Τον τελευταίο χρόνο το ΠΑΣΟΚ κατάφερε να αποκτήσει τον πρώτο λόγο στον χώρο της αντιπολίτευσης. Θεσμικά, με το να γίνει αξιωματική αντιπολίτευση, έστω και αν αυτό συνέβη λόγω της διπλής διάσπασης του ΣΥΡΙΖΑ, αλλά και δημοσκοπικά, καθώς στις περισσότερες έρευνες είναι δεύτερο κόμμα. Η «επιστροφή» του ωστόσο σε πρωταγωνιστικό ρόλο είναι καχεκτική.
Ο στόχος να ξαναγίνει το ΠΑΣΟΚ κεντρικός πόλος εξουσίας, ήταν εξαρχής δύσκολος. Η παραδοσιακή Κεντροαριστερά και η ατζέντα της είναι διεθνώς σε υποχώρηση. Η αυξανόμενη «αντισυστημικότητα» την πλήττει ειδικά στους νεότερους ψηφοφόρους. Στη χώρα μας, τα τραύματα και οι διαιρετικές τομές της περιόδου της κρίσης υπάρχουν ακόμα και δυσκολεύουν τη στρατηγική του.
Εκτός, όμως, από τα παραπάνω υπάρχουν και ζητήματα στρατηγικής διαχείρισης, που εξηγούν τις δυσκολίες του ΠΑΣΟΚ. Το πρώτο αφορά τη λανθασμένη ανάγνωση του πολιτικού κλίματος της τελευταίας διετίας. Η γενική εικόνα έχει όντως επιβαρυνθεί, η δυσαρέσκεια για την κυβέρνηση είναι αυξημένη και ο δείκτης πολιτικής και θεσμικής εμπιστοσύνης στα Τάρταρα. Στο ΠΑΣΟΚ θεώρησαν ότι το να καταγγέλλουν με ένταση τη Ν.Δ. και προσωπικά τον πρωθυπουργό αρκούσε για να καρπωθούν εκείνοι τα οφέλη από ένα αυξανόμενο αντικυβερνητικό ρεύμα. Η κριτική μάλιστα που ασκούσαν κάποιοι στην ηγεσία είναι ότι δεν ήταν αρκετά σκληρή.
Στην πραγματικότητα, ο λόγος που το ΠΑΣΟΚ δυσκολεύεται να αναπτύξει δυναμική είναι ο ακριβώς αντίθετος. Είναι ότι συχνά παρασύρθηκε και συμμετείχε σε ένα παιχνίδι έντασης το οποίο δεν μπορεί να υποστηρίξει. Το ΠΑΣΟΚ θεωρείται συστημικό κόμμα, συχνά αντιμετωπίζεται και εκείνο (δικαίως ή αδίκως) με δυσπιστία, ενώ οι δυνητικοί ψηφοφόροι του έχουν συγκεκριμένα κοινωνικά και δημογραφικά χαρακτηριστικά που δεν ελκύονται από την ένταση.
Αντί να ρίξει όλο του το βάρος στη δημιουργία μιας κυβερνητικής αντιπρότασης, προσελκύοντας αυτό το κοινό, αναλώθηκε στην αποδόμηση της κυβέρνησης η οποία συνέβαινε ούτως ή άλλως λόγω των δικών της λαθών ή ανεπαρκειών. Το δε γαϊτανάκι τοξικότητας επισκίαζε τις όποιες προγραμματικές εξαγγελίες του.
Οι τάσεις της τελευταίας διετίας είναι ενδεικτικές: Οποτε η κοινωνική και πολιτική ένταση μεγάλωνε τόσο το ΠΑΣΟΚ υποχωρούσε, προς όφελος κομμάτων με πολύ πιο τοξικό λόγο και χαρακτηριστικά.
Οσο και αν τα σφάλματα βαραίνουν πρωτίστως την ηγεσία, δεν μπορεί να μην επισημανθεί το παράδοξο ότι οι εσωκομματικοί επικριτές της υπερθεμάτισαν σε αυτά.
Δεν είναι τυχαίο ότι όποτε το ζήτημα των Τεμπών –το οποίο από ένα σημείο και πέρα απέκτησε διαστάσεις πολύ ευρύτερες από τη διερεύνηση ενός τραγικού δυστυχήματος– ήταν σε έξαρση, το ΠΑΣΟΚ κατρακυλούσε δημοσκοπικά προς όφελος της Πλεύσης Ελευθερίας και της Ελληνικής Λύσης. Ενώ ακόμα και σήμερα, έχει απώλειες προς τη Ν.Δ. από ψηφοφόρους που φοβούνται την πολιτική αστάθεια.
