Η απόφαση να αφήσει κανείς μια εδραιωμένη καριέρα στο εξωτερικό και να επιστρέψει στην Ελλάδα δεν είναι απλή. Για χρόνια, η «διαρροή εγκεφάλων» (brain drain) άδειαζε τη χώρα από ταλαντούχους επιστήμονες, ιδιαίτερα στον τομέα της υγείας. Ωστόσο, κάτι φαίνεται να αλλάζει. Γιατροί που διέπρεψαν στο εξωτερικό παίρνουν το ρίσκο να επιστρέψουν, επαναφέροντας εμπειρία, τεχνογνωσία και ένα όραμα: να συμβάλουν στην αναγέννηση του ελληνικού συστήματος υγείας.
Παράλληλα, πρωτοβουλίες όπως το BrainReGain, στοχεύουν στον επαναπατρισμό εξειδικευμένων Ελλήνων επαγγελματιών Υγείας, καλύπτοντας τις αυξανόμενες ανάγκες σε δημόσια και ιδιωτικά νοσοκομεία. Η «Κ» συνομίλησε με δύο επαναπατρισθέντες γιατρούς, τον καθηγητή Θόδωρο Κωφίδη τον και τον δρα Ιωάννη Δημητρίου, για να καταλάβουμε τι τους έκανε να πουν «τώρα είναι η ώρα», ποιες είναι οι μεγαλύτερες προκλήσεις τους και τι πρέπει να αλλάξει για να γίνει η Ελλάδα πραγματικά ελκυστικός προορισμός για τους γιατρούς του εξωτερικού.
Η απόφαση της επιστροφής
Ο δρ Ιωάννης Δημητρίου, διευθυντής χειρουργός στην Κλινική Γενικής Ογκολογικής, Ελάχιστα Επεμβατικής και Ρομποτικής Χειρουργικής (Ομιλος Ιατρικού Αθηνών), είναι, όπως λέει και ο ίδιος, «παιδί της διασποράς», καθώς γεννήθηκε από Ελληνες γονείς στη Γερμανία. «Ως τώρα η Ελλάδα ήταν η γλυκιά πατρίδα που την επισκεπτόμουν μόνο στις διακοπές μου», αναφέρει. Στη Γερμανία κατάφερε να χτίσει μια εντυπωσιακή πορεία, φτάνοντας να είναι διευθυντής Χειρουργικής σε τρία νοσοκομεία. Το ενδεχόμενο της επιστροφής δεν υπήρχε στο μυαλό του, μέχρι που μια πρόταση από το Ιατρικό Κέντρο Αθηνών τα άλλαξε όλα.
«Η απόφαση επιστροφής στην Ελλάδα ομολογουμένως δεν ήταν εύκολη και κανείς δεν θα φανταζόταν ότι θα σκεφτόμουν να πραγματοποιήσω μια τέτοια ριψοκίνδυνη, ίσως για πολλούς, κίνηση. Επρεπε να λάβω υπόψη μου πολλούς παράγοντες και να βεβαιωθώ ότι έχω φροντίσει για τη διασφάλιση μιας ποιοτικής καθημερινότητας για όλους μας. Ωστόσο, η επιστροφή για την οικογένειά μου και εμένα στον αττικό ουρανό, στην ελληνική πραγματικότητα, στην ελληνική κουλτούρα και τρόπο ζωής αποτελούσε ώς τώρα έναν κρυφό ανείπωτο πόθο», λέει. «Κάποτε έρχεται η στιγμή που ένα μικρό λιθαράκι αποκτά μεγάλη δύναμη. Η απόφαση πάρθηκε γρήγορα και αποφασιστικά».
Εκλεισε ο ακαδημαϊκός κύκλος και δεν ήθελα να βλέπω τον εαυτό μου σε 13 χρόνια να βγαίνω στη σύνταξη σε ένα ξένο περιβάλλον, κάνοντας τα ίδια.
Για τον καθηγητή Θόδωρο Κωφίδη, διευθυντή Διεθνούς Κέντρου Καρδιοχειρουργικής Ελλάδας και Α’ Καρδιοχειρουργικής Κλινικής στο Νοσοκομείο Υγεία, η απόφαση να επιστρέψει ήταν το αποκορύφωμα μιας μακράς διεθνούς διαδρομής που περιελάμβανε ειδικότητα σε Γερμανία και ΗΠΑ, ερευνητική δραστηριότητα στο Πανεπιστήμιο Στάνφορντ, καθώς και ένα μεγάλο κεφάλαιο καριέρας στη Σιγκαπούρη από το 2006 έως το 2024. «Συμπλήρωσα όλα τα σημαντικά ορόσημα της καριέρας μου: η εμπειρία της διεύθυνσης ενός μεγάλου πανεπιστημιακού τμήματος, η κατάκτηση της έδρας και τακτικής καθηγεσίας σε μια από τις κορυφαίες ιατρικές σχολές του κόσμου», μας λέει. «Εκλεισε δηλαδή ο ακαδημαϊκός κύκλος και δεν ήθελα να βλέπω τον εαυτό μου σε 13 χρόνια, στα 67, να βγαίνω στη σύνταξη σε ένα ξένο περιβάλλον, κάνοντας τα ίδια». Οπως εξηγεί, η τελική απόφαση της επιστροφής πάρθηκε όταν είδε να υιοθετείται το όραμά του από τον Ομιλο με τον οποίο συνεργάζεται. «Κάποιος σοφός άνθρωπος μου είπε: “Η καριέρα σου δεν θα είναι ποτέ πλήρης, αν δεν γυρίσεις να προσφέρεις στον τόπο σου”».
