Παλαιότερα οι υπουργοί του ΠΑΣΟΚ, που είχαν θητεύσει στον φοιτητικό συνδικαλισμό της δεκαετίας του ’70, το έλεγαν «κοινωνικό αυτοματισμό». Η κυβέρνηση δεν χρειαζόταν να κάνει τίποτε για τα μπλόκα. Θα αρκούσε να αφήσει τις κινητοποιήσεις να κακοφορμίσουν, μέχρι να διεγερθούν τα αντανακλαστικά της κοινωνικής πλειοψηφίας εις βάρος της ομάδας που διαμαρτύρεται, οπλοποιώντας ένα δημόσιο αγαθό: τις συγκοινωνίες. Ακόμη κι αν ο βουλευτής Καρδίτσης που καλείται σήμερα ως υπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης γνωρίζει τον όρο, θα ήταν κάτι περισσότερο από ριψοκίνδυνο να εμπιστευθεί τη διευθέτηση του μετώπου με τους αγρότες στον «κοινωνικό αυτοματισμό». Τα μπλόκα που αντιμετωπίζει φέτος ο Κώστας Τσιάρας δεν είναι μπλόκα ρουτίνας. Δεν εντάσσονται στην τελετουργία των αγροτοπατέρων, η οποία τα τελευταία χρόνια είχε υποκύψει στον θεατρινίστικο εκφυλισμό της.
Φέτος ο πρωτογενής τομέας βιώνει ένα μίνι μνημόνιο. Η πολιτεία είχε για χρόνια αφήσει ένα αδιαφανές και διάτρητο σύστημα να διανέμει ευρωπαϊκό χρήμα στα ξερά και στα χλωρά, σε παραγωγικά και εικονικά ζώα και στους ποιμένες των πελατειακών δικτύων. Αυτό το σύστημα έπρεπε να ξεριζωθεί μέσα σε λίγους μήνες, όχι από μεταρρυθμιστική επιλογή της κυβέρνησης, αλλά υπό την πολιτική πίεση του σκανδάλου και, κυρίως, την ευρωπαϊκή απειλή ότι τα λεφτά κινδύνευαν να κοπούν ολωσδιόλου. Οπως το έλεγαν και στη γλώσσα του αυθεντικού μνημονίου: The game was over.
Δεν υπήρχε χρόνος για ομαλή μετάβαση. Η γάγγραινα έπρεπε να αναχαιτιστεί με το πριόνι. Ετσι, όπως και στις βίαιες περικοπές της προηγούμενης δεκαετίας, ένας κοινωνικός κλάδος πρέπει να μάθει αμέσως να επιβιώνει αλλιώς. Ακόμη και για εκείνους που επιβίωναν με μικρές ασυμμετρίες μεταξύ της επιδότησης και της πραγματικής παραγωγής τους, η απώλεια γκρίζου εισοδήματος δεν παύει να είναι οδυνηρή. Πολύ περισσότερο για όσους έχουν μείνει χωρίς χρήματα, παρότι δεν επιδίωξαν ποτέ να βαφτίσουν τον αέρα πρόβατα.
Ενα μικρό μνημόνιο βάζει φωτιά στον Κάμπο.
Κι όμως, υπήρχε ευκαιρία για restart στην «καρδιά» της γεωργίας. Η καταστροφή του «Daniel», τον Σεπτέμβριο του 2023, ήταν μια ευκαιρία για να σχεδιαστεί από την αρχή ένα νέο μοντέλο παραγωγής, προσαρμοσμένο στις συνθήκες της κλιματικής κρίσης, σε έναν κάμπο όπου οι φυσικοί πόροι ήδη πλησίαζαν το όριο της εξάντλησης.
Δύο χρόνια μετά, η ευκαιρία για ένα masterplan έχει μάλλον χαθεί. Κυρίως η Θεσσαλία και η Κρήτη απειλούν να εξελιχθούν σε εκλογικές μαύρες τρύπες για τη Ν.Δ. Ιδίως στις περιοχές εκείνες του Κάμπου όπου δεν υπάρχει ο τουρισμός ως εναλλακτική πηγή πλούτου, ο κίνδυνος είναι πολύ βαθύτερος από μια εκλογική διολίσθηση. Είναι ο κοινωνικός μαρασμός.
Αυτόματες λύσεις για εκτόνωση δεν υπάρχουν – τα καρότα και τα μαστίγια που δοκιμάστηκαν σε άλλες εποχές. Τώρα, ούτε τα καρότα δελεάζουν ούτε τα μαστίγια τρομάζουν. Το μικρό μνημόνιο θα έχει πόνο και κόστος.
