Ο Γκιγιόμ Πικάρ δεν είναι ένας συνηθισμένος ακτιβιστής. Στα 65 του χρόνια, έπειτα από μια καριέρα τριών δεκαετιών στο ναυτικό, έχει πλέον αφιερώσει τη ζωή του στην προστασία της θάλασσας από τη βιομηχανία κρουαζιέρας. Από το λιμάνι της Μασσαλίας, όπου πλέον ζει και δραστηριοποιείται, ο Πικάρ εκφράζει την ανησυχία του για την αυξανόμενη ρύπανση στη Μεσόγειο. Η «Κ» μίλησε μαζί του για να καταγράψει τη διαδρομή του από τη ναυτιλία στον ακτιβισμό, μια πορεία γεμάτη ενοχές, θυμό, αλλά και αποφασιστικότητα.
«Οταν βλέπω τη Μεσόγειο να απειλείται από τη ρύπανση, νιώθω ενοχές γιατί συμμετείχα σε αυτή τη βιομηχανία, αλλά και θυμό γιατί η καταστροφή συνεχίζεται» δηλώνει. Η σχέση του Γκιγιόμ Πικάρ με τη θάλασσα ξεκινά από τα παιδικά του χρόνια, όταν ζούσε σε ένα ιστιοπλοϊκό μαζί με την οικογένειά του στο λιμάνι της Ιέρ, στη νότια Γαλλία. «Ημουν μόλις τεσσάρων ετών όταν άρχισα να εξερευνώ τη θάλασσα» θυμάται. Το υδάτινο στοιχείο έγινε ο φυσικός του κόσμος, και στα 20 του χρόνια αποφάσισε να σπουδάσει στη Ναυτική Σχολή της Μασσαλίας, ξεκινώντας μια καριέρα που θα κρατούσε τρεις δεκαετίες.
Ακόμα και τώρα, στα 65 του, η θάλασσα παραμένει αναπόσπαστο κομμάτι της ζωής του, αν και η σχέση του μαζί της έχει αλλάξει δραματικά. «Εχω ένα ιστιοπλοϊκό εδώ και πολλά χρόνια, αλλά πλέον δεν το χρησιμοποιώ τόσο συχνά όσο παλιά» παραδέχεται. «Νιώθω πως η θάλασσα δεν τυγχάνει πλέον του σεβασμού που της αξίζει. Οταν βλέπω όλα αυτά τα εμπορικά πλοία να καταστρέφουν τη θαλάσσια ζωή με τις πρακτικές τους, είναι απογοητευτικό. Είναι σαν κάτι να χάνεται για πάντα».
Από καπετάνιος, ακτιβιστής
Ο Πικάρ κατά τη διάρκεια της επαγγελματικής του πορείας εργάστηκε σε επιβατικά και εμπορικά πλοία που έπλεαν μεταξύ της Γαλλίας, της Βόρειας Αφρικής και της Μεσογείου. Υπήρξε καπετάνιος για πέντε χρόνια, ενώ προηγουμένως είχε υπηρετήσει ως αξιωματικός γέφυρας και μηχανικός. «Ηταν μια δουλειά απαιτητική αλλά γεμάτη προκλήσεις», εξηγεί. Ωστόσο, αυτή η εμπειρία ήταν που του έδωσε την τεχνική γνώση για να κατανοήσει τις πρακτικές της βιομηχανίας στην οποία εργαζόταν.
Η συνταξιοδότηση έφερε μια βαθιά αλλαγή στη ζωή του. Διαβάζοντας τοπικές εφημερίδες, ο Πικάρ άρχισε να συνειδητοποιεί την πραγματικότητα της ατμοσφαιρικής ρύπανσης στα λιμάνια. «Η ρύπανση δεν είναι απλώς μια θεωρία. Είναι κάτι που οι κάτοικοι βιώνουν καθημερινά» λέει.
Οι Ελληνες έχετε πολλά νησιά που πρέπει να προστατεύσετε
Το 2018 συμμετείχε σε μια από τις πρώτες μεγάλες διαμαρτυρίες κατά των κρουαζιερόπλοιων στη Μασσαλία. Μαζί με την Extinction Rebellion, μπλόκαραν τρία γιγάντια πλοία για δυόμισι ώρες, αναδεικνύοντας το πρόβλημα στα μέσα ενημέρωσης. «Ηταν η στιγμή που το ζήτημα πήρε τη διάσταση που του αξίζει», αναφέρει σήμερα. Υστερα από αυτήν την εμπειρία, εντάχθηκε στο Stop Croisières, μια συλλογικότητα που αγωνίζεται για τη μείωση της παρουσίας των κρουαζιερόπλοιων στη Μασσαλία, αλλά και την ευαισθητοποίηση του κοινού για τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις τους.
