Την άποψη ότι η ελληνική οικονομία έχει βελτιωθεί δραματικά 15 χρόνια μετά την είσοδο στον μηχανισμό στήριξης, ωστόσο μια σειρά μεταρρυθμίσεων πρέπει να επιταχυνθούν ώστε να έρθουν περισσότερες ξένες επενδύσεις και να αυξηθεί η παραγωγικότητα, εκφράζει ο Βολφάνγκο Πίκολι, διευθυντής του ΤΕΝΕΟ Intelligence με έδρα το Λονδίνο. Ο κ. Πίκολι παρακολουθεί χρόνια την ελληνική οικονομία και υποστηρίζει πως διαρθρωτικά ζητήματα πρέπει να αντιμετωπιστούν ώστε η Ελλάδα να αποσβέσει τους κινδύνους που προκύπτουν από την επιβράδυνση της ανάπτυξης σε Γαλλία και Γερμανία.
– Κύριε Πίκολι, χθες έκλεισαν 15 χρόνια από την ανακοίνωση στο Καστελλόριζο ότι η Ελλάδα θα εισερχόταν στον μηχανισμό στήριξης Ε.Ε-ΔΝΤ. Παρακολουθείτε την ελληνική οικονομία από κοντά όλα αυτά τα χρόνια. Θεωρείτε την Ελλάδα ιστορία επιτυχίας, υπό την έννοια ότι 15 χρόνια μετά έχει αποκτήσει την επενδυτική βαθμίδα;
– Θα έλεγα ότι η εικόνα είναι μεικτή. Η επενδυτική βαθμίδα είναι προφανώς πολύ σημαντική, από την άποψη της μείωσης του κόστους του χρέους κ.τ.λ. Εχουμε δει μια σταθερή ιστορία ανάπτυξης. Εχουμε δει σημαντική βελτίωση στα δημοσιονοικά, η οποία, κατ’ εμέ, είναι η πιο σημαντική. Εχουμε δει επίσης σημαντική ενίσχυση του τραπεζικού τομέα στην Ελλάδα. Ολα αυτά αποτελούν μια θετική ιστορία. Υπάρχουν ακόμη θέματα που πρέπει να αντιμετωπιστούν.
Πρέπει να αναρωτηθούμε ποιο είναι το κόστος αυτών των 15 χρόνων. Τα προγράμματα στην αρχή ήταν κακοσχεδιασμένα. Ο στόχος αφορούσε περισσότερο στην τιμωρία της Ελλάδας, στην αρχή, στο πρώτο μνημόνιο, παρά στη βοήθειά της
Και το πιο σημαντικό: πρέπει να αναρωτηθούμε ποιο είναι το κόστος αυτών των 15 χρόνων, όπως αναφέρατε. Τα προγράμματα στην αρχή ήταν κακοσχεδιασμένα. Ο στόχος αφορούσε περισσότερο στην τιμωρία της Ελλάδας, στην αρχή, στο πρώτο μνημόνιο, παρά στη βοήθειά της. Αυτό που προσπαθώ να πω είναι ότι 15 χρόνια μετά ίσως κοιτούμε την ιστορία με λίγη περηφάνια, από ελληνικής πλευράς, λαμβάνοντας υπόψη τι έχει επιτευχθεί. Αλλά το ανθρώπινο κόστος ήταν, κατά την άποψή μου, πολύ σημαντικό.
– Αναφέρεστε στον αριθμό των θεμάτων που πρέπει να αντιμετωπιστούν. Υπάρχουν πολλά θεμελιώδη στοιχεία της ελληνικής οικονομίας που πρέπει να αντιμετωπιστούν. Το εμπορικό έλλειμμα εξακολουθεί να είναι πολύ υψηλό. Η αναλογία χρέους προς το ΑΕΠ είναι υψηλότερη από τον μέσο όρο της Ε.Ε. Και οι μισθοί είναι πολύ χαμηλοί. Τι πιστεύετε πως πρέπει να διορθωθεί την τρέχουσα δεκαετία;
– Δεν θα ανησυχούσα τόσο πολύ για το χρέος ως προς το ΑΕΠ. Είναι προφανώς κάτι που πρέπει να παρακολουθείται. Η πορεία είναι θετική, διότι έχουμε δει σημαντική μείωση του χρέους προς το ΑΕΠ τα τελευταία δύο χρόνια. Είδαμε πρόσφατα τα σπουδαία στοιχεία όσον αφορά το πρωτογενές πλεόνασμα.
