Στις 12 Απριλίου 2012 στη στήλη αυτή έγραψα ένα ομότιτλο κείμενο, όπου πραγματευόμουνα το ίδιο θέμα. Πριν από μερικές εβδομάδες έγραψα ένα κείμενο με τίτλο: «Σταυρός προτίμησης», όπου κατέληγα: «[…] Είναι λογικό και ευνόητο να υπάρχουν πολλές αντιρρήσεις για την κατάργηση του σταυρού. Η κυριότερη είναι φυσικά η παντοδυναμία του αρχηγού ενός κόμματος στην επιλογή και στη σειρά των υποψηφίων. Παντού και πάντοτε υπάρχουν λύσεις όταν κάποιος σκέφτεται δημιουργικά. Ακριβώς για τον λόγο αυτό θα επανέλθω προσεχώς με ολοκληρωμένες προτάσεις[…]». Το σημερινό, λοιπόν, είναι η συνέχεια, αλλά βάζω στη συζήτηση και το πλήθος των βουλευτών μας.
Αν υπάρχει κάτι που θα συμφωνήσει η πολύ μεγάλη πλειοψηφία του ελληνικού λαού είναι η μείωση του πλήθους των βουλευτών μας. Και έχουν δίκαιο. Ακριβώς για τον λόγο αυτό αξίζει να δούμε τα υπέρ και τα κατά μιας τόσο σημαντικής μεταρρύθμισης. Μπορούμε να τα διακρίνουμε σε τρεις κατηγορίες: οικονομικά, κομματικά και πολιτικά.
– Οικονομικά
Οι περισσότεροι που θέλουν να γίνουν 200 οι βουλευτές μας επικαλούνται λόγους οικονομικούς. Ο προϋπολογισμός της Βουλής για το 2025 είναι 169.950.000 ευρώ. Το μηνιαίο πλήρες κόστος (fully loaded monthly cost) ανά βουλευτή είναι περίπου 20.000 ευρώ. Κατά συνέπεια η οικονομία που θα είχαμε θα είναι περίπου 24 εκατ. ευρώ. Δεν είναι μικρό ποσό, αλλά για ένα τόσο σοβαρό θέμα δεν μπορεί το οικονομικό σκέλος να είναι καθοριστικός παράγων. Και διπλάσιο να είναι και πάλι δεν έχει σημασία. Να σας θυμίσω ότι στις δύσκολες εποχές που περάσαμε, η τρόικα δεν ασχολείτο με κανένα ποσό που ήταν μικρότερο από 50 εκατ. ευρώ. Βλέπουμε, λοιπόν, ότι το οικονομικό σκέλος που επικαλείται η μεγάλη πλειοψηφία του λαού δεν έχει τόση σημασία.
– Κομματικά
Για το κόμμα που βρίσκεται στην εξουσία έχει σημαντικά πλεονεκτήματα. Είναι άλλο να έχεις την πλειοψηφία με 105 βουλευτές και άλλο να έχεις 158 βουλευτές. Εξηγούμαι. Φιλοδοξία των βουλευτών είναι να γίνουν υπουργοί, υφυπουργοί και αναπληρωτές υπουργοί. Ακριβώς για τον λόγο αυτό τα τελευταία χρόνια έχουμε τεράστια υπουργικά συμβούλια, στην προσπάθεια των εκάστοτε πρωθυπουργών να ικανοποιήσουν όσο περισσότερους βουλευτές τους. Οσο λιγοστεύουν οι μνηστήρες τόσο μικραίνει το πρόβλημα. Με 200 βουλευτές και δύο ανασχηματισμούς στην 4ετία μπορείς να ικανοποιήσεις τη μεγάλη πλειοψηφία των βουλευτών. Προσωπικά, θεωρώ ότι αυτό είναι το κυριότερο πλεονέκτημα για τον περιορισμό του πλήθους των βουλευτών.
