Δεν έβλεπε όποιος δεν ήθελε να δει. Ολοι οι κρίσιμοι οικονομικοί δείκτες «έλεγαν» ότι οι τρέχοντες ρυθμοί μεγέθυνσης του ΑΕΠ δεν έχουν ισχυρά θεμέλια. Για να επιτευχθούν μερικά δέκατα της μονάδας υψηλότεροι ρυθμοί από τον μέσο όρο των 27 της Ε.Ε. (μικρότεροι από εκείνους άλλων εννέα χωρών) σε έναν κούφιο «πρωταθλητισμό της υποδιαστολής», μετά το 2020 ρίχτηκαν απ’ το παράθυρο πάνω από 60-70 δισ. ευρώ δημοσίου χρήματος, με αρχική αφορμή την πανδημία και την ενεργειακή κρίση – η οποία μάλιστα συνεχίζεται για όλους, πλην παραγωγών – παρόχων ηλεκτρικού ρεύματος, που θησαυρίζουν. Ηταν ένας τύπος κρατικοδίαιτης μεγέθυνσης που είχε ημερομηνία λήξης.
Τώρα είναι κοινός τόπος: οι ρυθμοί μεγέθυνσης πέφτουν στην περιοχή της μονάδας μετά το Ταμείο Ανάκαμψης. Η κυβέρνηση, στον κρατικό προϋπολογισμό 2026, αναγνωρίζει ότι η αύξηση του ΑΕΠ θα περιοριστεί από 2,4% το 2026 σε 1,7% το 2027, 1,6% το 2028, 1,3% το 2029. Ανάλογες είναι οι μεσοπρόθεσμες προβλέψεις της Κομισιόν (2,2% το 2026 και 1,7% το 2027), του ΟΟΣΑ (2,2% το 2026 και 1,8% το 2027) και του ΔΝΤ (2% το 2026).
Βασικός λόγος, η υστέρηση των επενδύσεων. Στον πολυετή δημοσιονομικό προϋπολογισμό 2026-29 προβλέπεται ότι θα αυξηθούν 10,2% το 2026, 4,1% το 2027 και θα πέσουν στο 0,9% το 2028 και στο 0,8% το 2029. Θα ευχόταν κανείς η κυβέρνηση να πέφτει έξω στις προβλέψεις της και να μη γνωρίσει ο τόπος τέτοια καθίζηση. Το κακό είναι ότι συνήθως πέφτει έξω στις προβλέψεις της, αλλά προς το χειρότερο: το 2023 προέβλεπε αύξηση επενδύσεων 15,5% και ήταν 6,6%, το 2024 15,1% και ήταν μόνο 4,5%, για φέτος προέβλεπε αύξηση 8,4%, που ήδη περιορίστηκε σε 5,7%.
Η ποσοτική διάσταση του προβλήματος είναι σημαντική, καθότι ήδη υστερούμε από τις άλλες ευρωπαϊκές χώρες: οι επενδύσεις καθ’ ημάς αντιπροσωπεύουν το 16% του ΑΕΠ, όταν ο μέσος όρος στους 27 της Ε.Ε. είναι 21%. Υπάρχει και η ποιοτική διάσταση: πολλές επενδύσεις δεν είναι παρά εξαγορές επιχειρήσεων και, κυρίως, κτιρίων που ήδη υπάρχουν.
Η χαμηλή πτήση των ρυθμών οικονομικής μεγέθυνσης προειδοποιεί.
Αφετέρου, στο μεγάλο μέρος τους δεν αυξάνουν το παραγωγικό δυναμικό της χώρας. Από την αύξηση των επενδύσεων στη διετία 2023-24, το 87% προήλθε από τις κατασκευές και τις κατοικίες. Δηλαδή, από το τσιμέντο και τα τούβλα, όχι από πνευματικά δικαιώματα, μηχανήματα ή βιολογικές καλλιέργειες.
Η επισήμανση υπαρκτών κινδύνων βοηθάει να αποτραπεί ένα κακό. Η σιωπή διευκολύνει να συμβεί. Οι χαμηλές πτήσεις των ρυθμών οικονομικής μεγέθυνσης υποδηλώνουν ότι σήμερα δεν θεμελιώνεται ένα καλύτερο αύριο, αλλά κυοφορούνται δεινά που θα ταλαιπωρήσουν το αύριο.
Χωρίς τις μεταρρυθμίσεις που πρέπει να γίνουν με τόλμη και μέριμνα για να μη μείνει κανείς πίσω, αν συνεχίσουμε να υστερούμε από όλες τις άλλες –και τις γειτονικές μας– χώρες στο κρίσιμο μέγεθος που λέγεται παραγωγικότητα και να αδιαφορούμε για το δημογραφικό, δεν χρειάζεται φαντασία: τα οικονομικά, ασφαλιστικά και δημοσιονομικά προβλήματα θα οξύνονται, θα πολλαπλασιάζονται και θα περιπλέκονται. Και νέο ΤΤΑ δεν προβλέπεται – τώρα, όλα πάνε για τα όπλα…