«Νιώθω πως η θάλασσα δεν τυγχάνει πλέον του σεβασμού που της αξίζει. Οταν βλέπω όλα αυτά τα εμπορικά πλοία να καταστρέφουν τη θαλάσσια ζωή με τις πρακτικές τους, είναι απογοητευτικό. Είναι σαν κάτι να χάνεται για πάντα».
Ωστόσο, η μετάβασή του στον ακτιβισμό δεν ήταν εύκολη υπόθεση. «Είναι πολύ απαιτητικό να κατανοείς τις ψευδείς υποσχέσεις της βιομηχανίας και να προσπαθείς να βρεις τη σωστή απάντηση στο “πρασίνισμα” (greenwashing) που κάνουν οι πλοιοκτήτες», αναφέρει. Συχνά, όπως εξηγεί, οι πλοιοκτήτες παρουσιάζουν τεχνικές λύσεις που φαίνονται φιλικές προς το περιβάλλον αλλά στην πραγματικότητα μεταθέτουν το πρόβλημα αλλού.
«Η δουλειά μου είναι να περιγράψω αυτές τις τεχνικές λύσεις σε ανθρώπους που δεν έχουν αντίστοιχες γνώσεις, κάτι που δεν είναι πάντα εύκολο», παραδέχεται. Η προηγούμενη εμπειρία του ως ναυτικού τον έχει βοηθήσει, αλλά χρειάζεται συνεχώς να ενημερώνεται. «Ψάχνω πληροφορίες στο διαδίκτυο και ρωτάω φίλους που ακόμη δουλεύουν στη ναυτιλία. Από αυτούς μαθαίνω τι κάνουν πάνω στα πλοία και πώς τους κατευθύνουν οι πλοιοκτήτες», εξηγεί. Αυτή η τεχνική γνώση είναι το βασικό του όπλο στον αγώνα για τη σωστή ενημέρωση του κοινού και την αποκάλυψη των περιβαλλοντικών επιπτώσεων.
Η βιομηχανία κρουαζιέρας είναι από τις πιο ρυπογόνες στον κόσμο. Σύμφωνα με τον Πικάρ, «ένα μεγάλο κρουαζιερόπλοιο μπορεί να εκπέμψει σε μια μέρα τόσους ρύπους όσους 1 εκατομμύριο αυτοκίνητα». Παρόλο που τα σύγχρονα πλοία χρησιμοποιούν συστήματα καθαρισμού καυσαερίων (scrubbers) για τη μείωση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης, η πραγματικότητα είναι πολύ διαφορετική.
Ενα μεγάλο κρουαζιερόπλοιο μπορεί να εκπέμψει σε μια μέρα τόσους ρύπους όσους 1 εκατομμύριο αυτοκίνητα
«Αυτά τα συστήματα δεν εξαφανίζουν τη ρύπανση, απλώς τη μεταφέρουν στη θάλασσα, αφήνοντας τοξικά κατάλοιπα που καταστρέφουν τη θαλάσσια ζωή», εξηγεί. Για παράδειγμα, αναφέρει τη Βαλτική Θάλασσα, όπου οι εκτεταμένες χρήσεις scrubbers έχουν ήδη προκαλέσει τεράστια μείωση του ζωοπλαγκτού και του φυτοπλαγκτού. «Η Βαλτική Θάλασσα πεθαίνει από το 2015 λόγω των ζημιών που προκάλεσαν τα συστήματα καθαρισμού καυσαερίων, και η Μεσόγειος κινδυνεύει να ακολουθήσει την ίδια πορεία, καθώς τα συστήματα καθαρισμού καυσαερίων σκοτώνουν το ζωοπλαγκτόν και το φυτοπλαγκτόν, τα θεμέλια της θαλάσσιας τροφικής αλυσίδας».
