Αρχές Οκτωβρίου η EY, σε συνεργασία με το ΕΚΠΑ και τη Hellas Eap, δημοσίευσε την καθιερωμένη έρευνα για την ψυχική υγεία των εργαζομένων στην Ελλάδα. Τα στοιχεία είναι ανησυχαστικά και φανερώνουν σταθερή επιδείνωση (που συνοδεύεται από αύξηση της συζήτησης γύρω από το θέμα): 44% των συμμετεχόντων στην έρευνα αισθάνονται μελαγχολία -το νούμερο αυξημένο σε σχέση με παλαιότερα-, 61% νιώθουν κούραση το πρωί. Σηκώνονται από το κρεβάτι χωρίς ενθουσιασμό.
Η δυσαρέσκεια ίσως σχετίζεται με το γεγονός πως ελάχιστοι Ελληνες προλαβαίνουν να απολαύσουν το πρωινό τους, όχι με τον τρόπο που υπονοούν οι διαφημίσεις, αλλά με τον τρόπο που είναι κάπως φυσικός για τον άνθρωπο. Ακούγοντας ραδιόφωνο, κάνοντας αγκαλιές, γυμναστική, προσευχή ή διαβάζοντας μερικές σελίδες από ένα καλό βιβλίο. Η έρευνα της EY καταγράφει επιδείνωση στα συμπτώματα κατάθλιψης. Μάλιστα, κάποιοι από το δείγμα έχουν σκεφτεί να αυτοκτονήσουν. Το 80% αισθάνεται εκνευρισμό. Γιατί;
Αν δεν κουραστήκατε, θέλω να σας πω λίγα ακόμα στοιχεία: 47% των εργαζομένων που συμμετείχαν στην έρευνα δηλώνουν απαισιόδοξοι για το μέλλον. Σχεδόν οι μισοί. Φαντάσου να κάθεσαι πλάι τους στο γραφείο ή στο μετρό την ώρα αιχμής. Σύμφωνα με μελέτη του European Workforce Study 2025 (Great Place To Work) οι Ελληνες προϊστάμενοι είναι από τους πιο απόμακρους και λιγότερο υποστηρικτικούς στην Ευρώπη.
Εδώ θα προσέθετα πως συχνά είναι άνθρωποι που δεν έχουν καμία εκπαίδευση στη διοίκηση επιχείρησης ή στη διαχείριση ανθρώπινου δυναμικού. Βρίσκονται σε κάποια «ηγετική θέση», χωρίς να έχουν ηγετικές δεξιότητες, γνώσεις ή ηγετικό όραμα. Προσθέστε σ’ αυτά την κουτοπονηριά, τη μιζέρια, τη βλακεία, τον σεξισμό (και μεταξύ γυναικών), την οικονομική εκπαίδευση που λαμβάνει κανείς στο ελληνικό σχολείο και πανεπιστήμιο, και έχετε τον τέλειο «μάνατζερ». Φυσικά, υπάρχουν εξαιρέσεις και λάμπουν από μακριά στην έρημο του αντι-επαγγελματισμού.
Ολα αυτά δένουν με μία άλλη έρευνα, αμιγώς οικονομικής φύσης, που φανερώνει το μέγεθος της απο-επένδυσης στο ανθρώπινο δυναμικό και την παραγωγικότητα που έχει συμβεί στην Ελλάδα. Σ’ ένα Discussion Paper του London School of Economics, στο πλαίσιο ερευνών για τα ελληνικά πράγματα (η μελέτη δημοσιεύεται από το Ελληνικό Παρατηρητήριο του LSE), οι συγγραφείς υποστηρίζουν πως η παραγωγικότητα έχει μειωθεί αισθητά, παρά τις «μεταρρυθμίσεις» στην αγορά εργασίας που έταζαν το αντίθετο (The Cafe Economy, Structural Transformation In Greece in the Wake of Austerity and «Reforms»). Η οικονομία έχει πήλινα πόδια. Τα καφέ, ο τουρισμός κατέχουν δεσπόζουσα θέση.
Η έρευνα λέει πως δημιουργούνται κυρίως δουλειές χαμηλής παραγωγικότητας -στην εστίαση, στο σέρβις και άλλα πράγματα που δεν οδηγούν πολύ μακριά τους εργάτες που τα αναλαμβάνουν-, ενώ οι μισθοί έχουν «κολλήσει» χαμηλά. Το ύψος των αληθινών μισθών οδηγεί σε «κατάρρευση παραγωγικότητας». Εάν πιστέψει κανείς στα μάλλον παρωχημένα νεοκλασικά οικονομικά, οι άνθρωποι αντιδρούν στα κίνητρα. Τι κίνητρα δίνει η χώρα σε ταλαντούχα άτομα και οντότητες να χτίσουν το μέλλον της; Τι βλάβες, τελικά, προκαλεί ή σχεδόν αναγκαστική θητεία στο σέρβις, στη σεζόν, στην κουζίνα;
Η Ελλάδα δεν επενδύει αληθινά σε κάτι προκειμένου να διακριθεί. Διοχετεύει τις επενδύσεις στην αγορά που φέρνει βραχυπρόθεσμο κέρδος σε λίγους και κακούς: στις σχέσεις εξάρτησης με ανίκανα κομματικά στελέχη. Αυτή η αγορά οπωσδήποτε λειτουργεί, η συντριπτική πλειονότητα των κομμάτων φαίνεται να συμφωνεί σ’ αυτό. Τα περισσότερα κόμματα ήδη απ’ όταν είναι αντιπολίτευση λειτουργούν ως επενδυτές με τα χρήματα των άλλων: αποσαφηνίζουν στους υπερασπιστές τους πως εάν επενδύσουν δωρεάν τον χρόνο τους στο κόμμα, το κόμμα θα επενδύσει σε αυτούς όταν αναλάβει, χρησιμοποιώντας, φυσικά, τα χρήματα των φορολογουμένων, δηλαδή τα δικά μας λεφτά.
Τι γίνεται, όμως, με τις άλλες αγορές, αυτές που υποτίθεται σχετίζονται με την αποτελεσματική κατανομή πόρων και την παραγωγή πλούτου για τις μάζες; Το κόστος της εργασίας έχει πέσει τόσο χαμηλά που πια δεν βγάζει νόημα. Η λύση; Οχι από τα οικονομικά, αλλά από τη χημεία και το λαϊφστάιλ. Χάπι, «ψ», τριήμερο στη Δημητσάνα.