Σε αυτό το μείζον στρατηγικό λάθος προστέθηκε ένα ακόμα. Οι συζητήσεις για συνεργασία με τον ΣΥΡΙΖΑ. Αυτό ακύρωνε το βασικότερο πλεονέκτημα του ΠΑΣΟΚ, τη δυνατότητα αμφίπλευρης διεύρυνσης. Το κλείσιμο ματιού στον ΣΥΡΙΖΑ όχι μόνο απέτρεψε απογοητευμένους ψηφοφόρους της Ν.Δ. να πάνε προς το ΠΑΣΟΚ, αλλά λειτούργησε και ως «τεχνητή αναπνοή» για τον ΣΥΡΙΖΑ, σε μια περίοδο που βρισκόταν υπό διάλυση! Ακόμα και αν οι δύο χώροι κληθούν μελλοντικά να συνεργαστούν, στόχος του ΠΑΣΟΚ θα έπρεπε να είναι να έχει εκείνο κυριαρχήσει προηγουμένως στον ευρύτερο χώρο, όχι να δίνει σανίδα σωτηρίας σε ένα κόμμα με κατεξοχήν ανταγωνιστικό ρόλο στο πολιτικό τοπίο.
Το λάθος αυτό μπορεί να αποβεί μοιραίο για το ΠΑΣΟΚ αν το υπό εκκόλαψη κόμμα του κ. Τσίπρα το προσπεράσει στις δημοσκοπήσεις, κάτι που με βάση τα έως τώρα δεδομένα δεν μπορεί να αποκλειστεί. Κάτι τέτοιο θα άλλαζε καταλυτικά τον ρόλο του ΠΑΣΟΚ στο πολιτικό σκηνικό. Θα ήταν δε όχι απλώς ειρωνεία της τύχης αλλά κορυφαίο παράδειγμα πολιτικής αυτοχειρίας, αν αυτό συμβεί ενόσω ο κ. Τσίπρας προσπαθεί να επανέλθει με ένα πιο ήπιο, πιο μετριοπαθές και πιο «υπεύθυνο» προφίλ, δίνοντας έμφαση στην κυβερνησιμότητα που εκείνος μπορεί να παρέχει. Αυτό δηλαδή που θα έπρεπε μονομανώς να κάνει το ΠΑΣΟΚ!
Το να εστιάσει κάποιος την κριτική του στο πρόσωπο του επικεφαλής είναι το εύκολο. Οι αφορισμοί εξάλλου είναι πάντα ευκολότεροι από την ουσιαστική ανάλυση. Το πρόβλημα, όμως, υπερβαίνει το «χάρισμα» των πρωταγωνιστών. Ολων η εικόνα άλλωστε έχει μικρότερες ή μεγαλύτερες αδυναμίες.
Υφίσταται ωστόσο και ένα πολιτικό παράδοξο. Εκείνοι που ασκούν εσωκομματική κριτική στον κ. Ανδρουλάκη για τις περιορισμένες επιδόσεις του είναι κατά κανόνα εκείνοι που υπερθεμάτιζαν στα δύο βασικά στρατηγικά λάθη που επισημάνθηκαν. Κάποιοι που με την ανεξέλεγκτη ρητορική τους και προκειμένου να κολακεύσουν το (πιο φανατικό) κοινό των σόσιαλ μίντια, παρέσυραν το ΠΑΣΟΚ σε μια στρατηγική που δεν του ταιριάζει. Και κάποιοι που φλερτάροντας με αντισυστημικές δυνάμεις, αλλά και τον ΣΥΡΙΖΑ, άνοιξαν τον δρόμο σε σενάρια που μόνο δυσκολίες θα προκαλέσουν στο ΠΑΣΟΚ από εδώ και μπρος. Οσο λοιπόν και αν τα στρατηγικά λάθη βαραίνουν πρωτίστως την ηγεσία, δεν μπορεί να μην επισημανθεί το παράδοξο ότι οι εσωκομματικοί επικριτές της υπερθεμάτισαν σε αυτά.
Στον πυρήνα όλων των παραπάνω βρίσκεται ένας ρηχός αφορισμός: ότι η χώρα έχει «έλλειμμα αντιπολίτευσης». Το αντίθετο ισχύει. Πλεόνασμα φωνών διαμαρτυρίας και κριτικής υπάρχει, ειδικά την τελευταία διετία. Ελλειμα εναλλακτικής κυβερνητικής πρότασης υπάρχει. Και η πολιτική επαναφορά του ΠΑΣΟΚ συνδέεται κυρίως με αυτή την παραμέτρο. Αν στο διάστημα έως τις εκλογές πετύχει να ενισχύσει την εικόνα του ως προς αυτό όλα θα γίνουν ευκολότερα για εκείνο, καθώς τα όρια δυνητικής εκλογικής επιρροής του είναι μεγάλα. Αλλά για να το πετύχει πρέπει να σταματήσει να χορεύει στον ρυθμό που του βαράνε οι άλλοι.
O κ. Ευτύχης Βαρδουλάκης είναι σύμβουλος στρατηγικής και επικοινωνίας.