– Πολιτικά
Εδώ αρχίζουν τα δύσκολα. Κατά καιρούς έχω συζητήσει με πολλούς φίλους και γνωστούς υποστηρικτές των 200, για το θέμα αυτό. Οταν αναπτύσσω το θέμα, αρχίζουν και κλονίζονται. Ελάτε να κάνουμε μια υπόθεση εργασίας. Υποθέτουμε ότι έχουμε 200 βουλευτές και ένα εκλογικό σύστημα ενισχυμένης αναλογικής, όπως έχουμε τώρα. Είναι ευνόητο ότι το bonus δεν μπορεί να είναι 50 έδρες αλλά τα 2/3 των 50, δηλαδή 33 έδρες. Με τα αποτελέσματα του Ιουνίου 2023, η Ν.Δ. με 41,56% και 158 βουλευτές θα είχε 105 βουλευτές. Βλέπουμε ότι περιορίζεται σημαντικά η πλειοψηφία και κατά συνέπεια εξασθενεί πολύ η θέση του πρωθυπουργού. Υπενθυμίζω ότι μέχρι πρόσφατα είχαν διαγραφεί τρεις βουλευτές της Ν.Δ. και σε μια τέτοια περίπτωση η κυβέρνηση θα κρεμόταν από μια κλωστή. Το ζήσαμε την περίοδο 1990-1993 και νομίζω ότι κανένας δεν θέλει να περάσουμε ξανά τις ίδιες αγωνίες. Είναι ολοφάνερο ότι αν θέλουμε να περιορίσουμε τους βουλευτές πρέπει να καταργήσουμε την ενισχυμένη αναλογική και να πάμε σε άλλες επιλογές.
Από την κατάργηση του σταυρού προτίμησης ξεκινήσαμε και καταλήξαμε στον περιορισμό του πλήθους των βουλευτών. Ακριβώς εδώ ισχύει η γνωστή παροιμία «με ένα σμπάρο δυο τρυγόνια». Μπορούμε με ένα άλλο εκλογικό σύστημα να αντιμετωπίσουμε και τα δύο ζητούμενα. Πώς;
Με ένα καθαρά πλειοψηφικό σύστημα σε 200 μονοεδρικές περιφέρειες.
Η Μεγάλη Βρετανία, μια χώρα με μακρόχρονη δημοκρατική παράδοση, έχει ακριβώς αυτό το εκλογικό σύστημα. Η χώρα είναι χωρισμένη σε 650 μονοεδρικές περιφέρειες και σε κάθε περιφέρεια βουλευτής εκλέγεται αυτός που θα συγκεντρώσει τις περισσότερες ψήφους. Αξίζει να σημειωθεί ότι η Μεγάλη Βρετανία έχει πληθυσμό 68,3 εκατ. κατοίκων και η αναλογία κατοίκων ανά βουλευτή είναι περίπου 105.000. Στην Ελλάδα, ακόμα και με 200 βουλευτές η αναλογία είναι 50.000 ανά βουλευτή. Είναι ολοφάνερο ότι σε σύγκριση με τη Μεγάλη Βρετανία, ακόμα και το πλήθος των 200 βουλευτών φαίνεται υπερβολικό. Αν θέλαμε να πλησιάσουμε την αναλογία της Μ.Β. θα έπρεπε να είχαμε περίπου 100 βουλευτές! Ουτοπία.
Στις ΗΠΑ, τόσο στο Κογκρέσο όσο και στη Γερουσία η εκλογή γίνεται με πλειοψηφικό σε μονοεδρικές περιφέρειες. Στην Ευρωπαϊκή Ενωση καμία άλλη χώρα δεν έχει αμιγώς πλειοψηφικό σύστημα μονοεδρικών, αλλά διάφορα εκλογικά συστήματα τα οποία έχουν διαμορφωθεί με την εξέλιξη και την ιδιοσυγκρασία των πολιτών.
Εάν θέλουμε να περιορίσουμε τον αριθμό των βουλευτών πρέπει να καταργήσουμε την ενισχυμένη αναλογική και να πάμε σε άλλες επιλογές.
Υπενθυμίζω ότι στις πρόσφατες εκλογές στη Μ.Β. (2004), το πρώτο κόμμα με το 33,8% των ψήφων πήρε το 63,2% (411 / 650) των εδρών, δηλαδή πήρε 191 περισσότερες έδρες (bonus), που είναι κατά 86,8% περισσότερες από όσες αντιπροσωπεύει το ποσοστό των ψήφων του. Κανένας από τους χαμένους δεν διαμαρτυρήθηκε και κανένας δεν ζήτησε να εφαρμοστεί η Απλή και Αδολη Αναλογική, που μόνο απλή και άδολη δεν είναι. Επιπλέον, σχεδόν όλα τα κόμματα, πλην του πρώτου, πήραν πολύ λιγότερες έδρες σε σχέση με το ποσοστό των ψήφων τους. «Winner takes all»! Βλέπουμε ότι με το πλειοψηφικό μπορούν να δημιουργηθούν ισχυρές πλειοψηφίες για σταθερές κυβερνήσεις.
