Μακάρι να μπορούσαν οι αφιερωματικές Ημέρες να ταράξουν νοοτροπίες και να κλονίσουν ισορροπίες παγιωμένες επί αιώνες. Μιλάω για τις Διεθνείς ή Παγκόσμιες Ημέρες που θεσπίζει ο ΟΗΕ, προσδοκώντας ότι η θεωρητική οικουμενικότητά του, βαριά τραυματισμένη στα πολιτικά ζητήματα από το βέτο των Ισχυρών, θα επηρεάσει το κοινωνικό πεδίο, των αξιών και των συμπεριφορών. Μακάρι οι Ημέρες αυτές να λειτουργούσαν σαν κάτι παραπάνω από πρόσχημα για τη δημοσίευση ξεθυμασμένων μηνυμάτων από την πλευρά της πάσης εξουσίας, πολιτικής, οικονομικής, θρησκευτικής.
Η Διεθνής Ημέρα για την Εξάλειψη της Βίας κατά των Γυναικών έχει ηλικία μόλις ενός τετάρτου του αιώνα. Ανακηρύχθηκε από τον ΟΗΕ στις 17/12/1999. Οι γυναικείες οργανώσεις, πάντως, την είχαν καθιερώσει ήδη από το 1981, στη μνήμη των τριών αδελφών Μιραμπάλ: Των πολιτικών αγωνιστριών που δολοφονήθηκαν στις 25/11/1960, με διαταγή του δικτάτορα της Δομινικανής Δημοκρατίας Ραφαέλ Τρουχίγιο (όρκο δεν παίρνω, μάλλον όμως ο Τραμπ θα τον συγκατέλεγε και αυτόν μετά θαυμασμού στα «σκληρά καρύδια», τους «tough guys»).
Η Μινέρβα Μιραμπάλ, που τόλμησε να χαστουκίσει δημοσίως τον Τρουχίγιο, η Μαρία Τερέζα και η Πάτρια είχαν οργανώσει αντιστασιακό κίνημα με το ψευδώνυμο «Las Mariposas» («Οι πεταλούδες»). Οταν πήγαν να επισκεφθούν τους φυλακισμένους συζύγους τους, άντρες της μυστικής αστυνομίας τις απήγαγαν, τις οδήγησαν σ’ ένα χωράφι, τις βασάνισαν και τις στραγγάλισαν. Εβαλαν όμως τα νεκρά σώματα στο τζιπ των γυναικών και το έριξαν πάνω σ’ έναν βράχο, τάχα τροχαίο. Επειτα από έξι μήνες ο Τρουχίγιο ανατράπηκε.
Δεν γίνεται λοιπόν να χρεώσουμε στη σχετικά νέα Ημέρα για την Εξάλειψη της Βίας κατά των Γυναικών την απροθυμία των συντεταγμένων κοινωνιών (όσων καμαρώνουν ότι ξεπέρασαν προ πολλού το αρχαϊκό τους στάδιο και πλέον πορεύονται σεβόμενες δικαιώματα και ελευθερίες) να αναμετρηθούν με μια νοοτροπία συνομήλικη της πατριαρχίας. Να εναντιωθούν στην ίδια τους την ιδρυτική συνθήκη, συνοψισμένη στο εξής δόγμα: οι άντρες Αντρες, με το Α της Αρχής καπαρωμένο προ πάντων των αιώνων και εσαεί ιδιόκτητο (όσες «ποσοστώσεις» κι αν εισάγονται σποραδικά, το καθεστώς της «φυσικής» και «αυτονόητης» αρρενοκρατίας δεν απειλείται), και οι γυναίκες γυναικάρια. Κτήμα και λεία. Πλάσματα κατώτερης ποιότητας.
Οι ουράνιες δυνάμεις
Ποιος το λέει αυτό το περί κατωτερότητας των γυναικών, και μάλιστα όχι απλώς γονιδιακής αλλά και θεόσδοτης, αφού την αποφάσισαν οι ουράνιες δυνάμεις; Μα οι θρησκείες. Και μπορεί εμείς οι από συνήθεια ή εκ κληρονομίας χριστιανοί να πιστεύουμε ότι μόνο στο Ισλάμ, και μάλιστα το ταλιμπανικό, οι γυναίκες υπολογίζονται σαν όντα χαμηλής αξίας, που δεν δικαιούνται να σπουδάζουν, να ερωτεύονται, να δουλεύουν εκτός σπιτιού, να χαίρονται το πρόσωπό τους ελεύθερο από μπούργκες, ένα καρφάκι ωστόσο πληγώνει και το δικό μας μάτι. Και θα ‘ταν τίμιο να το παραδεχτούμε και πνευματικά πολύτιμο να το βγάλουμε από τον οφθαλμό μας. Μήπως και πάψει να βλέπει μεροληπτικά την πραγματικότητα.
Τα στοιχεία που δημοσίευσε ο ΟΗΕ στις 25/11 επιβεβαιώνουν την παλιά απτή αλήθεια: Το πιο επικίνδυνο μέρος για τη γυναίκα είναι το ίδιο της το σπίτι. Το 2024, και σε όλον τον πλανήτη, 83.000 γυναίκες και κορίτσια σκοτώθηκαν «με πρόθεση»· επειδή ήταν γυναίκες δηλαδή, αυτό ήταν το αμάρτημά τους.