Κατά τον Πικάρ, «η Μεσόγειος είναι πλέον πιο απειλούμενη από ποτέ». Με πάνω από το 30% της παγκόσμιας ναυσιπλοΐας να περνά από εκεί, η ρύπανση που προκαλείται δεν είναι απλώς στατιστικό στοιχείο αλλά μια καθημερινή πραγματικότητα που απειλεί τη βιοποικιλότητα και την ισορροπία του οικοσυστήματος. Αντιδρώντας σε αυτά τα περιβαλλοντικά προβλήματα, η συλλογικότητα Stop Croisières ζητά συγκεκριμένα μέτρα:
- Τη μείωση του αριθμού των κρουαζιερόπλοιων που εισέρχονται σε λιμάνια, ιδιαίτερα σε περιοχές κοντά σε κατοικημένες ζώνες όπως η Μασσαλία, για την προστασία της δημόσιας υγείας και του περιβάλλοντος.
- Την απαγόρευση της χρήσης των συστημάτων καθαρισμού καυσαερίων, καθώς αυτά μεταθέτουν τη ρύπανση από τον αέρα στη θάλασσα, ρυπαίνοντας τα θαλάσσια οικοσυστήματα και απειλώντας τη βιοποικιλότητα.
«Οι Ελληνες έχετε πολλά νησιά που πρέπει να προστατεύσετε»
Η «Κ» ρώτησε τον Πικάρ για τη σχέση του με την Ελλάδα, καθώς η χώρα μας αποτελεί βασικό προορισμό για κρουαζιέρες. Αν και δεν έχει μεγάλη εμπειρία από τα ελληνικά λιμάνια, ο ίδιος αναφέρει: «Η Ελλάδα έχει πολλά παλαιά πλοία. Τα περισσότερα είναι άνω των 25 ετών, ενώ τα νέα είναι σχεδόν αποκλειστικά κρουαζιερόπλοια, καθώς δυστυχώς η βιομηχανία κρουαζιέρας αυξάνεται συνεχώς σε παγκόσμιο επίπεδο. Οπότε έχετε πολλά νησιά που πρέπει να προστατεύσετε». Αναγνωρίζει, επίσης, ότι το πρόβλημα των παλαιών πλοίων δεν περιορίζεται μόνο στην Ελλάδα, αλλά είναι κοινό σε πολλές χώρες της Μεσογείου: «Στην Κροατία, στη Γαλλία, στην Αλγερία και σε όλη τη Μεσόγειο, υπάρχει μεγάλος αριθμός παλαιών πλοίων. Εγώ ξεκίνησα να εργάζομαι στη ναυτιλία το 1989, στο πλοίο “Méditerranée”, έχω πάρει πλέον σύνταξη και αυτό το ίδιο πλοίο είναι ακόμα σε λειτουργία».
Θα θέλαμε να δούμε όλους τους φορείς να συνεργάζονται ήρεμα για να βρουν τη σωστή λύση για την έξοδο από αυτή τη δυστοπία της κρουαζιέρας.
Ο Πικάρ κλείνει τη συζήτηση με μια τελική, σημαντική παρατήρηση, καλώντας όλους τους εμπλεκόμενους φορείς της κρουαζιέρας και των λιμανιών να συνεργαστούν και να βρουν από κοινού τη σωστή κατεύθυνση για την έξοδο από αυτή τη δυστοπική δραστηριότητα που καταναλώνει τεράστιες ποσότητες πόρων. «Θα θέλαμε να δούμε όλους τους φορείς να συνεργάζονται ήρεμα για να βρουν τη σωστή λύση για την έξοδο από αυτή τη δυστοπία της κρουαζιέρας», λέει. Δυστυχώς, όπως επισημαίνει, «οι πλοιοκτήτες και οι βιομήχανοι συνεχίζουν να μας κάνουν να πιστεύουμε στην ψευδαίσθηση της απεριόριστης ανάπτυξης, ενώ δεν αναφέρονται ποτέ στην ανάγκη για λιτότητα και ακόμη λιγότερο στη μείωση της κατανάλωσης». Για τον Γκιγιόμ Πικάρ, η θάλασσα δεν είναι απλώς ένα φυσικό περιβάλλον αλλά ένας ζωντανός οργανισμός που χρειάζεται προστασία. «Αν συνεχίσουμε να αγνοούμε το πρόβλημα, η Μεσόγειος θα πεθάνει» προειδοποιεί. «Πρέπει να δράσουμε τώρα, πριν είναι πολύ αργά».
