Μία κοπέλα λερώνει το κάθισμα του ταξί. Ωχ όχι, περίοδος. «Οταν ήμουν μικρή το λέγαμε “ήρθαν οι Γιαπωνέζοι”, για χρόνια πίστευα πως τις γυναίκες μία φορά τον μήνα τις επισκέπτονται Ιάπωνες». Στο θεατρικό της έργο Menstruation (Περίοδος), η Alina Sarnatska ξεκινάει από την περίοδο και τη σεξεργασία, για να φτάσει στον πόλεμο. Ηδη στη σελίδα δύο, το πραγματικό εισβάλλει: καταφύγια, απαγόρευση κυκλοφορίας και μία πεισμωμένη αδιαφορία για όλ’ αυτά.
Η Alina είναι 38. Οταν οι Ρώσοι εισέβαλαν, έκανε διδακτορικό. «Δεν σκόπευα ποτέ να πάω στρατό», είπε σε συνέντευξη (Inkstick) όπου αυτοπαρουσιάστηκε ως μία από τους αμέτρητους Ουκρανούς που θα ήθελαν να είχαν παραμείνει πολίτες. Αναγκάστηκαν να ανατρέψουν τα πάντα και να καταταγούν για την Ουκρανία και, σύμφωνα με τη συνεντευξιαζόμενη, την Ευρώπη.
Πριν από τον πόλεμο διεξήγαγε έρευνα σχετικά με την ενδοοικογενειακή βία και την αποτροπή της, «όμως, βλέπεις, όταν ένας ξένος στρατός εισβάλλει, σκοτώνει, βιάζει και οργανώνει μαζικές δολοφονίες, οι μέθοδοι κατά της ενδοοικογενειακής βίας είναι μικρής χρησιμότητας για τις Ουκρανές» (Inkstick).
Η Alina Sarnatska σπούδασε ψυχολόγος προσφέροντας, παράλληλα, υπηρεσίες σεξεργασίας για να βγάλει τα έξοδα. Οταν η Ρωσία εισέβαλε παράνομα στο ουκρανικό έδαφος, κρύφτηκε μαζί με άλλους στο μετρό του Κιέβου, οργάνωσε αυτοσχέδιες ομάδες ψυχολογικής υποστήριξης και απέτυχε να καταταγεί ως ιατρικό προσωπικό στον στρατό με την πρώτη λόγω φύλου και ελλείψει πτυχίου Ιατρικής. Είχε ένα μέσο, το έβαλε. Τη ρώτησαν εάν φοβάται το αίμα, την εκπαίδευσαν στα στοιχειώδη, της έδωσαν όπλο και τη διεύθυνση του τοπικού εστιατορίου που τάιζε δωρεάν το στράτευμα. Υπηρέτησε στο Κίεβο τις πρώτες μέρες, ύστερα σε διάφορες κρίσιμες μάχες. Μέσω ενός προγράμματος για συγγραφείς στρατιώτες κέρδισε την ευκαιρία να γράψει κάτι και αυτό να παιχτεί στη σκηνή.
Σύμφωνα με την εφημερίδα Guardian, η Sarnatska είναι μία από τις δυνατότερες θεατρικές φωνές στη σύγχρονη θεατρική σκηνή του Κιέβου («I need to do everything now», Guardian). Το Military Mama, που καταγράφει τις εμπειρίες μίας απλής γυναίκας στον πόλεμο (τον σεξισμό, τη βία, τη μητρότητα, το αναγκαστικό θάρρος), ήταν η πρώτη της επιτυχία.
Εμένα μου φαίνεται λογικό ο πόλεμος να τροφοδοτήσει το θέατρο και το θέατρο να πει τις ιστορίες του πολέμου, αφού καμία άλλη τέχνη δεν συνομιλεί τόσο άμεσα με το τώρα (ίσως μόνον το περφόρμανς αρτ). Το θέατρο, ευρισκόμενο διαρκώς στον ενεστώτα, είναι το πλέον κατάλληλο μέσο, για να διανύσουμε την απόσταση μεταξύ πλατείας – μετώπου. Εχει αυτό το πυρετώδες, αυτήν την εμμονή με την παρουσία. Η Sarnatska δηλώνει «όχι φαν του θεάτρου». Γράφει, όμως, με μια αίσθηση κατεπείγοντος, αφού σκέφτεται πως σύντομα οι Ρώσοι θα τη βγάλουν από τη μέση. Απηχεί, έτσι, εκείνη την παλιά σκέψη του Χάινερ Μύλλερ πως «το φοβερό στο θέατρο δεν είναι η παρουσία του ζωντανού θεατή, αλλά του δυνάμει θνήσκοντος». Το ίδιο ισχύει και για τους συγγραφείς.
Η γλώσσα της είναι άμεση, με χιούμορ, θράσος, βρισιές και ωμότητες. Θέατρο για την εποχή. Εχει κατηγορηθεί, μεταξύ άλλων από την Εκκλησία, ότι στα έργα της δεν προβάλλει το μεγαλείο της ουκρανικής αντίστασης, αλλά αίματα, ψυχικές ασθένειες, πρωταγωνίστριες που τα λένε έξω απ’ τα δόντια. Το Menstruation (Περίοδος) θα παιχτεί στο Κίεβο τον Δεκέμβριο. Προηγήθηκε το ανέβασμα του έργου της Πηνελόπη στη Λβιβ, στην Ουκρανία πάλι. Τις Πηνελόπες παίξανε γυναίκες που έχουν σύντροφο στη γραμμή της μάχης.
Πολλά από τα θέματά της, ειδικά αυτά της περιόδου, του πληρωμένου σεξ, της μητρότητας και της γυναικείας ψυχικής υγείας, δεν αποτελούν συχνό θέμα δημόσιας συζήτησης στην Ουκρανία, τουλάχιστον όχι μ’ αυτήν τη γλώσσα που λέει τα πράγματα με τ’ όνομά τους από το πρώτο δευτερόλεπτο, χωρίς μαλακές σκηνές, «κάθαρση» και ψευτιές… Οι παραστάσεις της κεντροθετούν τη ζωή σε καιρό πολέμου κι ύστερα ακολουθεί συζήτηση, στην οποία τα μέλη του κοινού φανερώνουν τα δικά τους συναισθήματα. Μπορούμε, άραγε, να φανταστούμε μια τέτοια ατμόσφαιρα; Εάν ζούσε η (κριτικός, συγγραφέας και διανοούμενη) Susan Sontag, σίγουρα θα έκανε τα πάντα για να εισέλθει στην Ουκρανία και να εισπνεύσει τον αέρα της τρέχουσας θεατρικής σκηνής του Κιέβου.