Ποιο το «καρφάκι»; Η πίστη του Αποστόλου Παύλου ότι «ο ανήρ εστι κεφαλή της γυναικός», διατύπωση που τη χρησιμοποιεί και στην Προς Εφεσίους επιστολή του και στην Α΄ Προς Κορινθίους. Και επειδή ο Παύλος υπήρξε ο ουσιαστικός νομοθέτης και ο δεσπόζων πολιτικός νους του χριστιανισμού, δεν ήταν απλή φιλολογία η πεποίθησή του, που την υποστήριξε με θεολογικού περιεχομένου επιχειρήματα: «Ανήρ μεν εικών και δόξα Θεού υπάρχων· γυνή δε δόξα ανδρός εστιν», όχι του Θεού, λέει στους Κορινθίους. Για να προσθέσει ότι «δεν πλάστηκε ο άντρας για χάρη της γυναίκας, αλλά η γυναίκα για χάρη του άντρα». Μολαταύτα, «ουκ ένι άρσεν και θήλυ»…
Ο λόγος του Παύλου μετρούσε πολύ κι ακόμα μετράει: καθοδηγεί, κανονίζει, επιβάλλει, δίνει πρωτεία κύρους και μοιράζει άνισα την εξουσία εντός του χριστεπωνύμου πληρώματος. Αρκεί άραγε να «ισοφαρίσει» τον λόγο αυτόν η παράδοση που θέλει τη γυναίκα να πατάει το πόδι του άντρα της τη στιγμή του γάμου που ακούγεται το προς Εφεσίους παράγγελμα, «η δε γυνή ίνα φοβήται τον άνδρα»; Εντάξει, οι επίσημες μεταφράσεις μεταφράζουν «σέβεται» το «φοβήται», προς παραμυθίαν, παρότι το ρήμα αυτό δεν είχε στους αρχαίους Ελληνες τη σημασία που του αποδίδουν οι μεταφραστές μας· τω καιρώ εκείνω άλλωστε η λέξη «φόβος», ως εξωτερική εκδήλωση του τρόμου, διακρινόταν σαφώς από το «δέος», τον εσωτερικό σεβασμό. Και εν πάση περιπτώσει, ποιος και ποια σήμερα ακούνε «φόβος» και καταλαβαίνουν «σεβασμός», συμφωνούν δηλαδή αυθορμήτως με την ευφημιστική μετάφραση των Γραφών;
Φόβο ακούει, φόβο εννοεί και φόβο απαιτεί ο σύζυγος, οι συγγενείς, οι φίλοι, όλοι. Και φόβο ζει η γυναίκα. Τα στοιχεία που δημοσίευσε ο ΟΗΕ στις 25/11 επιβεβαιώνουν την παλιά απτή αλήθεια: Το πιο επικίνδυνο μέρος για τη γυναίκα είναι το ίδιο της το σπίτι. Το 2024, και σε όλον τον πλανήτη, 83.000 γυναίκες και κορίτσια σκοτώθηκαν «με πρόθεση»· επειδή ήταν γυναίκες δηλαδή, αυτό ήταν το αμάρτημά τους. Κάθε δέκα λεπτά ένας νέος φόνος. Κάθε μέρα, 137 δολοφονημένες. Περίπου 60% των θυμάτων, δηλαδή 50.000 γυναίκες, δολοφονήθηκαν από συντρόφους ή μέλη της οικογένειάς τους.
Στη δημοτική παράδοση
Παλιά η «συνήθεια». Το έθιμο. Ο νόμος. Τα δημοτικά «τραγούδια της τιμής» ή «τραγούδια της ντροπής», μαρτυρίες ασχεδίαστες, αυθόρμητες, μη εμπρόθετες, χαρτογραφούν μετά παρρησίας, και μέσα από μια μεγάλη φονική ποικιλία, τον οικογενειακό χαρακτήρα της τιμωρίας της γυναίκας, που μπορεί και να μη λάθεψε σε τίποτε. Αίφνης, στο τραγούδι με τον συμβατικό τίτλο «Μια κόρη ρόδα εμάζευε», πανελλαδικής εξάπλωσης, όλο το σόι, πατέρας, μάνα, αδέλφια και ξαδέλφια λιανίζουν την άτυχη κόρη για να καθαρίσουν το κούτελό τους, που όμως παρέμενε άσπιλο.
Μια ροδίτικη παραλλαγή: «Μια κόρη ανθούς εμάδεβγε και ρόδα εκορφολόα / και της καρδιάς της τα κρυφά στον κόρφο της τα λέει. / Κι ο βασιλιάς επέρασεν, εις το κυνήγι πάει. / Ζευγάρι ρόδα τής ζητά και τέσσερα του δίνει. / Κι εκείνος εντροπιάστηκε, δίνει της δαχτυλίδι. / Κι η μάνα της εβίγλιζεν από το παναθύρι». Και την καταγγέλλει σαν σκύλα και πομπεμένη στη βραδινή οικογενειακή συγκέντρωση, που αποφασίζει θάνατο. Σε παραλλαγή μάλιστα δημοσιευμένη από τον Νικολό Τομμαζέο επιστρατεύεται κάθε λογής όπλο: «Κρεμιέται ο Κώστας στο σπαθί, ο Γιάννης στην πιστόλα / κι ο άλλος, ο πουλιό στερνός, κρεμιέται στο μαχαίρι». Το ίδιο σε παραλλαγή της Σκιάθου: «Ο πρώτος βγαίνει το σπαθί, ο δεύτερος κοντάρι, / κι ο τρίτος, ο μικρότερος, βγαίνει το χατζαράκι». Τιμωρία χωρίς έγκλημα. Οπως στον αέναα δημοφιλή «Μενούση». Είναι γυναίκα. Αυτό είναι το κρίμα της γυναίκας.
