, και 2024, Στέγη – Ιδρυμα Ωνάση) και με το «Συνέδριο για το Ιράν», στο ΠΛΥΦΑ και στο Πορεία, έργο που μας μεταφέρει στο κλίμα ενός συνεδρίου στο Πανεπιστήμιο της Κοπεγχάγης, όπου η εγχώρια πνευματική ελίτ συζητάει το ιρανικό ζήτημα. Το κοινό συμμετείχε δυναμικά, σαν να παρακολουθούσε debate. «Το θέατρο είναι εργαλείο για να ανοίξεις τη συζήτηση με την κοινωνία, δεν δίνει λύσεις. Στο “Συνέδριο για το Ιράν” αναφέρονται πολύ άσχημα για τις γυναίκες· εγώ μπορώ μόνο να θέσω το ερώτημα». Σημειώνει, ωστόσο, ότι σήμερα δεν θα το ανέβαζε, καθώς η κατάσταση έχει αλλάξει δραματικά και πολλοί Ιρανοί διανοητές και καλλιτέχνες υποφέρουν – κάτι που δεν καταγράφεται στο έργο.
Τον ρωτάμε αν ακόμη και μετά την αυτοεξορία του από τη Ρωσία αισθάνεται Ρώσος και αν νιώθει ότι «προδίδεται» η ρωσική καταγωγή του στα στοχαστικά κείμενά του. «Δυστυχώς δεν έχω πατρίδα, είμαι μισός Ρώσος και μισός Εβραίος. Φοβερός συνδυασμός αν το σκεφθείς, όπου και να πάω πρέπει να δικαιολογούμαι αυτές τις ημέρες». Τονίζει ότι με τη Ρωσία έχει μόνιμο διαζύγιο, ωστόσο μου εξηγεί ότι το θέμα με την Παλαιστίνη είναι πιο περίπλοκο.
«Δυστυχώς δεν έχω πατρίδα, είμαι μισός Ρώσος και μισός Εβραίος. Οπου και να πάω πρέπει να δικαιολογούμαι αυτές τις ημέρες».
«Σίγουρα είμαι κατηγορηματικά αντίθετος στον πόλεμο, δεν θέλω να πεθαίνουν γυναίκες και παιδιά, όμως και από την άλλη πλευρά υπάρχει τραύμα. Μόνο ένα πράγμα μπορώ να πω για την πολιτική γενικά. Δείτε ποιοι είναι στο τιμόνι του κόσμου αυτή τη στιγμή, μόνο γέροι. Τραμπ, Σι, Πούτιν, Νετανιάχου, αυτοί έχουν κληθεί να λύσουν τα προβλήματα των νέων».
«Οι μεθυσμένοι», θέατρο Olvio, από 6 Οκτωβρίου και κάθε Δευτέρα και Τρίτη για οκτώ παραστάσεις.
«Το Συνέδριο για το Ιράν», ΠΛΥΦΑ, από 3 Νοεμβρίου.