Το μεγαλύτερο μέρος του χρέους της Ελλάδας βρίσκεται στα χέρια του δημόσιου τομέα και τα επιτόκια είναι χαμηλά. Πρέπει να εστιάσετε όπως αναφέρατε στους μισθούς. Οι μισθοί εξακολουθούν να είναι χαμηλότεροι από ό,τι ήταν πριν από 15 χρόνια. Αυτός είναι ένας τομέας.
Το συνολικό μοντέλο οικονομικής ανάπτυξης πρέπει να αναθεωρηθεί. Είδαμε την επιστροφή του ελλείμματος του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών, μαζί με την ιστορία της ανάπτυξης. Ορισμένοι τομείς της οικονομίας εξακολουθούν να είναι οι κυρίαρχοι. Πρέπει να ανασχηματίσετε το οικονομικό μοντέλο της χώρας. Αυτό, όμως, απαιτεί, ένα μακροπρόθεσμο όραμα. Σημαντική επένδυση από την άποψη του πολιτικού κεφαλαίου. Λείπει και κάτι άλλο στην Ελλάδα, πιστεύω. Εχουμε δει αύξηση των επενδύσεων. Ακόμα δεν έχουν φτάσει στο επίπεδο που ήταν πριν από την κρίση. Αυτό, όμως, εξακολουθεί να είναι κυρίως από τον δημόσιο τομέα. Πρέπει να δούμε τον ιδιωτικό τομέα να παίρνει το προβάδισμα στο μέτωπο των επενδύσεων.
– Επειδή αναφερθήκατε στις επενδύσεις. Μιλάτε με πολλούς επενδυτές στο Λονδίνο και παγκοσμίως. Ποιοι τομείς της ελληνικής οικονομίας είναι πιο ελκυστικοί τώρα για ξένες επενδύσεις;
– Δεν προκαλεί κάτι έκπληξη εδώ. Εχουμε δει ότι η πορεία των τραπεζών είναι καλή. Αυτό έχει γίνει κατά μεγάλο βαθμό. Εχουμε δει, προφανώς μεγάλο ενδιαφέρον όσον αφορά τα ακίνητα. Πράγματι, αν κοιτάξετε τις άμεσες ξένες επενδύσεις της Ελλάδας, ένα μεγάλο μέρος της πηγαίνει σε ακίνητα.
Δεν έχουμε δει σημαντική αλλαγή στο πώς οι επενδυτές βλέπουν την Ελλάδα
Το πρόβλημα με τις επενδύσεις που επικεντρώνεται σε ακίνητα, είναι πως δεν αυξάνει την παραγωγικότητα. Είδαμε κάποιο ενδιαφέρον, προφανώς, στην τουριστική βιομηχανία. Αυτό δεν εκπλήσσει κανέναν, υποψιάζομαι. Πιο πρόσφατα, είδαμε μεγαλύτερο ενδιαφέρον στις υλικοτεχνικές υποδομές, δεδομένης της θέσης της χώρας, κάποιων από τις διαθέσιμες εγκαταστάσεις κ.τ.λ. Συνολικά, η επενδυτική ιστορία εξακολουθεί να είναι παλιά ιστορία. Δεν έχουμε δει σημαντική αλλαγή στο πώς οι επενδυτές βλέπουν την Ελλάδα.
– Ποιες διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις χρειάζονται ακόμη ώστε η Ελλάδα να γίνει μια ανταγωνιστική κι ανθεκτική οικονομία στη ζώνη του ευρώ;
– Πρέπει να γίνουν πολλά. Καταρχάς θα πω ότι πρέπει να εφαρμοστούν οι μεταρρυθμίσεις που έχουν ήδη ψηφιστεί, γιατί πολύ συχνά δίνεται μεγάλη έμφαση στην ψήφιση μεταρρυθμίσεων. Αλλά μετά η δεύτερη, τρίτη νομοθετική δέσμη που απαιτείται για την εφαρμογή των μεταρρυθμίσεων, λείπει.