Ειδικά για την Ελλάδα θα έβαζα και το κατώφλι του 3% πανελλαδικά, σαν προϋπόθεση για τη συμμετοχή στην κατανομή των εδρών. Ετσι θα αποφύγουμε καθαρά τοπικιστικά κόμματα και μειονοτικά κόμματα. Στη Μ.Β., για παράδειγμα, στις πρόσφατες εκλογές έχουμε 6 κόμματα με ποσοστό μικρότερο του 1% με παρουσία από 1 μέχρι 7 έδρες. Μεταξύ αυτών είναι καθαρά τοπικιστικά κόμματα, όπως το Ιρλανδικό Σιν Φέιν με 0,7% και 7 έδρες, καθώς και το Ενωτικό Κόμμα του Αλιστερ με 0,3% και 1 έδρα.
Τα πλεονεκτήματα για τις μονοεδρικές είναι πολλά και σημαντικά.
– Τέρμα ο καταστροφικός ανταγωνισμός («ο θάνατός σου, η ζωή μου») μεταξύ υποψηφίων του ιδίου κόμματος. Ο ανταγωνισμός περιορίζεται μόνο στα κομματικά όργανα για την επιλογή του μοναδικού υποψηφίου του κόμματος και όχι στους ψηφοφόρους.
– Λιγότερη κούραση και έξοδα για τους υποψηφίους, γιατί η προεκλογική καμπάνια περιορίζεται σε πολύ μικρότερη περιοχή. Αυτός είναι πολύ σημαντικός παράγων γιατί με το σημερινό εκλογικό σύστημα που έχουμε, δημιουργεί συνθήκες αθέμιτου ανταγωνισμού.
– Δικαιότερη εκλογή. Αφού οι εκλογικές περιφέρειες θα έχουν περίπου τους ίδιους ψηφοφόρους, θα είναι δικαιότερη η εκλογή των υποψηφίων. Για παράδειγμα, στις εκλογές Μαΐου 2023 (σημ. τον Ιούνιο δεν είχαμε σταυρούς, αλλά λίστα), ο τελευταίος υποψήφιος της Ν.Δ. που εξελέγη πήρε 19.920 σταυρούς, ενώ ο υποψήφιος που εξελέγη της Ελληνικής Λύσης πήρε μόλις 3.160 σταυρούς. Πόσο δίκαιο είναι αυτό;
– Ξεκάθαρη εκπροσώπηση της περιφέρειας. Πάρτε για παράδειγμα την Α΄ Αθηνών. Σήμερα την εκπροσωπούν 13 βουλευτές, 7 διαφορετικών κομμάτων, οι οποίοι ανταγωνίζονται μεταξύ τους σαν πρόσωπα και συλλογικά σαν κόμματα. Σε 13 μονοεδρικές θα είχαμε μόνο έναν εκπρόσωπο κάποιου κόμματος, ο οποίος πραγματικά θα κοιτάζει μόνο την περιφέρειά του.
– Ευνοεί τη συνεργασία μικρών / μεγάλων κομμάτων προεκλογικά. Για παράδειγμα, δύο ή περισσότερα κόμματα μπορεί να συμφωνήσουν να έχουν κοινό υποψήφιο σε ορισμένες περιφέρειες, ώστε να αυξήσουν τις πιθανότητές τους για εκλογή. Αυτό συνέβη τον Απρίλιο 1990, όταν ο Συνασπισμός και το ΠΑΣΟΚ κατέβασαν κοινό υποψήφιο στις 5 μονοεδρικές και παρά τη συντριπτική πλειοψηφία της Ν.Δ., κέρδισε μόνο μία από τις μονοεδρικές. Αυτήν της Ευρυτανίας.
Καταλήγοντας, δεν ισχυρίζομαι ότι αυτό είναι το ιδεώδες εκλογικό σύστημα, αλλά προσπαθώ να δημιουργήσω έναν προβληματισμό. Μήπως με την επικείμενη τροποποίηση του Συντάγματος να σκεφτούμε και τη διαμόρφωση ενός εκλογικού συστήματος το οποίο να εξασφαλίζει δυνατές κυβερνήσεις και να το κατοχυρώσουμε στο Σύνταγμα, ώστε να σταματήσουν τα παιγνίδια με τους εκλογικούς νόμους; Είδαμε την περιπέτεια που μας έβαλε ο Σύριζα με την Απλή Αναλογική τον Μάιο 2023. Αν είχαμε τον προηγούμενο νόμο με τον οποίο κέρδισε δύο εκλογές ο Σύριζα, θα είχαμε κυβέρνηση από τον Μάιο, θα είχαμε γλιτώσει 400 εκατ. ευρώ και θα είχαμε μόνο πέντε κόμματα στη Βουλή.
Αλήθεια, πόσο καλύτερη θα ήταν η Βουλή μας χωρίς την Πλεύση Ελευθερίας, τους Σπαρτιάτες και τη Νίκη;
*Ο κ. Ανδρέας Γ. Δρυμιώτης είναι σύμβουλος επιχειρήσεων.
