Η εκλογή του Ζοράν Μαμντάνι στη δημαρχία της Νέας Υόρκης είναι μια σημαντική πολιτική εξέλιξη. Στη φάση αυτή όμως, η σημασία της είναι περισσότερο συμβολική παρά ουσιαστική. Ας εξετάσουμε τις δύο αυτές πλευρές.
Η προεκλογική εκστρατεία του Μαμντάνι είναι ήδη αντικείμενο μελέτης καθώς υπήρξε άριστα προσαρμοσμένη στα νέα ψηφιακά μέσα, καταφέρνοντας παράλληλα να εκπέμψει το στοιχείο του χειροποίητου και του αυθεντικού μολονότι ήταν επαγγελματικά σχεδιασμένη. Προσωπικά μου θύμισε πολύ έντονα την εκστρατεία του Μπαράκ Ομπάμα το 2008. Θα πρόσθετα εδώ πως η γενικότερη ομοιότητα Ομπάμα – Μαμντάνι είναι εντυπωσιακή και ξεπερνά την ικανότητά τους να πολιτευθούν με τεχνολογική καινοτομία. Και στις δύο περιπτώσεις έχουμε να κάνουμε με πολιτικούς που εμφανίστηκαν από το πουθενά και κατάφεραν να επικρατήσουν κόντρα σε όλες τις προβλέψεις. Και οι δύο πέτυχαν να διαχειριστούν με επιτυχία το μεγάλο χάσμα ανάμεσα από τη μία στην εμφάνισή τους που παραπέμπει στην εθνοτική/φυλετική διάσταση της αμερικανικής κοινωνίας και στα πιο περιθωριοποιημένα της κοινωνικά στρώματα και από την άλλη στη μορφωτική και ταξική τους προέλευση. Ο Ομπάμα χρειάστηκε να πείσει τους Αφροαμερικανούς απογόνους των σκλάβων πως είναι ένας από αυτούς, παρά το γεγονός ότι ο πατέρας του ήταν Κενυάτης και η μητέρα του, που τον μεγάλωσε μόνη της με τη βοήθεια των γονιών της, λευκή Αμερικανίδα της μεσαίας τάξης. Oσο για τους γονείς του Μαμντάνι, θα μπορούσαν να περιγραφούν ως μεγαλοαστικής προέλευσης με πολύ υψηλό κοινωνικό κεφάλαιο στη Νέα Υόρκη: γνωστός πανεπιστημιακός ο πατέρας του και επιτυχημένη σκηνοθέτις η μητέρα του. Και στις δύο περιπτώσεις η ικανότητα γεφύρωσης του χάσματος αυτού αποτέλεσε συστατικό στοιχείο της προσωπικής τους ικανότητας αλλά και του πολιτικού τους brand. Εννοείται πως και οι δύο εκπέμπουν με αβίαστη αμεσότητα μια συμπαθητική και χαμογελαστή προσωπικότητα που γίνεται πολύ εύκολα αγαπητή. Χωρίς αυτό το στοιχείο η εξαιρετική καμπάνια μάλλον δεν θα αρκούσε. Η νίκη του Μαμντάνι σηματοδοτεί επίσης μια επιστροφή του Δημοκρατικού Κόμματος, που μετά την ήττα της Κάμαλα Χάρις μπήκε σε μια εσωστρεφή περιδίνηση, ενώ είναι ένα παράδειγμα του πώς θα μπορούσε να σχηματιστεί μια κοινωνική συμμαχία βασισμένη στο εθνοτικό μωσαϊκό που είναι η Νέα Υόρκη και στους νέους «Gen Z» της μεσαίας τάξης, οι οποίοι αισθάνονται αποκομμένοι από το πολιτικό σύστημα. Τέλος, είναι ένα δείγμα της ζωντάνιας και του δυναμισμού του δημοκρατικού συστήματος, που παρά τα συνεχή και συστηματικά χτυπήματα που δέχεται από το σύστημα Τραμπ δείχνει ότι δεν έχει πει την τελευταία του λέξη.
Πιο σημαντική για τις εθνικές εξελίξεις υπήρξε η νίκη των Δημοκρατικών στις πολιτείες της Βιρτζίνια και του Νιου Τζέρσεϊ – βασίστηκε στη μεταστροφή ενός κρίσιμου ποσοστού ψηφοφόρων που είχαν υποστηρίξει τον Τραμπ.
Γιατί όμως είναι η νίκη του Μαμντάνι λιγότερο ουσιαστική απ’ ό,τι συμβολική; Κατ’ αρχάς δεν σηματοδοτεί την αναγέννηση του σοσιαλισμού στις Ηνωμένες Πολιτείες, όπως έσπευσαν να δηλώσουν ορισμένοι. Πρόκειται για μια τοπική νίκη που παρά τον ενθουσιασμό που δημιούργησε δεν μπορεί να κλιμακωθεί σε εθνικό επίπεδο, ούτε ως πολιτική στρατηγική ούτε ως αποτέλεσμα, αφού, όπως είναι γνωστό, η Νέα Υόρκη δεν είναι καθόλου αντιπροσωπευτική. Οπως έλεγε ένας φίλος μου, «αυτό που μου αρέσει στη Νέα Υόρκη είναι πως βρίσκεται πολύ κοντά στην Αμερική». Δεύτερον, ο Μαμντάνι κέρδισε με πολύ μικρότερο ποσοστό από αυτό των Δημοκρατικών δημάρχων της πόλης στο παρελθόν. Το κόμμα διασπάστηκε και ένα μεγάλο ποσοστό παραδοσιακών ψηφοφόρων του, κυρίως οι πιο εύποροι και οι Εβραίοι, στήριξαν τον πρώην κυβερνήτη της πολιτείας της Νέας Υόρκης Αντριου Κουόμο. Το πολιτικό περιεχόμενο της νίκης του Μαμντάνι βαδίζει στα χνάρια του Μπιλ ντε Μπλάζιο, που ήταν δήμαρχος της Νέας Υόρκης την επταετία 2014-2021, αλλά και του Ντέιβιντ Ντίνκινς, που χρημάτισε δήμαρχος μεταξύ 1990 και 1993: και οι δύο προσπάθησαν να λύσουν το πρόβλημα των τεράστιων κοινωνικών ανισότητων, που αποτελούν το σήμα κατατεθέν της καπιταλιστικής μητρόπολης, δίχως να την οδηγήσουν στην οικονομική καταστροφή. Και οι δύο απέτυχαν και καταβαραθρώθηκαν πολιτικά. Και για τον λόγο αυτό, πιο ουσιαστική για τις εθνικές εξελίξεις υπήρξε η νίκη των Δημοκρατικών στις πολιτείες της Βιρτζίνια και του Νιου Τζέρσεϊ, που βασίστηκε στη μεταστροφή ενός μικρού μεν αλλά κρίσιμου ποσοστού ψηφοφόρων που είχε υποστηρίξει τον Ντόναλντ Τραμπ στις προεδρικές εκλογές. Αυτή την κλασική εκδήλωση πολιτικής δυσαρέσκειας θα πρέπει να καρπωθεί το Δημοκρατικό Κόμμα στις ενδιάμεσες εκλογές του 2026, που θα αποδειχθούν κρίσιμες για το μέλλον της αμερικανικής δημοκρατίας.
*O κ. Στάθης Ν. Καλύβας είναι καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης, κάτοχος της έδρας Gladstone στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης.