Προκλήσεις
Το ελληνικό σύστημα υγείας δεν είναι εύκολος χώρος για έναν γιατρό που έρχεται από το εξωτερικό. Ο δρ Δημητρίου το γνωρίζει καλά: «Το να ξαναχτίσω το όνομά μου και μία δυναμική ομάδα, κουβαλώντας τη γνώση και τις εμπειρίες μου με τον ίδιο στόχο –χειρουργική με επίκεντρο τον άνθρωπο– ήταν και συνεχίζει να είναι η μεγαλύτερη πρόκληση». Ο καθηγητής Κωφίδης το θέτει πιο φιλοσοφικά: «Ερχόμαστε για τους ανθρώπους, ζούμε και δουλεύουμε με τους ανθρώπους. Από τους ανθρώπους ξεκινούν οι παθογένειες και στους ανθρώπους συνίσταται όλη η ομορφιά». Η Ελλάδα, όπως σχολιάζει, έχει τα θετικά της. «Περιβάλλον, γαστρονομία, φιλοξενία, βελτιούμενες υποδομές», επισημαίνει ο καθηγητής Κωφίδης. Αλλά δεν αρκούν. «Πρέπει να ενισχύσουμε την εκπαίδευση, τον έλεγχο ποιότητας, τη διαφάνεια, τη συνεργασία και τον εκμοντερνισμό των εργαλείων και χειρουργικών μεθόδων στον τομέα μας».
Το 61% των γιατρών δηλώνει διατεθειμένο να δεχθεί μείωση αποδοχών από 10% έως και πάνω από 30%, εφόσον οι συνθήκες εργασίας είναι καλύτερες.
Το στοίχημα της επιστροφής των γιατρών στην Ελλάδα μπορεί να παραμένει ανοιχτό, σίγουρα όμως δεν έχει ακόμα κερδηθεί. Και ακόμα και αν οι προθέσεις υπάρχουν, οι προκλήσεις είναι πολλές. Η βελτίωση των συνθηκών εργασίας και η ουσιαστική στήριξη των επιστημόνων που επιλέγουν να γυρίσουν θα καθορίσουν αν αυτή η τάση θα συνεχιστεί ή θα μείνει μια ελπιδοφόρα εξαίρεση. Παράλληλα, η έρευνα του BrainReGain αποκαλύπτει τη δυσκολία του τομέα της υγείας να βρει εξειδικευμένα στελέχη, με το 81% των εργοδοτών στις υπηρεσίες υγείας και τις βιοεπιστήμες να δηλώνει ότι αντιμετωπίζει έλλειψη ταλέντων.
Η Ελλάδα αλλάζει και μπορεί πλέον να προσφέρει τις συνθήκες που απαιτούνται για την επιστροφή και την επιτυχία των ανθρώπων της.
Την ίδια στιγμή, το 50% των γιατρών που εργάζονται στο εξωτερικό δηλώνει ότι θα ήθελε να επιστρέψει, ενώ το 21% θα το έκανε μέσα στον επόμενο χρόνο. Ωστόσο, οι χαμηλότεροι μισθοί (25%) και οι δυσκολότερες συνθήκες εργασίας (25%) αποτελούν τα μεγαλύτερα εμπόδια. Παρ’ όλα αυτά, το 61% των γιατρών δηλώνει διατεθειμένο να δεχθεί μείωση αποδοχών από 10% έως και πάνω από 30%, εφόσον οι συνθήκες εργασίας είναι καλύτερες. Το BrainReGain προσπαθεί να καλύψει αυτά τα κενά. Μέσω του δικτύου μεντόρων του –με 900 αιτήσεις και 210 αναθέσεις μέχρι σήμερα– υποστηρίζει Ελληνες επιστήμονες που επιθυμούν να επιστρέψουν, προσφέροντάς τους καθοδήγηση, ενημέρωση και επαγγελματική διασύνδεση. Οπως λέει ο πρόεδρός του, Κωνσταντίνος Κεσεντές: «Η Ελλάδα αλλάζει και μπορεί πλέον να προσφέρει τις συνθήκες που απαιτούνται για την επιστροφή και την επιτυχία των ανθρώπων της».
Μπορεί η Ελλάδα να κερδίσει το στοίχημα;
Οταν ρωτήσαμε τον δρα Δημητρίου για τη μεγαλύτερη επιτυχία του από την επιστροφή του στην Ελλάδα, η απάντηση ήταν αφοπλιστική: «Είναι πολύ νωρίς για να μιλήσω σοβαρά για μία επαγγελματική επιτυχία. Εστιάζω στον στόχο μου: την παροχή χειρουργικής με επίκεντρο τον άνθρωπο. Οσον αφορά την προσωπική επιτυχία, είμαι ο “ήρωας-μπαμπάς” που έφερε την οικογένειά του στην πολυαγαπημένη πατρίδα».
Η μεγαλύτερη επιτυχία έγκειται στην επαφή και ταύτιση με τον συνέλληνα ασθενή, κάτι που δεν είχα τη χαρά να γευτώ στα 37 χρόνια μου στο εξωτερικό.
Ο καθηγητής Κωφίδης συμφωνεί: «Η Ελλάδα παράγει μαγικές στιγμές και καλύπτει τις συναισθηματικές μου απαιτήσεις όσο κανένας άλλος τόπος. Στο επαγγελματικό επίπεδο η μεγαλύτερη επιτυχία έγκειται στην επαφή και ταύτιση με τον συνέλληνα ασθενή, κάτι που δεν είχα τη χαρά να γευτώ στα 37 χρόνια μου στο εξωτερικό».