Στην περίπτωση της Ελλάδας, για παράδειγμα, το δικαστικό σώμα. Για μένα, υπάρχουν μερικοί τομείς που έχουν μείνει πίσω από τα διάφορα μνημόνια και τους διεθνείς δανειστές.
Η εκπαίδευση πρέπει να ενισχυθεί, ιδίως στο κατώτερο επίπεδό της, ενώ πρέπει να αυξήσετε τον ρόλο των γυναικών και των νέων στην αγορά εργασίας
Η εκπαίδευση. Η εκπαίδευση πρέπει να ενισχυθεί, ιδίως στο κατώτερο επίπεδο της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης, στο νηπιαγωγείο.
Πρέπει να αυξήσετε τον ρόλο των γυναικών και των νέων στην αγορά εργασίας.
Πρέπει να εισαγάγετε πολύ περισσότερο ανταγωνισμό. Ο πελατειακός καπιταλισμός στην Ελλάδα δεν έχει ποτέ αντιμετωπιστεί σημαντικά.
Χρειαζόμαστε περισσότερο ανταγωνισμό όσον αφορά την αγορά, τα αγαθά και τις υπηρεσίες. Το άλλο μεγάλο προσόν της Ελλάδας, τα τελευταία χρόνια, είναι η πολιτική σταθερότητα. Αυτό είναι που έχει στηρίξει την ιστορία επιτυχίας της οικονομίας, που έχει επιτρέψει να τεθεί η δημοσιονομία υπό έλεγχο και να γίνουν μεταρρυθμίσεις. Πρέπει να συνεχίσουμε να παρακολουθούμε την πολιτική σκηνή, ακόμη κι αν δεν έχουμε εκλογές τα επόμενα δύο χρόνια.
– Ποιοι είναι οι κίνδυνοι για την ελληνική οικονομία από ενδεχόμενες παγκόσμιες αναταράξεις; Βλέπουμε δασμούς, επιτόκια, γεωπολιτική αστάθεια, ακόμη και επιβράδυνση της ανάπτυξης της Ε.Ε.;
– Το τελευταίο που αναφέρατε. Είναι λίγο παράδοξο, ότι η ανάκαμψη της ελληνικής οικονομίας ανακόπτεται από την επιβράδυνση της οικονομίας σε χώρες όπως η Γερμανία και η Γαλλία, και άλλες βόρειες χώρες που επέβαλαν πολλές μεταρρυθμίσεις στην Ελλάδα. Και δεν έβαλαν τη χώρα τους σε τάξη. Ετσι, η επιβράδυνση της ευρωπαϊκής οικονομίας, είναι, κατ’ εμέ, ο μεγαλύτερος κίνδυνος. Δεν ανησυχώ ιδιαίτερα για την ιστορία των επιτοκίων όσον αφορά την Ελλάδα. Οπως ανέφερα πριν, το κόστος εξυπηρέτησης του χρέους είναι χαμηλό, τα επιτόκια είναι χαμηλά, και είναι στα χέρια του δημόσιου τομέα.
Οι πολιτικές δυνάμεις που ήταν διαθέσιμες πριν από 15 χρόνια, όταν γινόταν αναζήτηση των εργαλείων για την αντιμετώπιση της κρίσης χρέους της ευρωζώνης, δεν είναι πλέον διαθέσιμες, γιατί έχουμε δει έναν σημαντικό πολιτικό κατακερματισμό
Πρόκειται περισσότερο για την πορεία της ευρωπαϊκής οικονομίας. Αν θέλουμε να κοιτάξουμε 15 χρόνια πριν, η κύρια πηγή ανησυχίας είναι το γεγονός ότι οι πολιτικές δυνάμεις που ήταν διαθέσιμες πριν από 15 χρόνια, όταν γινόταν αναζήτηση των εργαλείων για την αντιμετώπιση της κρίσης χρέους της ευρωζώνης, οι δυνάμεις που ήταν διαθέσιμες στις Βρυξέλλες, τη Γερμανία, τη Γαλλία κ.τ.λ. αυτές οι δυνάμεις σήμερα δεν είναι πλέον διαθέσιμες, γιατί έχουμε δει έναν σημαντικό πολιτικό κατακερματισμό. Αν τα πράγματα πάρουν αρνητική τροπή στην Ευρώπη, πολιτικά θα είναι πιο δύσκολο να αντιμετωπίσουμε αυτές τις προκλήσεις.
